Με την παρουσίαση των πρώτων αποτελεσμάτων της πρωτογενούς έρευνας (προπαρασκευαστική Δράση Α1) και της έρευνας βάσης (Δράση C1) που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE Natura Themis να αποσπούν το ενδιαφέρον των δημοσιογράφων που παρευρέθηκαν στη Συνέντευξη Τύπου, την οποία παραχώρησε το Πανεπιστήμιο Κρήτης-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και ο Δικηγορικός Σύλλογος Χανίων, ξεκίνησε η διήμερη συνάντηση των εταίρων του έργου: «Προώθηση της ευαισθητοποίησης για την άσκηση δίωξης για εγκλήματα κατά της άγριας ζωής και την ανάδειξη της περιβαλλοντικής ευθύνης για την αντιμετώπιση ζημιών έναντι της βιοποικιλότητας σε περιοχές του Δικτύου NATURA 2000 στην Κρήτη».
Η Συνέντευξη Τύπου παραχωρήθηκε τη Δευτέρα, 5 Δεκεμβρίου 2016, στα Χανιά και φιλοξενήθηκε στο Παρατηρητήριο Περιβαλλοντικού Δικαίου Δυτικής Κρήτης του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων το οποίο λειτουργεί από την 1η Οκτωβρίου 2016.
Και οι δύο έρευνες που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της Συνέντευξης Τύπου και της συνάντησης των εταίρων του έργου LIFE Natura Themis, διενεργήθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Τα δεδομένα που έχουν ήδη συλλεχθεί και αυτά που αναμένεται να συγκεντρωθούν έως τη λήξη του έργου (Σεπτέμβριος 2020), θα αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο για τη Διοίκηση (τοπική και κεντρική) αντιμετώπισης περιβαλλοντικών θεμάτων και εφαρμογής κατάλληλων πολιτικών για την προστασία του περιβάλλοντος και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Τα συμπεράσματα που έχουν μέχρι στιγμής συγκεντρωθεί είναι εξαιρετικά χρήσιμα για το σχεδιασμό περιφερειακών στρατηγικών σχετικών με το Περιβαλλοντικό Έγκλημα, για εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού, καθώς και για την ακαδημαϊκή έρευνα.
Στόχοι των δύο αυτών ερευνών ήταν:
- η αποτύπωση της περιβαλλοντικής παραβατικότητας στην Κρήτη, ιδιαίτερα μέσα στις προστατευόμενες περιοχές του Δικτύου NATURA 2000,
- η αξιολόγηση της εφαρμογής της ευρωπαϊκής Οδηγίας 2004/35/ΕΚ για την Περιβαλλοντική Ευθύνη στο νησί,
- η αξιολόγηση της ενημέρωσης της κρητικής κοινωνίας γύρω από τις προστατευόμενες περιοχές, το καθεστώς προστασίας τους, τις περιβαλλοντικές αυθαιρεσίες και παρανομίες αλλά και της πρόθεσης πολιτών και υπηρεσιών να αντιμετωπίσουν την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και να προστατεύσουν το μοναδικό φυσικό κεφάλαιο που διαθέτει το νησί.
Ενδεικτικά, κάποια από τα αποτελέσματα* των ερευνών είναι τα ακόλουθα:
- Η πλειονότητα των κατηγορουμένων για περιβαλλοντικά εγκλήματα κρίνονται αθώοι.
- Ο χρόνος μεταξύ της τέλεσης ενός περιβαλλοντικού εγκλήματος και της εκδίκασής του υπολογίστηκε με βάση τα συλλεχθέντα στοιχεία σε 4,96 έτη.
- Η μέση ποινή που επιβάλλεται υπολογίστηκε σε 9,3 μήνες φυλάκισης.
- Κυριότερα διωκόμενο έγκλημα είναι η αυθαίρετη δόμηση με ποσοστό 40% και ακολουθούν η παράνομη εκχέρσωση δασικής έκτασης / παράνομη υλοτομία με ποσοστό 14,28% και η υποβάθμιση αιγιαλού με ποσοστό 10%.
