Της Πηνελόπης Ντουντουλάκη
Στις 19 του Μάη έφυγε αναπάντεχα από την εδώ ζωή ο Βαγγέλης Σπανδάγος, μαθηματικός, πολυγραφότατος και πολυβραβευμένος για το επιστημονικό, ιστορικό και λογοτεχνικό έργο του. Διακεκριμένος στο χώρο της παιδείας και των Γραμμάτων, είχε καταγωγή από το Ρέθυμνο (πατέρας: Κωνσταντίνος Σπανδάγος, άριστος ηλεκτρονικός,εφευρετικό και αεικίνητο πνεύμα) και τα Χανιά (μητέρα: Νίκη Βαρδάκη).Τις δυο αυτές ρίζες του ουδέποτε λησμόνησε και κράτησε πάντα δεσμούς αγάπης με όλη τη συγγένειά του.
Έφυγε ξαφνικά, σε ώρα εργασίας στο “βασίλειό” του, το βιβλιοπωλείο και συνάμα εκδοτικό οίκο που διατηρούσε. Εν μέσω σπάνιων και πολύτιμων εκδόσεων, εμβληματικών και θεμελιωτικών λόγων, αποχωρίστηκε, μέσα σε μια στιγμή και για πάντα, την εγκόσμια πραγματικότητα.
Έναν θάνατο σαν αυτόν θα επιθυμούσε ο Βαγγέλης. Μ’ όλο που ο αιφνιδιασμός για πολλούς εμπεριέχει μιαν αποτρεπτική έννοια, εκείνος δεν φοβόταν το αιφνίδιο. Επέλεξε να είναι φιλοσοφημένος, ήρεμος, “σαν έτοιμος από καιρό”. Άλλωστε, στη ζωή του υπήρξε άνθρωπος της άοκνης δουλειάς, της ταχείας και παραγωγικής σκέψης, των δημιουργικών και επίπονων βημάτων. Έπαιρνε το ρίσκο για τις αποφάσεις του και δεν δείλιαζε να διαχειριστεί τις επιπτώσεις.
Αναμφίβολα ήταν άνθρωπος με ιδέες και πρωτοποριακή σκέψη. Αναμφίβολα ήταν άνθρωπος με αξίες, ανθρωπιά και φιλότιμο. Πραγματοποίησε καταδύσεις στα βαθιά της ιστορικής έρευνας, τέλεσε νοητά μνημόσυνα και απέδωσε οφειλόμενες τιμές σε πρόσωπα και εποχές. Πάντα στεκόταν μακριά από την επιφάνεια, στο κέντρο του Είναι, στην καρδιά της ύπαρξης. Παρά τη μαθηματική σκέψη του, παρέμεινε συναισθηματικός, ονειροπόλος και ποιητής.
Οι αρχαίοι Έλληνες επιστήμονες και εκείνοι των βυζαντινών χρόνων αναδύθηκαν και αναδείχθηκαν μέσα από τη διαπεραστική ματιά του ακάματου,ενθουσιώδους ερευνητή και τη γραφίδα του προικισμένου ποιητή και συγγραφέα.
Οι εκδόσεις “ΑΙΘΡΑ”, τις οποίες ο ίδιος ίδρυσε, κράτησαν το σκήπτρο στον τομέα της μαθηματικής σκέψης και της συναφούς ιστορικής έρευνας. Η σπουδή του έφτασε στις ρίζες της ιατρικής, της φαρμακολογίας, της φυσικής, των μαθηματικών, της γεωμετρίας, της αστρονομίας. Είχε εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον για τις ανασκαφικές εργασίες στην περιοχή του Αστεροσκοπείου της Ελεύθερνας, αναφορικά με το οποίο είχε εκδόσει σχετικό πόνημα. Πέραν αυτών όλων, δεν φείσθηκε χρόνου για να ασχοληθεί με τη διηγηματογραφία και την ποίηση. Αν και όχι το τελευταίο κατά σειρά έκδοσης έργο του, θα μπορούσε να θεωρηθεί “κύκνειο άσμα” του η αυτοβιογραφική αφήγησή του, επιστέγασμα και συνάμα αναπόληση μιας διαδρομής στην οποία με πολλή νοσταλγία και αγάπη μνημονεύονται οι ρίζες και τα κλωνάρια της οικογένειάς του.Δεν παρέλειψε την έρευνα σχετικά με τα αίτια θανάτου του παππού από τη μητέρα του, αξιωματικού, ήρωα και πολυτραυματία του Μικρασιατικού Μετώπου Σπύρου Βαρδάκη, ο οποίος, όπως αναφέρεται σε υπηρεσιακό έγγραφο το οποίο εντόπισε ο εγγονός του, κρίθηκε, λόγω των πολλαπλών τραυμάτων του, “μη διακομιστέος”.
