Από τον Καποδίστρια στον Καλλικράτη
του Γιώργου Γυπάκη, Δημοσιογράφου και Μουσικού
υποψήφιου με την Πρωτοβουλία Πολιτών για την Τοπική Αυτοδιοίκηση – Πρώτα ο Ανθρωπος
Τι είναι η Δημοτική Πολιτιστική Πολιτική;
Στους περισσότερους Καποδιστριακούς Δήμους, η πολιτιστική πολιτική υπήρξε δέσμια μικροκομματικών και τοπικιστικών αντιλήψεων. Στην πραγματικότητα, αυτό που έχουμε μάθει να ορίζουμε ως πολιτιστική πολιτική στους Δήμους, είναι ένα σύμπλεγμα δραστηριοτήτων μεταξύ τοπικών φορέων και Δημοτικών Αρχών, που δεν ξεπερνούν τα όρια ενός θερινού προγράμματος πολιτιστικών εκδηλώσεων. Υποθέτω, ότι όταν ο νομοθέτης χρησιμοποιεί τον όρο Δημοτική Πολιτιστική Πολιτική, δεν εννοεί την οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, μόνο. Οι εκδηλώσεις γίνονται για να χορτάσουν οι ψηφοφόροι, «άρτον και θεάματα», πράγμα που θεωρείται τελείως απαραίτητο στο πολιτικό σύστημα της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Όμως η Πολιτιστική Πολιτική ορίζεται από άλλους, πρωτεύοντες και δευτερεύοντες άξονες, ανάλογα πάντα με τις ανάγκες του εκάστοτε Δήμου. Ο πολιτισμός είναι ένα κληροδότημα προς τις ερχόμενες γενιές, κι έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται, ως ένα σταθερό, διαρκές κληροδότημα. Ως υποδομή δηλαδή.
Ο ρόλος του Δήμου είναι να παράγει πολιτισμό, με την έννοια της εξασφάλισης υποδομών που αφορούν τη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας ενός τόπου (ιστορική και αρχιτεκτονική κληρονομιά, λαογραφική παράδοση κ.α.) και την ανάπτυξη μιας σύγχρονης πολιτιστικής ταυτότητάς του (στήριξη μόνιμων και διαρκών δράσεων στις τέχνες και το βιβλίο κ.α.).
Η διατήρηση της πολιτιστικής μας ταυτότητας
Πολλοί παρεξηγούσαν το ρόλο του Καποδιστριακού Δήμου στο θέμα της διατήρησης της παράδοσης, ταυτίζοντάς τον με το ρόλο των Πολιτιστικών Συλλόγων. Οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι έχουν χρέος (και αναφέρεται αυτό στα καταστατικά των περισσότερων), να διατηρούν την παράδοση της περιοχής τους με δράσεις και εκδηλώσεις. Και αφού αυτοί έχουν αυτό το ρόλο, ο Δήμος δεν έχει παρά να τους στηρίζει, οικονομικά αν έχει πόρους, συντονίζοντας τις δράσεις τους, και βοηθώντας πρακτικά με τις συμβουλευτικές του και υλικοτεχνικές του δυνατότητες, όσες υπάρχουν, με την προϋπόθεση ότι ο Δήμος θα αξιολογεί τις δράσεις τους. Ο ρόλος του Δήμου δεν είναι να διοργανώνει «πανηγύρια».
Αν και είναι χρέος πιο πολύ μιας κρατικής πολιτιστικής πολιτικής, αναφέρω απλά ότι ο Δήμος θα μπορούσε να δημιουργήσει “σχολές” παράδοσης για τα δικά του παραδοσιακά στοιχεία στηρίζοντας έμμεσα οικονομικά α) τους ηλικιωμένους θεματοφύλακες της παράδοσης που μπορούν να διδάξουν και β) δίνοντας κίνητρα στους νεαρούς συνεχιστές της. Αναφέρομαι σε σχολές πχ μαχαιράδων, βυρσοδεψών ή τσαγκαράδων, κρητικής κουζίνας η ακόμα και κρητικής γλώσσας και ότι άλλο έχουν τα Χανιά να αναδείξουν σε τέτοιο επίπεδο. Στην Ιαπωνία, τιμούν τους παραδοσιακούς δασκάλους δίνοντάς τους σύνταξη.