- Το 82,91% των διοικητικών προστίμων κυμαίνεται από 1,00-5.000,00 Ευρώ, ενώ αντιθέτως τα πρόστιμα τα οποία υπερβαίνουν τις 20.000,00 Ευρώ αντιπροσωπεύουν μόνο το 1,90% του συνόλου.
- Πέρα από τα φυσικά πρόσωπα, οι κυριότεροι παραβάτες είναι επαγγελματίες του τουρισμού σε ποσοστό 28,15%, δημόσιοι φορείς σε ποσοστό 13,59% και μονάδες ελαιοτριβείων σε ποσοστό 9,7%.
- Κοινό και υπηρεσίες θεωρούν μέτρια τόσο την αποτελεσματικότητα της εθνικής και ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας, όσο και την αποτελεσματικότητα της δίωξης για τα περιβαλλοντικά εγκλήματα.
- Η περιβαλλοντική υποβάθμιση και το περιβαλλοντικό έγκλημα βρίσκονται πολύ χαμηλά στην ατζέντα τόσο των αρμόδιων φορέων/υπηρεσιών/κεντρικής διοίκησης, όσο και του γενικότερου πληθυσμού.
- Παρά το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη έχει ενσωματωθεί στο Ελληνικό Δίκαιο περισσότερα από 5 χρόνια (ΠΔ 148/2009, ΦΕΚ Α’190/29.09.2009), δεν έχει εδραιωθεί ακόμα στη συνείδηση των αρμόδιων στη Διοίκηση και τη Δικαιοσύνη.
- Εμφανίζεται διάχυτη η αμφισβήτηση της επάρκειας των υπηρεσιών στην εφαρμογή της Οδηγίας για την Περιβαλλοντική Ευθύνη όσο και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης ως προς την κάλυψη περιπτώσεων περιβαλλοντικού εγκλήματος και/ή περιβαλλοντικής υποβάθμισης.
*Οι φορείς της υλοποίησης των δύο ερευνών επιφυλάσσονται για την επαναξιολόγηση των πρώτων αυτών αποτελεσμάτων μέχρι την ολοκλήρωση της ποιοτικής επεξεργασίας των δεδομένων.
Ταυτόχρονα, τόσο στη Συνέντευξη Τύπου όσο και στη διήμερη συνάντηση των εταίρων, παρουσιάστηκαν μεταξύ άλλων και δύο από τις σημαντικότερες δράσεις που του προγράμματος: η οργάνωση και λειτουργία των δύο Παρατηρητηρίων Περιβαλλοντικού Δικαίου (Ανατολικής και Δυτικής Κρήτης), καθώς και η δημιουργία μίας εφαρμογής για έξυπνες συσκευές.
Τα δύο Παρατηρητήρια λειτουργούν υπό την εποπτεία των Δικηγορικών Συλλόγων Ηρακλείου και Χανίων αντίστοιχα και είναι αρμόδια για την καταγραφή της παράνομης και της νόμιμης ανθρώπινης δραστηριότητας εντός των 53 περιοχών Natura 2000 της Κρήτης. Για τις 29 περιοχές Natura 2000 της Δυτικής Κρήτης (Π.Ε. Χανίων – Π.Ε. Ρεθύμνου) αρμόδιο είναι το Παρατηρητήριο Περιβαλλοντικού Δικαίου Δυτικής Κρήτης, που συντονίζεται από το Δικηγορικό Σύλλογο Χανίων και εδρεύει στην οδό Ηρώων Πολυτεχνείου 43, στα Χανιά (τηλ. 28210 41179). Για τις 24 προστατευόμενες περιοχές της Ανατολικής Κρήτης (Π.Ε. Ηρακλείου – Π.Ε. Λασιθίου) αρμόδιο είναι το Παρατηρητήριο Περιβαλλοντικού Δικαίου Ανατολικής Κρήτης, που συντονίζεται από το Δικηγορικό Σύλλογο Ηρακλείου και εδρεύει στη Λεωφόρο Δικαιοσύνης 51, στο Ηράκλειο (τηλ. 2814 007442).
