Επιμέλεια: Βαγγέλης Πάλλας Δημοσιογράφος – Ερευνητής – Αναλυτής – Α.Ε.J./I.F.J.
Είναι αρκετά φανερό ότι αρχίζουν να επαληθεύονται οι εκτιμήσεις για την δημιουργία ειδικών οικονομικών ζωνών (ΕΟΖ) μέσα στην ελληνική επικράτεια. Το σχέδιο θα εφαρμοστεί σε πλήρη σύμπλευση με το νεοφιλελεύθερο επιτελείο των Βρυξελών και του Βερολίνου, καθώς το ελληνικό νεοφιλελεύθερο σύστημα είναι απόλυτα ταυτισμένο με την πετυχημένη ολοκλήρωσή του
Οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, εν συντομία Ε.Ο.Ζ., είναι μια μοντέρνα εκδοχή των παλιών αποικιών. Είναι κράτος εν κράτη. Δηλαδή μέρος της εδαφικής επικράτειας ενός κράτους εκχωρείται σε ιδιώτες επενδυτές με:
ειδικό εργασιακό καθεστώς ειδικό φορολογικό καθεστώς και ειδικό διοικητικό καθεστώς προκειμένου να το αξιοποιήσουν προς όφελός τους. Ειδικές Οικονομικές Ζώνες έχουμε πάμπολλες στον κόσμο -γύρω στις 3.500- και αφορούν χώρες που βρίσκονται είτε σε χρεοκοπία, είτε στο χείλος χρεοκοπίας για να υπάρχει το άλλοθι της δημιουργίας τους.
Χαρακτηριστικό και (επικίνδυνα πολύ) κοντινό μας παράδειγμα είναι η ελεύθερη οικονομική ζώνη στην ανατολική Θράκη και που απέχει μόλις 120 χιλιόμετρα από τα σύνορά μας στη Θράκη. Οι «επιχειρήσεις» της συγκεκριμένης ειδικής οικονομικής ζώνης δεν πληρώνουν κανένα φόρο, δεν πληρώνουν ΦΠΑ, δεν πληρώνουν δασμούς κι έχουν διαφορετικό νόμισμα από την υπόλοιπη τουρκική επικράτεια (συγκεκριμένα έχουν δολάριο σε σταθερή ισοτιμία με το τουρκικό νόμισμα για να υπάρχει το κίνητρο των «ξένων επενδύσεων») .
Χαρακτηριστικό όλων αυτών των ΕΟΖ αλλά και της συγκεκριμένης είναι πως δεν απασχολούν ντόπιο προσωπικό, αλλά αλλοδαπούς και δει «εισαγόμενους» από τα βάθη της Ανατολίας. Αυτούς αναλαμβάνουν να τους φέρνουν ειδικοί «αντζέντηδες» και να τους ανανεώνουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα (συνήθως κάθε 6 μήνες ή έναν χρόνο). Δηλαδή οι επιχειρήσεις των ΕΟΖ απασχολούν σχεδόν αποκλειστικά μετανάστες για να έχουν το προσωπικό τους υποταγμένο. Αυτό το χαρακτηριστικό είναι που κάνει τις ΕΟΖ πιο «μοντέρνες» από τις παλιές αποικίες, γιατί οι παλιοί αποικιοκράτες είχαν παρατηρήσει πως οι γηγενής πληθυσμοί με την πάροδο των χρόνων ξεσηκώνονται, ζητάνε τη γη τους πίσω και τους δημιουργούν προβλήματα.
Οπότε σκέφτηκαν να διώξουν τους ντόπιους και να φέρουν στη θέση τους άπορους μετανάστες που θα δουλεύουν αμίλητα και για ένα κομμάτι ψωμί.
Όπως είναι φυσικό οι περιοχές που προσφέρονται περισσότερο για την επιτυχία του σχεδίου, είναι αυτές που παρουσιάζουν την υψηλότερη ανεργία. Και με την επικράτηση της νεοφιλελευθερικής δεξιάς στις περιφέρειες και τους περισσότερους δήμους, θα είναι εύκολο να στήσουν τα σύγχρονα φέουδα, πάντα στο όνομα ως συνήθως της καταπολέμησης της ανεργίας.