Πολιτιστικές Διαδρομές
Ο Δήμος, οφείλει πάνω απ όλα, να φροντίσει για τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής του κληρονομιάς. Να καταγράψει, να προστατεύσει, να αναστηλώσει και τέλος, να αναδείξει τα σημαντικότερά του μνημεία, παραδίδοντάς τα, όχι μόνο στις επόμενες γενιές, αλλά και στις ανάγκες του σήμερα, την ανάπτυξη δηλαδή ενός τουρισμού που θα βασίζεται στο κυρίαρχο πολιτιστικό στοιχείο όποιο κι αν είναι σε κάθε Δημοτική Ενότητα.
Ο Καλλικρατικός Δήμος Χανίων έχει ένα πολυδιάστατο δίκτυο, αρχιτεκτονικών, θρησκευτικών και φυσικών μνημείων να αναδείξει.
Ετσι, η σημαντικότερη πρόταση που μπορεί να γίνει εδώ, αφορά παράλληλα την πολιτιστική και την τουριστική πολιτική του Δήμου και είναι η χάραξη 6 περιαστικών πολιτιστικών – φυσιολατρικών διαδρομών στις 6 περιαστικές δημοτικές ενότητες και να τις ενοποιήσει διαχειριστικά (και είναι δευτερεύον το αν θα τις συνδέσει με την πόλη των Χανίων, που λειτουργεί με σχετική αυτονομία). Οι διαδρομές αυτές μπορούν να περιλαμβάνουν πχ τα φαράγγια, μεμονωμένες παραλίες, σπήλαια, υδροβιότοπους, αλλά και μοναστήρια, κάστρα, βυζαντινές εκκλησιές γνωστές και άγνωστες, τα μετόχια της ΔΕ Ελ. Βενιζέλου, γραφικοί οικισμοί, ιστορικά μνημεία κ.α. Στην κυριολεξία, οι διαδρομές θα αποτυπώνονται πάνω σε χάρτες, μικρά έργα υποδομής θα τις σηματοδοτούν, ο Δημος θα φρονίσει για την ελεύθερη πρόσβαση και μπορεί να συνεργαστεί με ιδιώτες για τις περιηγήσεις δημιουργώντας νέες θεσεις εργασίας σε δημοτικά διαμερίσματα που οι κάτοικοί τους ούτε το είχαν ονειρευτεί ποτέ!
Μια τέτοια διαδρομή έχω χαράξει και είναι σχεδόν έτοιμη να αποτυπωθεί για το Ακρωτήρι, ανάλογες προτάσεις υπάρχουν σε όλα τα επιχειρησιακά σχέδια των πρώην περιαστικών Δήμων, ενώ έχουμε στα χέρια μας μία μελέτη ανάδειξης – αξιοποίησης των Μετοχιών της ΔΕ Ελ. Βενιζέλου.
Η ανάπτυξη μιας σύγχρονης πολιτιστικής ταυτότητας
Σε ένα σύγχρονο Δήμο, όπου η πλειοψηφία του πληθυσμού ανήκει στις ενεργές, παραγωγικές γενιές, πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε, τι είδους πολιτιστική ταυτότητα διαμορφώνεται και να στηρίξουμε την ανάπτυξή της. Η σύγχρονη πολιτιστική ταυτότητα προσδιορίζεται από τα ενδιαφέροντα των δημοτών, αλλά και τις ανάγκες τους για μόρφωση, για ψυχαγωγία και για καλλιέργεια του νου και των αισθήσεων.
Υπάρχουν ιδέες που δεν απαιτούν τόσο χρήματα, όσο εθελοντική δράση.
Και υπάρχουν ιδέες που απαιτούν χρήματα, αλλά υπάρχουν κι επιλογές, στο πώς διατίθονται τα χρήματα.
