Για πρώτη φορά ερευνητές αποκωδικοποίησαν πώς η άσκηση βοηθά τα όργανα και τα κύτταρα μας, ώστε να δουν τι πρέπει να δίνει το «χάπι της γυμναστικής»
Διαβάζεις διαρκώς πως η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι βασική προϋπόθεση για να ενισχύσεις την υγιή λειτουργία του οργανισμού σου, σε κάθε επίπεδο. Όπως και ότι είναι ένας από τους τρόπους που διαθέτουμε για να προλαμβάνουμε τις ασθένειες.
Δεν έχεις διαβάσει όμως, ποτέ πώς τα κάνει όλα αυτά η άσκηση. Ποιοι είναι δηλαδή, οι υποκείμενοι μοριακοί μηχανισμοί. Αυτό συμβαίνει γιατί πρόκειται για κάτι που δεν έχουν καταφέρει να αποκωδικοποιήσουν πλήρως οι ερευνητές.
Δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητοί οι περίπλοκοι τρόποι με τους οποίους η άσκηση επηρεάζει όλο το σώμα μας, σε μοριακό επίπεδο.
Προφανώς και υπάρχουν πολλοί που προσπαθούν να λύσουν αυτό το ‘κουίζ’, για πολλούς λόγους. Κατ’ αρχάς, για την υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά και την εύρεση τρόπων που μιμούνται την άσκηση. Που θα μας επιτρέπουν να παίρνουμε τα οφέλη της, χωρίς να γυμναζόμαστε.
Σκέψου πως πέραν εσού (εμού) που πιθανότατα μπορείς να γυμναστείς (άσχετα από το αν το θες), υπάρχουν και άνθρωποι που δεν μπορούν, αλλά το χρειάζονται για να επιβιώσουν.
Ο,ΤΙ ΕΧΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΟΥ ΤΟ ΚΑΝΕΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟ Η ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ
Υπάρχουν ομάδες που έχουν συμπληρώσει δεκαετία στην αναζήτηση των συστατικών που πρέπει να ‘ανταμώσουν’ στο «χάπι της γυμναστικής», ώστε να είναι αποτελεσματικό.
Οι επιστήμονες της Κοινοπραξίας Molecular Transducers of Physical Activity Consortium (MoTrPAC) επέλεξαν μια άλλη προσέγγιση: να ανακαλύψουν πώς ακριβώς δρα η άσκηση στα κύτταρα και τα όργανα μας, ώστε να βρουν τι μπορεί να βοηθήσει στη σύνθεση ενός σκευάσματος που θα δίνει τα ίδια οφέλη.
Στην τελευταία τους δουλειά έκαναν σύνοψη δεδομένων που περιλαμβάνει ανάλυση 9.466 δειγμάτων κατά την παρακολούθηση αλλαγών στα συστήματα (19 ιστούς, 25 μοριακές πλατφόρμες) κατά τη διάρκεια της άσκησης αντοχής (πχ τρέξιμο, ποδηλασία, κολύμβηση κ.α.) σε τέσσερα χρονικά σημεία.
Οι ανακαλύψεις τους αποκάλυψαν ότι η άσκηση υποκινεί μια πολύπλοκη αλυσίδα αντιδράσεων. «Η σωματική δραστηριότητα που έχει στο επίκεντρο την αντοχή, δεν μας κάνει απλώς πιο δυνατούς ή πιο γρήγορους, αλλά τροποποιεί ακόμα και τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται τα γονίδιά μας».
Η λίστα περιλαμβάνει πράγματα από την ενίσχυση της ανοσοποιητικής μας άμυνας έως τη βελτίωση της ικανότητας του σώματός μας να διαχειρίζεται το στρες. Υπάρχει θετική επίδραση και στην πνευματική μας ευκρίνεια, όπως και στη λειτουργία του εγκεφάλου.
Έτσι, έφτασαν πιο κοντά από ποτέ στη δημιουργία ενός χαπιού που θα μας δίνει ό,τι προσφέρει η σωματική δραστηριότητα, χωρίς να ιδρώνουμε.
Ο Steven Carr, εκ των ανώτερων συγγραφέων της μελέτης διευκρίνισε πως «πρόκειται για τον πρώτο χάρτη ολόκληρου του οργανισμού που εξετάζει τα αποτελέσματα της προπόνησης σε πολλά διαφορετικά όργανα. Τα ευρήματα θα είναι εξαιρετικά πολύτιμα. Επίσης, δημιουργούν πολλές δυνητικά νέες βιολογικές γνώσεις για περαιτέρω εξερεύνηση».
Το εύρημα που εξέπληξε και τους ερευνητές
Μεταξύ όσων εξέπληξαν τους ερευνητές ήταν οι σημαντικές αλλαγές που παρατήρησαν και στα 19 όργανα που ερευνήθηκαν. «Αυτό υπογραμμίζει πώς η άσκηση εκτείνεται πέρα από τους μύες που νιώθουμε ότι δουλεύουμε».
Συγκεκριμένα, η καρδιά γίνεται πιο αποτελεσματική, η ταχύτητα επεξεργασίας του εγκεφάλου βελτιώνεται, ενώ όργανα όπως οι πνεύμονες και το συκώτι υφίστανται ευεργετικές προσαρμογές.
«Ίσως μια από τις πιο απροσδόκητες αποκαλύψεις ήταν η βαθιά επίδραση που έχει η άσκηση στους μηχανισμούς απόκρισης στο στρες. Οι «πρωτεΐνες θερμικού σοκ», δηλαδή τα ζωτικά μόρια που προστατεύουν και διατηρούν την κυτταρική υγεία, ενισχύθηκαν σημαντικά μετά την προπόνηση».