Πράγματι, η κυβέρνηση έκανε το πρώτο μεγάλο βήμα που θα ανοίξει το δρόμο για την πλήρη εφαρμογή του σχεδίου.
Σωρεία διατάξεων στο περιβάλλον, στα εργασιακά και στην ασυδοσία των επιχειρηματιών, με άκρως νεοφιλελεύθερο χαρακτήρα, εξυπηρετήσεις ημετέρων και τεράστιο πολιτικό βάρος, περιλαμβάνονται στο περιβόητο «Αναπτυξιακό Νομοσχέδιο», που κατατέθηκε στη Βουλή.
Εκτός από αρκετές άλλες ρυθμίσεις που ήρθαν στην επιφάνεια και έχουν ήδη προκαλέσει αντιδράσεις, με το νέο νόμο η κυβέρνηση δίνει τη δυνατότητα στους Δήμους να εκχωρούν καίριες υπηρεσίες τους σε ιδιώτες. Ειδικότερα δίνει τη δυνατότητα να παραχωρούν στους ιδιώτες την αποκομιδή απορριμμάτων και την ανακύκλωση, την καθαριότητα, το πράσινο, τον ηλεκτροφωτισμό με δημόσιες συμβάσεις.
Στην ουσία οι Δήμοι, οι Δήμαρχοι και τα Δημοτικά συμβούλια καταργούνται και μετατρέπονται σε πρόσωπα και επιτροπές ανάθεσης υπηρεσιών για κέρδη σε επιχειρηματίες, αναθέσεις που συχνά θα γίνονται με το αζημίωτο! Οι μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες και δη οι πολυεθνικές θα κυβερνάνε σε λίγο όχι εμμέσως αλλά αμέσως την χώρα με εργασιακές σχέσεις σκλαβοπάζαρο.
Πιο αναλυτικά, το άρθρο 179 αναφέρει ότι «εφόσον κατά την κρίση του δημοτικού συμβουλίου ανακύπτει αδυναμία εκτέλεσης συγκεκριμένων υπηρεσιών συλλογής και μεταφοράς στερεών αποβλήτων και ανακυκλώσιμων υλικών, καθαριότητας κοινόχρηστων χώρων και δημοτικών κτιρίων, συντήρησης χώρων πρασίνου και ηλεκτροφωτισμού, μπορεί με απόφαση του συμβουλίου να ανατίθενται με δημόσια σύμβαση η εκτέλεση των υπηρεσιών αυτών».
Φυσικά, αναμένεται οι ιδιωτικοποιήσεις να επεκταθούν και σε άλλους τομείς, όπως αυτή των δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης. Πάντα με το πρόσχημα της αδυναμίας διαχείρισης χρεωμένων δημοτικών επιχειρήσεων και εξασφάλισης θέσεων εργασίας.
Για όσους δεν γνωρίζουν τι σημαίνει η ιδιωτικοποίηση του νερού, το ντοκιμαντέρ Μέχρι την τελευταία σταγόνα: Ο μυστικός πόλεμος του νερού στην Ευρώπη, του Γιώργου Αυγερόπουλου, δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα και εξηγεί για ποιο λόγο μεγάλοι δήμοι και πόλεις σε όλη την Ευρώπη θέτουν τις υπηρεσίες παροχής νερού ξανά υπό δημοτικό έλεγχο. Αποδεικνύεται, χωρίς αμφιβολία, ότι το μοντέλο της ιδιωτικοποίησης απέτυχε με πάταγο, αυξάνοντας κατακόρυφα το κόστος χρήσης του νερού για τους καταναλωτές και φορτώνοντας με περισσότερο χρέος τους δήμους από τις ρήτρες που επέβαλλαν οι ιδιώτες.
