Του Αρη Χατζηστεφάνου

Όλα τα επιχειρήματα που ακούγονται για την «υποχρέωση» να παίξει η εθνική ομάδας μπάσκετ με την εθνική ομάδα ενός κράτους που πραγματοποιεί γενοκτονία είχαν ακουστεί και για τη συμμετοχή στους Ολυμπιακούς που διοργάνωσε ο Χίτλερ το 1936. Από εκείνη τη διοργάνωση η επίσημη ιστορία θέλησε να συγκρατήσει μόνο ότι ένας μαύρος αθλητής, ο Τζέσε Όουενς, κέρδισε τέσσερα μετάλλια διαλύοντας τις θεωρίες περί λευκής ανωτερότητας. Είναι ένας εύσχημος τρόπος να αποκρύψουν ότι υπήρχαν αθλητές που μποϊκοτάρισαν με τεράστιο προσωπικό κόστος τη διοργάνωση γνωρίζοντας τη νομιμοποίηση που προσέφερε στον Χίτλερ. Τα ευρωπαϊκά κράτη της εποχής όμως ήταν ακόμη στο πλευρό του Χίτλερ (σε δυο χρόνια θα προχωρούσαν και στη Διάσκεψη του Μονάχου) όπως είναι και σήμερα στο πλευρό του Νετανιάχου.(Το κείμενο που ακολουθεί είναι αναδημοσίευση από το μακρινό 2019 όταν η Ελλάδα ήταν «υποχρεωμένη» να συμμετάσχει στην Γιουροβίζιον στο Ισραήλ).

Την 1η Αυγούστου του 1936 ο Σπύρος Λούης έσφιξε το χέρι του Αδόλφου Χίτλερ, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων που διεξάγονταν στη ναζιστική Γερμανία. Εκτοτε, όσοι δεν αποκρύπτουν το συγκεκριμένο περιστατικό, προσπαθούν συνήθως να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις με επιχειρήματα τα οποία κάποιες φορές προσβάλλουν τον Ελληνα ολυμπιονίκη και κάποιες άλλες φορές τη λογική μας και την ιστορική μνήμη.

«Τι να γνώριζε ένας φτωχός νεροκουβαλητής από το Μαρούσι για τις διεθνείς πολιτικές εξελίξεις και τα μετέπειτα εγκλήματα του Χίτλερ;» αναρωτιούνται ορισμένοι. «Πώς θα μπορούσε να μην παραστεί σε μια διεθνή αθλητική διοργάνωση, στην οποία συμμετείχαν αποστολές από ολόκληρη την Ευρώπη;» συμπληρώνουν κάποιοι άλλοι.

Το 1936 μάλιστα ακουγόταν ακόμα ένα επιχείρημα, το οποίο κατέρρευσε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα: «Ο αθλητισμός δεν πρέπει να έχει καμία σχέση με την πολιτική». Για την ιστορία αυτά ακριβώς ήταν τα λόγια του Αβερι Μπρούνταζ, μετέπειτα προέδρου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, ο οποίος υποστήριζε ότι το μποϊκοτάζ των Αγώνων του 1936 αποτελούσε μια «εβραιο-κομμουνιστική συνωμοσία» εναντίον της Γερμανίας, η οποία κατά την άποψή του… σεβόταν απόλυτα τα δικαιώματα των Εβραίων.

Στην πραγματικότητα κανένα από τα επιχειρήματα υπέρ των αθλητών που έσφιξαν το χέρι του Χίτλερ, δεν μπορεί να σταθεί στο τεστ της Ιστορίας. Κατ’ αρχήν ακόμα και κατά τη διάρκεια των Αγώνων δύο αθλήτριες από την Τουρκία, η Χαλέτ Τσαμπέλ (η πρώτη μουσουλμάνα γυναίκα που συμμετείχε σε Ολυμπιακούς Αγώνες) και η Φετγκερί Ασάνι, αρνήθηκαν να συναντήσουν τον Χίτλερ λόγω της στάσης του απέναντι στους Εβραίους.

Αλλοι αθλητές, όπως ο ξιφομάχος Αλμπερτ Γουλφ, αποχώρησαν με μεγάλο προσωπικό κόστος από τις εθνικές ομάδες τις οποίες εκπροσωπούσαν. «Δεν μπορώ να συμμετάσχω σε κάτι που χορηγείται από τον Αδόλφο Χίτλερ, ακόμη και αν πρέπει να το κάνω για τη Γαλλία» είχε δηλώσει ο Γουλφ, ο οποίος στα χρόνια που ακολούθησαν πολέμησε τους ναζί από τις τάξεις του γαλλικού στρατού, συνελήφθη και οδηγήθηκε σε στρατόπεδο εξόντωσης για Εβραίους από όπου δραπέτευσε και κατετάγη στον αμερικανικό στρατό για να ξαναπολεμήσει τον φασισμό.

Χιλιάδες άλλοι επαγγελματίες και ερασιτέχνες αθλητές αποδέχτηκαν το αίτημα εβραϊκών οργανώσεων να μποϊκοτάρουν τη διοργάνωση του Χίτλερ και αντί για το Βερολίνο ταξίδεψαν μέχρι τη Βαρκελώνη, όπου οι δημοκρατικές δυνάμεις διοργάνωναν του δικούς τους αντι-ολυμπιακούς αγώνες.

Την ίδια περίοδο, ως απάντηση στους Αγώνες των ναζί, διεξάγονταν και η Εργατική Ολυμπιάδα, την οποία διοργάνωνε η Β’ Διεθνής, αλλά και οι Σπαρτακιάδες της Γ’ Διεθνούς. Παρ’ όλα αυτά οι δυτικές δυνάμεις προτίμησαν να τιμήσουν με την παρουσία τους τους αγώνες του Χίτλερ –μια πρόγευση της προδοτικής Συμφωνίας του Μονάχου του 1938 με την οποία έδωσαν στη ναζιστική Γερμανία το πράσινο φως για να καταλάβει την Τσεχοσλοβακία και να θέσει τις βάσεις για την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Το αθλητικό μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936 μπορεί να μην απέδωσε καρπούς, αλλά αποτέλεσε έμπνευση για αρκετά ακόμα καλλιτεχνικά, αθλητικά και εμπορικά μποϊκοτάζ στον 20ό αιώνα. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ήταν φυσικά η διεθνής εκστρατεία κυρώσεων και αποκλεισμού του ρατσιστικού καθεστώτος του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική – μια χώρα στην οποία, κατά παράξενη ειρωνεία της τύχης, είχαν βρει καταφύγιο αρκετοί φυγόδικοι αξιωματούχοι της ναζιστικής Γερμανίας.

Οι αθλητές του 1936, που μποϊκοτάρισαν τους Ολυμπιακούς Αγώνες ή αρνήθηκαν να σφίξουν το χέρι του Χίτλερ, έβαλαν την αξιοπρέπεια και τον ανθρωπισμό τους πάνω από την καριέρα τους και τις εντολές που λάμβαναν από τις εθνικές αποστολές και τις κυβερνήσεις των χωρών τους.