Η έρευνα προτείνει ότι η άσκηση μπορεί να λειτουργήσει και ως μια μορφή «προπόνησης» για τα κύτταρα μας, ενισχύοντας την ανθεκτικότητά τους στο στρες. «Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει καλύτερη προστασία από την καθημερινή φθορά και ακόμη και μειωμένο κίνδυνο μακροχρόνιων προβλημάτων υγείας».
Πώς βοηθάμε τα όργανα μας με την άσκηση
Πολλοί πηγαίνουμε τακτικά σε γυμναστήριο (ή προσπαθούμε να ασκούμαστε με όποιον τρόπο κρίνουμε ως λιγότερο βαρετό ή περισσότερο διασκεδαστικό), λίγοι όμως το κάνουμε με ενθουσιασμό. Στα περισσότερα από 20 χρόνια που γυμνάζομαι, δεν έχω γνωρίσει πολλούς που να ενθουσιάζονται στην σκέψη πως κοντοζυγώνει η ώρα να πάμε για γυμναστική.
Ακόμα και όταν πρόκειται για ανθρώπους που έχουν ανάγκη την σωματική δραστηριότητα για μια ζωή απαλλαγμένη από ενοχλήσεις, πόνο και άλλα προβλήματα που κάνουν δύσκολη την καθημερινότητα, εξαιτίας μυοσκελετικών ή άλλων θεμάτων.
Ας δούμε όμως, πώς ωφελείται κάθε όργανο από την άσκηση.
Πνεύμονες: «Η άσκηση δρα ως φυσικό αντιφλεγμονώδες, μειώνοντας την επιβλαβή φλεγμονή στους πνεύμονες. Αυτό μεταφράζεται άμεσα σε ευκολότερη αναπνοή, ένα σημαντικό όφελος για όποιον έχει αναπνευστική πάθηση ή τον άνθρωπο που επιδιώκει να βελτιώσει την αθλητική του απόδοση».
Έντερο: «Τα έντερα επιδεικνύουν μια ισχυρή ανοσολογική απόκριση στην άσκηση, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις γυναίκες. Αυτό σημαίνει ότι οι τακτικές προπονήσεις θα μπορούσαν να προάγουν ένα πιο υγιές περιβάλλον στο έντερο με πιθανές εκτεταμένες επιπτώσεις. Ένα υγιές μικροβίωμα του εντέρου ωφελεί τη συνολική ευεξία».
Καρδιά και μύες: «Αυτοί οι ‘σκληρά εργαζόμενοι’ ιστοί υφίστανται μια αξιοσημείωτη μεταμόρφωση και γίνονται πολύ πιο αποτελεσματικοί στην παραγωγή ενέργειας. Αυτό είναι το θεμέλιο της βελτιωμένης δύναμης και αντοχής. Μας επιτρέπει να πιέζουμε περισσότερο κατά τη διάρκεια της προπόνησης».
Συκώτι: «Αν και το ήπαρ δεν εμπλέκεται άμεσα στην άσκηση, εξακολουθεί να υφίσταται λεπτές αλλά σημαντικές αλλαγές που ενισχύουν τη συνολική του λειτουργία. Αυτές οι προσαρμογές πιθανότατα συμβάλλουν στη βελτίωση της μεταβολικής υγείας και στον μειωμένο κίνδυνο διαφόρων ασθενειών που σχετίζονται με το ήπαρ».
Ο χάρτης με τα οφέλη της άσκησης στα όργανα ενός αρουραίου. NATURE
ΜΠΟΡΕΙ ΕΝΑ ΧΑΠΙ ΝΑ ΜΑΣ ΓΛΙΤΩΣΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΔΡΩΤΑ;
Οι ερευνητές ασχολήθηκαν και με την ερώτηση των πολλών δισεκατομμυρίων: αν μπορεί να δημιουργηθεί ένα χάπι που να το παίρνουμε και να αναπαράγει όλα τα (ουσιαστικά και ζωτικής σημασίας) πλεονεκτήματα της άσκησης, απαλλάσσοντας μας από τον ιδρώτα και την κούραση.
Οι παρατηρήσεις της συγκεκριμένης μελέτης φέρνουν την ανθρωπότητα πιο κοντά από ποτέ σε αυτήν την πιθανότητα.
Εντοπίζοντας σχολαστικά τις ακριβείς κυτταρικές και μοριακές αλλαγές που προκαλούνται από τη σωματική δραστηριότητα, οι επιστήμονες είναι σε θέση να αναπτύξουν μια ημέρα στοχευμένες θεραπείες ή φάρμακα.
Αυτά θα μπορούσαν θεωρητικά να ενεργοποιήσουν τις ίδιες βιολογικές οδούς μέσα στο σώμα μας, ακόμη και στα άτομα που για τον όποιον λόγο δεν μπορούν να ασκηθούν τακτικά, αλλά χρειάζονται τα οφέλη της άσκησης για την επιβίωση τους.
Οι ερευνητές διευκρίνισαν ότι είναι καλό να έχουμε πρόχειρη την πληροφορία πως τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί (σε επίπεδο ολοκληρωμένων οφελών) με τις πραγματικές προπονήσεις -από τις κυτταρικές βελτιώσεις έως αυτές στη λειτουργία των οργάνων μας.
Δίχως όμως, αμφιβολία ένα χάπι θα βοηθήσει όσους δεν μπορούν (πχ ηλικιωμένοι ή άτομα με αδύναμους μυς λόγω καρκίνου) να ασκηθούν να απολαύσουν τα οφέλη της διαδικασίας και να βοηθήσουν την υγεία τους. Πιο συγκεκριμένα, θα μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία ιατρικών παθήσεων όπως οι καρδιακές παθήσεις, η νευροεκφυλιστικές ασθένειες (όπως η άνοια) και η μυϊκή ατροφία.