Η δημιουργία και μονιμοποίηση κάποιων πολιτιστικών θεσμών, είναι ένα θέμα. Σ’ αυτό εντάσσονται η θεσμοθέτηση καρναβαλικών γιορτών, η θεσμοθέτηση διαφόρων φεστιβάλ, όπως κουκλοθεάτρου – θεάτρου σκιών που γινόταν παλιά, μουσικής δρόμου όπως γίνεται στη Φεράρα της Ιταλίας, η θεσμοθέτηση ενιαίων γιορτών όπως ας πούμε, η γιορτή του καρπουζιού στο Ακρωτήρι ή η θεσμοθέτηση διαγωνισμών και εκθέσεων, μπορούν να ξεκινήσουν και στην πορεία, από την επιτυχία τους, να κριθεί η μονιμοποίησή τους.
Η δημιουργία (ή η αξιοποίηση υπαρχόντων) σύγχρονων υποδομών που θα στεγάζουν τις πολιτιστικές δράσεις του Δήμου είναι ένα άλλο θέμα. Και σε αυτό πρέπει να σταθούμε περισσότερο.
Και έπονται, οι ψυχαγωγίες…
Εδώ και δεκαετίες, ακολουθήθηκε η κλασσική συνταγή «άρτος και θεάματα» άλλοτε επιτυχημένα, άλλοτε όχι. Με τον παράγοντα της ποιότητας να επαφίεται στην τύχη και το είδος της εκάστοτε εκδήλωσης. Εκδηλώσεις έγιναν πολλές. Πολιτιστική Πολιτική όμως δε χαράχτηκε ποτέ.
Ατέλειωτες ουρές χρημάτων ξοδεύτηκαν σε σφολιατοειδή, σε πορτοκαλάδες και σε πυροτεχνήματα (και με την κυριολεκτική και με τη μεταφορική έννοια του όρου). Κύριος άξονας των διοργανώσεων των Δήμων, ήταν πάντα η ψυχαγωγική εξυπηρέτηση, ώστε όσο το δυνατόν περισσότεροι δημότες να μείνουν χορτασμένοι και ικανοποιημένοι από την ποσότητα της ψυχαγωγικής τροφής κατά τη διάρκεια του έτους.
Όμως η νέα Δημοτική Αρχή μπορεί να χαράξει μια ρεαλιστική πολιτιστική πολιτική, ξεκινώντας από τις υποδομές που θα μπορούσε να αποκεντρώσει (ή να αξιοποιήσει τις υπάρχουσες αποκεντρωμένες). Θα μπορούσε να υπάρξει μία κεντρική υποδομή όπως π.χ. ένα μεγάλο θέατρο ή ένας θερινός κινηματογράφος, σε τοποθεσίες που θα οριστούν με βάση τις τεχνικές προδιαγραφές και όχι με τοπικιστικά κριτήρια; Τοπικές, μικρότερες εκδηλώσεις είναι καλό να γίνονται, αποκεντρώνοντας τη δράση της στις γειτονιές των Χανίων. Σημαντικό και δρομολογημένο ως αίτημα των κατοίκων των περιαστικών περιοχών: τα παλιά Δημαρχεία πρέπει να κρατήσουν τις αίθουσες των Δημοτικών Συμβουλίων -αν δεν ικανοποιούν πιο σημαντικές ανάγκες, ως τις μοναδικές ίσως και τις μεγαλύτερες αίθουσες που διαθέτουν οι περιαστικές ενότητες για τη διοργάνωση εκδηλώσεων.
Είχα προτείνει στα πλαίσια αυτά, τη δημιουργία ενός δημοτικού υπαίθριου θεάτρου στα πρότυπα του νόμου (με βάση τον οποίο η Αν. Τάφρος δεν είναι θέατρο) που θα γινόταν με την αποκατάσταση ενός από τα παλιά λατομεία του Ακρωτηρίου που προσφέρουν αμφιθεατρικό χώρο. Η ιδέα αυτή δεν προχώρησε από έλειψη βούλησης της Δημοτικής Αρχής, παρολο που ο τότε Πρόεδρος του ΤΕΕ είχε προσφερθεί να βοηθήσει και ο Δήμος Ακρωτηρίου είχε εντάξει ένα λατομείο σε πρόγραμμα αποκατάστασης. Υποψιάζομαι δε, ότι μπλοκαρίστηκε από…άλλους παράγοντες στα Χανιά, επειδή την ίδια περίοδο ήταν έντονη η συζήτηση περί ακαταλληλότητας της Αν. Τάφρου.