Το αρχικό πείραμα των σύγχρονων ΕΟΖ έγινε στην Κίνα τη δεκαετία του ’80 με την εφαρμογή τεσσάρων ΕΟΖ. Η ιδέα ήταν των «Βρετανών τραπεζιτών» που την έδωσαν στου Κινέζους και την εφάρμοσαν με επιτυχία. Από εκεί προέκυψε και το κινέζικο μεροκάματο κι όλα αυτά που κατά καιρούς ακούμε για τις συνθήκες εργασίας στην Κίνα.
Αντί της εξωτερικής μετανάστευσης βέβαια οι Κινέζοι χρησιμοποιούν την εσωτερική, επειδή τους το επιτρέπει ο τεράστιος αριθμός των κατοίκων τους αλλά και το πολιτικό τους καθεστώς. Το ενδιαφέρον είναι πως η κινεζική κυβέρνηση προκειμένου να υποστηρίξει το νέο εγχείρημα κι επειδή υπάρχουν και εξεγέρσεις πού και πού, έφτιαξε ένα ειδικό στρατιωτικό σώμα που προστατεύει τις επιχειρήσεις των ΕΟΖ από τις εξεγέρσεις των Κινέζων εργατών.
Το ζήτημα της δημιουργίας/λειτουργίας Ειδικών Οικονομικών Ζωνών φαίνεται – σύμφωνα με δημοσιεύματα – ότι ανοίγει και πάλι, με φερόμενη ως πρώτη σε σειρά «προτίμησης» την περιοχή της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ιδιαίτερα η Γερμανία –σε αγαστή συνεργασία τόσο με την νυν όσο και με τις πρώην μνημονιακές κυβερνήσεις– φαίνεται να επικεντρώνουν τους σχεδιασμούς τους, πέραν των άλλων, στον κατακερματισμό της χώρας σε Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, με ελάχιστη ή μηδενική φορολογία, με εργασιακές σχέσεις arbeitslagern (στρατόπεδα εργασίας) και πολεοδομικούς κανόνες ανύπαρκτους. Το «καρότο» είναι η διακήρυξη του Βερολίνου ότι μέσα στις ζώνες διαμορφώνεται ένα περιβάλλον για προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων που «θα ευνοήσουν την οικονομία της χώρας και θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας». Αυτό, όμως, που ουσιαστικά δημιουργείται είναι περιοχές κερδοφορίας του ξένου κεφαλαίου, με εργασιακές συνθήκες Ασίας και μηδενικά σχεδόν οφέλη για την εγχώρια οικονομία.
ΑΣ ΡΙΞΟΥΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ στη διεθνή εμπειρία από τη δημιουργία και λειτουργία των ΕΟΖ σε άλλες χώρες, αφού υπολογίζεται ότι σήμερα υπάρχουν περισσότερες από 3.000 ΕΟΖ σπαρμένες σε περισσότερες από 120 χώρες.
Οι πρώτες ΕΟΖ δημιουργήθηκαν για λογαριασμό των αμερικανικών πολυεθνικών στις περιοχές του Μεξικού, κοντά στα σύνορα με τις ΗΠΑ και ονομάστηκαν «maquilladoras». Εκεί οι αμερικάνικες εταιρείες εισάγουν αδασμολόγητα τις πρώτες ύλες, πληρώνουν με εξευτελιστικά μεροκάματα τους Μεξικανούς, εξάγουν εξ ολοκλήρου την παραγωγή τους και απαλλάσσονται από τους φόρους.
ΣΤΑ ΛΟΓΙΑ, οι στόχοι των χωρών που δημιουργούν ΕΟΖ στο έδαφός τους είναι η επέκταση και ο εκσυγχρονισμός της οικονομίας μέσω των επενδύσεων, η εισαγωγή τεχνολογίας και η δημιουργία θέσεων εργασίας. Στην πράξη και οι τρεις στόχοι αναιρούνται.
ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ότι οι επιχειρήσεις που λειτουργούν εντός των ΕΟΖ χρησιμοποιούν εισαγόμενες πρώτες ύλες χωρίς δασμούς, αξιοποιούν τη φορολογική ασυλία και δεν πληρώνουν σχεδόν καθόλου φόρους, σε συνδυασμό με τη χαμηλή διασύνδεσή τους με την εγχώρια οικονομία, δείχνει ότι το όφελος για την οικονομία της φιλοξενούσας χώρας είναι μηδαμινό.
Το κοινό χαρακτηριστικό των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών από την Ασία μέχρι την Λατινική Αμερική είναι ότι δημιουργήθηκαν μετά τηνκρίση του ’70, δείχνοντας την σημασία που είχε για τον καπιταλισμό η υπέρβαση των προηγούμενων εργατικών διεκδικήσεων, κι επίσης το γεγονός ότι αποτελούσαν μια εξαίρεση απέναντι στα ισχύοντα (εργατικό και φορολογικό δίκαιο, πχ) στη χώρα φιλοξενίας.
Οι ΕΟΖ της Πολωνίας είναι στο επίπεδο των Κινέζικων… και έχουν κατηγορηθεί πολύ για αυτό οι κυβερνώντες στην Πολωνία απο τα εργατικά συνδικάτα.
Στη Ρωσία έχουν ευνοηθεί οι τεχνολογικές εταιρείες. Αυτό όμως που τις διακρίνει είναι ότι ανήκουν στο κράτος και ελέγχονται απο αυτό. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στο Ιράν, που οι ΕΟΖ του ελέγχονται απο το Υπουργικό συμβούλιο (14 άτομα) και τον ίδιο τον Πρόεδρο. Οι ΕΟΖ του Ιράν είναι κυρίως λιμάνια υψηλής λειτουργικότητας, όπως και καταστήματα transit. Θέλω να ακούσω τις απόψεις των αριστερών κομμάτων της Ελλάδας για το θέμα και ιδιαίτερα της ΔΗΜΑΡ.
Συνηθίζεται ο όρος Ειδικές Οικονομικές Ζώνες να χρησιμοποιείται περιγράφοντας διαφορετικές κατηγορίες. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα (ΠΤ) μπορούμε να διακρίνουμε διαφορετικές μορφές, από τις παραδοσιακές ζώνες εξαγωγών και ελεύθερου εμπορίου, μέχρι λιμάνια, αστικές περιοχές, ακόμα και μεμονωμένα εργοστάσια.
Όπως περιγράφεται σε ένα τόμο – επίσης υπό την αιγίδα της ΠΤ- με τη λέξη ΕΟΖ κάποιος μπορεί να φαντάζεται ένα περίφραχτο βιομηχανικό κτίριο μιας φοροδιαφεύγουσας πολυεθνικής με εργάτες να δουλεύουν σε απάνθρωπες συνθήκες, κάποιος άλλος «το θαύμα της Σενζέν», μιας κοσμοπολίτικης πόλης που από ένα μικρό παραθαλάσσιο χωρίο έφτασε στα 14 εκατομμύρια κατοίκους και κάποιος τρίτος τα λιμάνια του Ντουμπάι και της Σιγκαπούρης. Και τα τρία θα ήταν ακριβείς περιγραφές.
Παντελώς ψευδές αποδεδειγμένα είναι και το επιχείρημα ότι η ανάπτυξη σε μια ΕΟΖ διασπείρει τα οφέλη και στην υπόλοιπη επικράτεια. Το μοντέλο της ανάπτυξης σε ζώνες ή θύλακες είναι ακριβώς το αντίθετο. Αμύθητος πλούτος που παράγεται μέσα τους και ούτε ψίχουλο που ξεπερνά τα όρια τους. Σε πολλές περιπτώσεις στα όρια των ΕΟΖ υπάρχουν έλεγχοι αντίστοιχοι ξεχωριστών κρατών και περιορισμοί ώστε ούτε τα προϊόντα να μην αλλάζουν ρότα από τις εξαγωγές. Είναι το κατεξοχήν μοντέλο που ευνοεί τα τεράστια πολυεθνικά πολυκλαδικά μονοπώλια που τσακίζουν τον ανταγωνισμό των μικρότερων εγχώριων επιχειρήσεων. Κάτι που μάλλον ορισμένοι άσχετοι μικροί επιχειρηματίες, που από την επιθυμία τους να υποδυθούν τους μεγάλους έχουν πιστέψει τα παραμύθια που τους πουλάνε οι εκπρόσωποι του μεγάλου κεφαλαίου, δεν έχουν καταλάβει.