Κάθε Παρατηρητήριο Περιβαλλοντικού Δικαίου θα συλλέγει στοιχεία από διοικητικές υπηρεσίες, προανακριτικές αρχές και Εισαγγελίες και θα αποδελτιώνει τη νομολογία των πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων δικαστηρίων της Κρήτης. Στη συνέχεια θα δημοσιεύουν στατιστικά στοιχεία σχετικά με την παράνομη δραστηριότητα, δηλαδή τα ποσοστά παραβατικότητας, τα είδη των διωκόμενων εγκλημάτων και τις επιβαλλόμενες ποινές. Επίσης θα δημοσιεύουν στατιστικά για τη νόμιμη δραστηριότητα, δηλαδή τα έργα και τις δραστηριότητες που χωροθετούνται και αδειοδοτούνται εντός των περιοχών NATURA 2000.
Η δημιουργία της εφαρμογής για έξυπνες συσκευές υλοποιείται από την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ). Με την εφαρμογή αυτή οι χρήστες θα έχουν τη δυνατότητα να αναφέρουν μια περιβαλλοντική παράβαση (σύντομο κείμενο και φωτογραφίες). Η αναφορά θα καταγράφεται σε μια βάση δεδομένων και η ομάδα του έργου θα αποφασίζει για τη διαχείριση και την παρακολούθησή της. Ο χρήστης θα λαμβάνει ενημέρωση για την πορεία της αναφοράς και για τα βήματα που θα ακολουθούνται ως την τελική κατάληξή της. Η ΕΕΠΦ είναι υπεύθυνη για την κατασκευή, δοκιμή, διαχείριση και λειτουργία της εφαρμογής έως τη λήξη του έργου (Σεπτέμβριος 2020), ενώ μετά το τέλος του έργου η διαχείριση της εφαρμογής θα γίνεται από το Συντονιστικό Γραφείο Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών (ΣΥΓΑΠΕΖ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το οποίο συμμετέχει ως εταίρος στο έργο LIFE Natura Themis.
Το Συντονιστικό Γραφείο Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών (ΣΥΓΑΠΕΖ) έχει την ευθύνη για τη διεξαγωγή των επτά (7) εξειδικευμένων σεμιναρίων για την εφαρμογή της Οδηγίας για την Περιβαλλοντική Ευθύνη που θα πραγματοποιηθούν από το 2ο εξάμηνο του 2017 και έως τη λήξη του έργου. Τα σεμινάρια θα απευθύνονται σε εισαγγελείς, δικαστικούς λειτουργούς, προανακριτικούς υπαλλήλους, δικηγόρους, υπαλλήλους/στελέχη της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης και της Περιφέρειας Κρήτης, αλλά και σε αντίστοιχες ομάδες-στόχους στην Αθήνα.
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Το πρόγραμμα LIFE Natura Themis υλοποιείται από τον Οκτώβριο του 2015 από το Πανεπιστήμιο Κρήτης-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ), με τη συνεργασία του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων (ΔΣΧ), του Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου (ΔΣΗ), της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) και του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας (ΥΠΕΝ) – Συντονιστικό Γραφείο Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών (ΣΥΓΑΠΕΖ).
Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε ποσοστό 60% και απευθύνεται σε Δικαστές, Εισαγγελείς, Δικηγόρους, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και δημόσιες αρχές με προανακριτικές αρμοδιότητες, αλλά και γενικότερα σε κοινωνικές ομάδες που δραστηριοποιούνται σε περιοχές του Δικτύου Natura 2000 της Κρήτης όπως αγροτικός πληθυσμός, επισκέπτες, ευρύ κοινό, δημοσιογράφοι, προανακριτικοί υπάλληλοι και επαγγελματίες του τουρισμού.
Σκοπό έχει να αναδείξει τη συσχέτιση της ελλιπούς εφαρμογής του Περιβαλλοντικού Δικαίου ως έναν ακόμα παράγοντα ενίσχυσης της έλλειψης περιβαλλοντικής συνείδησης και ευαισθησίας της κοινωνίας. Επιθυμεί να τεκμηριώσει ότι η ορθή εφαρμογή του Περιβαλλοντικού Δικαίου προάγει την τοπική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει την ορθή χρήση των φυσικών πόρων.