Του Γιάννη Μυλόπουλου
Εξ αρχής αισθάνομαι την ανάγκη να δηλώσω ότι δεν είμαι αναρχικός, ούτε γνωρίζω το Νίκο Ρωμανό. Αν και ως πατέρας παιδιών σε αυτή την ηλικία, αλλά και έχοντας περάσει ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου σε πανεπιστήμια, ανάμεσα σε φοιτήτριες και φοιτητές της ηλικίας του Ρωμανού, είναι λίγο σαν να τον ξέρω…
Καταλαβαίνω τι σημαίνει να είσαι νέος και να ζεις σε μια κοινωνία άδικη, σκληρή, καταθλιπτική και αυτοκαταστροφική, που ισοπεδώνει τα όνειρα των νέων για κοινωνική αλλαγή και δικαιοσύνη. Μην ξεχνάμε ότι η σημερινή γενιά, είναι η πρώτη γενιά της πρόσφατης, τουλάχιστον, ιστορίας μας, που είναι καταδικασμένη να ζήσει χειρότερα από την προηγούμενη. Χωρίς αυτά τα παιδιά να έχουν φταίξει στο παραμικρό. Όπως άλλωστε δεν είχε φταίξει σε τίποτε ο φίλος του Ρωμανού, ο Αλέξης Γρηγορόπουλος…
Ξέρω ακόμη και καταλαβαίνω τι σημαίνει να είσαι ή να αισθάνεσαι διαφορετικός. Στις ιδέες, στις αντιλήψεις ή στις ερωτικές προτιμήσεις, δεν κάνει διαφορά. Ιδίως ξέρω τι σημαίνει να αισθάνεσαι διαφορετικός και να διεκδικείς το δικαίωμά σου στη διαφορά, σε μια κοινωνία που διακαώς προσπαθεί να θέσει κανόνες ομοιομορφίας και να επιβάλει αυταρχικά πρότυπα τυποποιημένης και γι αυτό ελεγχόμενης σκέψης και συμπεριφοράς.
Καταλαβαίνω, τέλος, τι σημαίνει για την ψυχή ενός νέου παιδιού η εικόνα του επιστήθιου φίλου του, να ξεψυχά στα χέρια του από σφαίρες αστυνομικών, χωρίς να έχει κάνει το παραμικρό. Τι σημαίνει για ένα νέο παιδί να έχει νιώσει από κοντά τη φρίκη της βίας και να έχει αντικρίσει το αδυσώπητο πρόσωπο μιας πάνοπλης εξουσίας, που στέρησε έτσι, για το τίποτε, τη ζωή του δεκαεξάχρονου φίλου του.
Είχα μια παρόμοια, πολύ λιγότερο επώδυνη βέβαια εμπειρία ο ίδιος, ως αυτόπτης μάρτυρας της υπόθεσης της ζαρντινιέρας στη Θεσσαλονίκη, ένα χρόνο πριν τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου. Μια υπόθεση χωρίς, ευτυχώς, νεκρό, αν και τελικά θύμα υπήρξε, μια και ο νεαρός, τότε, Αυγουστίνος καταδικάστηκε από εκείνη την ημέρα να ζει μια ζωή παρέα με τους εφιάλτες του παρελθόντος του. Παρά λοιπόν το ότι στη ζαρντινιέρα δεν υπήρξε νεκρός, παρά το γεγονός ότι το θύμα δεν ήταν επιστήθιος φίλος μου και παρά το γεγονός ότι δεν ήμουν δα και στην τρυφερή εφηβική ηλικία, εντούτοις, η φρικτή εικόνα του κακοποιημένου από τη λύσσα των αστυνομικών παιδιού, που πέρασε από μπροστά μου σαν φάντασμα εκείνο το βράδυ, όσο και η φρικτή εικόνα του στο νοσοκομείο, το επόμενο πρωί, με κυνηγούν ακόμη…
Αισθάνομαι λοιπόν κάπως σαν να τον ξέρω το Ρωμανό. Αναγνωρίζω το πείσμα του, το απόλυτο των απόψεών του και την επιμονή του στις αρχές που η τραυματική του εμπειρία του επέβαλε. Όπως θαυμάζω την αξιοπρέπεια με την οποία αντιμετώπισε το δράμα του και την υπερηφάνεια με την οποία δέχθηκε την ποινή του. Γιατί διαβάζω και ακούω διάφορα από διάφορους, που νομίζουν ότι το παιδί διεκδικεί με την απεργία πείνας να αποφυλακισθεί ή να του χαριστεί η ποινή. Το μόνο που ζητά ο Νίκος Ρωμανός, είναι να του αναγνωριστεί το νόμιμο δικαίωμα που έχουν όλοι οι έγκλειστοι, να παρακολουθήσει μαθήματα στο ΤΕΙ όπου εισήχθη μετά από εισαγωγικές εξετάσεις, διαβάζοντας μέσα από τη φυλακή.
Κι αντί η Πολιτεία να τον αξιοποιήσει, ως δαχτυλοδειχτούμενο και ζωντανό παράδειγμα για την αξία της μόρφωσης, αλλά και τη δύναμη της θέλησης ενός νέου έγκλειστου να την αποκτήσει, να μορφωθεί δηλαδή και να ανοίξει τους ορίζοντές του, τον τιμωρεί, εκτός από τα σκοτάδια της φυλακής του, να ζήσει και στα σκοτάδια της έλλειψης εκπαίδευσης και της απουσίας γνώσης.
Η Παιδεία είναι η καλύτερη μέθοδος σωφρονισμού. Αλλά η Πολιτεία, φαίνεται, δεν ενδιαφέρεται για το σωφρονισμό όσων διέπραξαν κάποιο αδίκημα, αλλά για την εξοντωτική τιμωρία τους. Η άρνηση της Πολιτείας να του χορηγήσει την άδεια που ζητά και που δικαιούται, αναδεικνύει μιαν άλλη, αρνητική διάσταση του σωφρονιστικού μας συστήματος.
Ο Νίκος Ρωμανός είναι ένα νέο και τραυματισμένο παιδί που ψάχνει από κάπου να πιαστεί. Και είναι άξιος συγχαρητηρίων, γιατί από μόνος του, βρήκε το καλύτερο στήριγμα. Την εκπαίδευση, τη γνώση, τη μόρφωση. Που είναι ο μόνος τρόπος για να σωθεί από τα φαντάσματα που τον κυνηγούν και για να οικοδομήσει μια νέα ζωή, πάνω στα ερείπια του παρελθόντος του.
Η Πολιτεία θα έβγαινε πολλαπλά κερδισμένη, στα μάτια της κοινωνίας τουλάχιστον, αν σε ένα πνεύμα μεγαλοψυχίας, έδινε στο Ρωμανό την εκπαιδευτική άδεια που ζητά και που δικαιούται. Καθώς δίνοντας την άδεια για να σπουδάσει μέσα από τη φυλακή ένα νέο παιδί, θα έδινε ταυτοχρόνως ένα σπουδαίο μάθημα σε όσους αμφισβητούν τη δύναμη και τη μεγαλοψυχία της Δημοκρατίας.
Επιμένοντας στην άρνηση, δυστυχώς, δείχνει αδύναμη, ανασφαλής και φοβισμένη. Και μια ανασφαλής και φοβισμένη Πολιτεία, που αντί να συγχωρεί και να δίνει ευκαιρίες στους νέους, φοβάται και εκδικείται, είναι, δυστυχώς, παράδειγμα προς αποφυγήν…
* O Γιάννης Μυλόπουλος είναι καθηγητής και πρώην πρύτανης ΑΠΘ