Ο στόχος του κεφαλαίου και των κυβερνήσεων που το στηρίζουν είναι να κάνει όλο τον πλανήτη ένα άθροισμα ειδικών ζωνών. Ζωνών στις οποίες έχει απόλυτη ελευθερία και εξουσία. Και αυτές δεν είναι μόνο παραγωγικές ζώνες. Τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πλούτου βρίσκονται κρυμμένα σε φορολογικούς παραδείσους. Οι μεγάλες πολυεθνικές έχουν αποκτήσει τέτοια δύναμη που μπορούν να πατάνε σε όλη την υφήλιο πάνω σε ειδικά διαμορφωμένα εδάφη που τους εγγυώνται πλήρη ελευθερία σε ότι θέλουν.
Η πραγματικότητα της καπιταλιστικής κρίσης που οδηγεί σε τρομακτική υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων στο μεγαλύτερο κομμάτι του πλανήτη, η σταδιακή υιοθέτηση συνθηκών ΕΟΖ σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου, μαζί με τα αιτήματα δουλειά με αξιοπρέπεια και δημοκρατία, δημιουργούν μια σύμπτωση των συμφερόντων της εργατικής τάξης όλου του κόσμου. Όσο διαφορετικές συνθήκες και αν υπάρχουν, ποτέ άλλοτε δεν υπήρχε τέτοια δυνατότητα κοινής διεθνιστικής πάλης των λαών. Ο Γερμανός εργάτης, ο αμερικάνος εργάτης, σήμερα, τώρα, δεν έχει τίποτα να κερδίσει από μια επένδυση της χώρας του στην Κίνα και ο Κινέζος μόνο θάνατο κερδίζει από την «ανάπτυξη» της χώρας του. Είναι η στιγμή η αραβική άνοιξη, η πλατεία Ταξίμ, οι απεργοί του ευρωπαϊκού νότου, οι αποκλεισμένοι του Ντιτρόιτ, οι εξεγερμένοι στις φαβέλες του Ρίο, οι εργάτριες της Σενζέν, οι απεργοί στα ορυχεία της Αφρικής, οι προλετάριοι όλων των ΕΟΖ να ενωθούν. Γιατί όσους περιορισμούς και αν ακυρώνουν οι καπιταλιστές στις ειδικές τους ζώνες, από ένα περιορισμό δε θα καταφέρουν να σωθούν ποτέ. Την ταξική πάλη.
Αυτή η πλατιά πολιτική και κοινωνική συμμαχία γύρω από ένα τόσο σημαντικό ζήτημα θα μπορούσε μάλιστα να έχει πολλαπλασιαστική ισχύ, αφού θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εφαλτήριο ενός νέου πολιτικού και κοινωνικού πόλου, που θα αποτελείται από πραγματικά ριζοσπαστικές, δημοκρατικές δυνάμεις της κοινωνίας. Ενός πόλου αντιιμπεριαλιστικού, που θα μπορούσε να δράσει ως καταλύτης τόσο σε κοινωνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο.
Τέλος… Φαίνεται λοιπόν ότι οι δήμοι και οι περιφέρειες θα αποτελέσουν τον Δούρειο Ίππο για τη Δημιουργία των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών. Οι τοπικοί άρχοντες θα παίξουν τον ρόλο των ντίλερς για συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα, με τη διαφθορά να μεγαλώνει αντί να μειώνεται. Το σχέδιο για τα σύγχρονα επιχειρηματικά φέουδα φαίνεται ότι εκτελείται κατά γράμμα.