Ευπατρίδης με όλη τη σημασία του όρου, κράτησε, με γνήσιο ενδιαφέρον και έγνοια, ανοιχτούς τους δρόμους επικοινωνίας με συγγενείς και φίλους.Από όλους θα λείψει. Αναμενόμενη και όχι τυχαία εξέλιξη υπήρξε το γεγονός ότι και οι τρεις κόρες του, η Νίκη, η Ρούλα και η Αίθρα ακολούθησαν το δρόμο της ουσιαστικής παιδείας και γνώσης. Είναι ευτύχημα που η κόρη του Ρούλα μοιράστηκε μαζί του την ευθύνη των εκδόσεων και συνεχίζει το έργο του.
Δεν παραβλέπω, Βαγγέλη ότι, αν ήσουν εδώ αυτή τη στιγμή, είναι πολύ πιθανό να έλεγες: “Πολλά γράφεις!”. Χαιρόσουν σαν μικρό παιδί για τα βήματα που πραγματοποίησες, θεωρούσες όμως άκομψη την εκτενή αναφορά σε αυτά. Εγώ θα σταθώ ακόμα σε δυο “λεπτομέρειες”, δυο από τις πολλές θύμησες γύρω από το πρόσωπό σου. Η μία, ότι όποτε επισκεπτόσουν την Κρήτη ξεκινούσες την περιήγησή σου από το προσκύνημα στο μνήμα της γυναίκας που φρόντισε, μαζί με την αφοσιωμένη μητέρα σας, εσένα και τον νεότερο αδελφό σου Σπύρο στα χρόνια της παιδικής ηλικίας σας. Η άλλη το ότι κάποια φορά σκέφτηκες και αποφάσισες να προσφέρεις, αντί μνημοσύνου του πατέρα σου, μια δωρεά για κάποιους Έλληνες της Ασίας. Πρόκειται για τους μακρινούς απόγονους του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των στρατηγών του, 4.200 ψυχές σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα, οι οποίοι ζουν σήμερα στην οροσειρά του Ινδικού Καυκάσου, σε ύψος 2000-2500 μέτρων, αποκομμένοι και αποδιωγμένοι από την κυρίως χώρα.
Πριν λίγες μέρες είχες τηλεφωνήσει για να μου διαβάσεις ξανά την ευχαριστήρια επιστολή που σου είχε στείλει ο τότε εκπρόσωπος και μετέπειτα αρχηγός της φυλής των Καλάς. Άγνωστο ποιο προαίσθημα σε είχε ωθήσει σε αυτή την κίνηση. Διάβαζες με εύλογη συγκίνηση αυτά που έγραφε ο συντάκτης της επιστολής, δηλαδή ότι οι κάτοικοι της περιοχής προσευχήθηκαν για την ανάπαυση της ψυχής του πατέρα σου. Ότι γευμάτισαν όλοι μαζί, όπως είχες ζητήσει.
Αναρωτήθηκα γιατί ανάτρεξες σε κείνο το ευχαριστήριο σημείωμα, σε κείνες τις μνήμες. Η απάντηση δεν άργησε να έρθει.
Να έχεις καλούς δρόμους στα ταξίδια σου, να αγάλλεται η ψυχή σου και να χαίρεται μαζί τις ψυχές εδικών που θα συναντήσεις.