Εθελοντισμός: Ανάγκη ή επιλογή;

Άρθρο της Τσάμη Νεκταρία

Παρόλο που το φαινόμενο του εθελοντισμού έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, η 5η Δεκεμβρίουκαθιερώθηκε το 1985 από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), ως Διεθνής Ημέρα Εθελοντισμού για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.Γύρω από την έννοια του εθελοντισμού προκύπτουν διάφορες ερμηνείες, αλλά συχνά τον ταυτίζουν με πράξεις αλτρουισμούοι οποίες λειτουργούν ως απάντηση ενάντια στον ατομικισμό. Ως έννοια ο «εθελοντισμός» διαφοροποιείται με βάση το κοινωνικοοικονομικό και πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο δραστηριοποιείται. Στην Ελλάδα, ο εθελοντισμός έχει καθιερωθεί ως θεσμόςανιδιοτελούς προσφοράς του ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων προς το κοινωνικό σύνολο χωρίς οικονομικό όφελος και μακριά από αποκλεισμούς και διακρίσεις.

Στόχος του ΟΗΕ από την αρχή ήταν να προβάλλει το έργο των εθελοντών και παράλληλα να παροτρύνει και άλλους να ασχοληθούν με τον εθελοντισμό. Σήμερα όμως, τα ρευστά όρια και η πολυπλοκότητα του, αλλάζουν τα κίνητρα όσων τον υπηρετούν. Ομετανεωτερικός εθελοντισμός δεν έχει πια την έννοια της φιλανθρωπίας. Όπως δείχνουν τα σημεία της εποχής, ο εθελοντισμός είναι κοινωνικά κατασκευασμένος για να υπηρετήσει μια βαθύτερη εσωτερική ανάγκη. Δεν λειτουργεί ως αρωγός προς τον κρατικό μηχανισμό, αλλά κυρίωςως μοχλός πίεσης προς το κράτος ώστε το ίδιο να προβεί σε αλλαγέςγύρω από ζητήματα ζωτικής σημασίας για την ευημερία τωνπολιτών. Η οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα µας για περισσότερα από μια δεκαετία, κατέδειξε την αδράνεια αλλά και την αδυναμία του κράτους να έρθει αντιμέτωπο με τα κοινωνικά προβλήματα.

Για τους λόγους αυτούς, η εθελοντική προσφορά φαίνεται πως επεκτείνεταιδιαρκώς σε ολόκληρο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Καθημερινά αναδύονται ενημερωτικές εκστρατείες οι οποίες αφορούν την καταπολέμηση της φτώχειας, τηνανεργία, τηνπαιδική και γυναικεία κακοποίηση, τον σχολικό εκφοβισμό, την προστασία του περιβάλλοντος, την ενίσχυση του Ε.Σ.Υ.κ.α.Για αυτά τα προβλήματα,οι εθελοντές αισθάνονται πως έχουν χρέος προς τους συμπολίτες τους οι οποίοι βρίσκονται σε δυσμενή θέση και κινητοποιούνται ενεργά με κάθε κόστος ώστε να συμβάλουν στη συνοχή της κοινωνίας και στην κοινωνική δημοκρατία. Υπό αυτές τις συνθήκες και λόγω της αποδόμησης του κράτους πρόνοιας, ο εθελοντισμός πολλές φορές χάνει την πραγματική του αξία και υποκαθιστά την κανονική εργασία, με μόνο κέρδος την ηθική ικανοποίηση.

Με άλλα λόγια, το να συμμετέχει κανείς σε μια νέα κοινωνική ομάδα την οποία επιλέγει ελεύθερα, προσφέρει αίσθημα αισιοδοξίας, πληρότητας και προσωπικής δικαίωσης. Η σταθερότητα της σύγχρονης δημοκρατίας δεν εξαρτάται μόνο από τη λειτουργία των θεσμών της,αλλά από τη στάση και από τη συμπεριφορά των πολιτών της. Συνεπώς, εάν πάψει ο εθελοντισμός να αποτελεί δικαίωμα του κάθε δημοκρατικού πολίτη,τότε ο σκοπός του δεν παράγει θετικά αποτελέσματα και σταματά να αποτελεί ένα κοινωνικό αγαθό.

* Κοινωνιολόγος MSc

Μέλος Νομαρχιακής Επιτροπής ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής Χανίων-Υπεύθυνη Τομέα Εθελοντισμού