Του Γιώργου Ουρανού

Νορβηγικό Κρατικό Ταμείο Συντάξεων

 Με αφορμή την πιθανολογούμενη επιτυχία στην εξεύρεση ενεργειακών κοιτασμάτων στην Ελληνική ΑΟΖ και βασιζόμενοι στο πολύ επιτυχημένο παράδειγμα της Νορβηγίας με την ίδρυση του ‘’Νορβηγικού Κρατικού Ταμείου Συντάξεων’’ ή “Ταμείου πετρελαίου” (Oil fund), θεωρούμε : Μια θαρραλέα  κίνηση Εθνικής προσφοράς προς τους Έλληνες πολίτες θα ήταν , η ίδρυση ενός αντίστοιχου  ‘’Εθνικού ταμείου συντάξεων και στήριξης των δομών υγείας και κοινωνικής ασφάλισης της Ελληνικής Δημοκρατίας’’.

Τα Ελληνικά ενεργειακά κοιτάσματα                                                            

Βρισκόμαστε ήδη στην 3^η δεκαετία από τότε που άρχισε η συζήτηση για τα σοβαρά ενεργειακά κοιτάσματα που κρύβει στα έγκατά της η Ελληνική γη! Οι πρώτες ενδείξεις για την ύπαρξη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων αφορούσε περιοχές του Βόρειου Ιόνιου πελάγους καθώς και χερσαίες περιοχές νότια των Ιωαννίνων. Στη συνέχεια συμπεριελήφθηκαν και άλλες περιοχές , όπως δυτικά του Κατάκωλου στην Πελοπόννησο. Όμως τα τελευταία χρόνια εντοπίσθηκαν και άλλες περιοχές με πολύ μεγαλύτερες ελπίδες εντοπισμού πολύ σημαντικών κοιτασμάτων. Σύμφωνα με την μεθοδολογία που ακολουθείται διεθνώς  σε έρευνες υποθαλάσσιων ενεργειακών κοιτασμάτων, καθορίζονται οι περιοχές με συγκεκριμένες γεωγραφικέ συντεταγμένες και οι οποίες χαρακτηρίζονται ως ‘’οικόπεδα’’. Οι χώροι αυτοί οι οποίοι πρέπει να βρίσκονται εντός της εθνικής ΑΟΖ της κάθε χώρας είναι συνήθως έκτασης τουλάχιστον μερικών χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Στα οικόπεδα αυτά διενεργούνται από τις εθνικές υπηρεσίες της κάθε ενδιαφερόμενης χώρας οι ενδεδειγμένες γεωλογικές, γεωφυσικές και σεισμολογικές έρευνες για τον εντοπισμό και επιβεβαίωση των πιθανών ενεργειακών κοιτασμάτων. Έτσι λοιπόν σήμερα πια, έχουν εντοπιστεί ως ενεργειακού ενδιαφέροντος τα εξής 7 οικόπεδα εντός της Ελληνικής ΑΟΖ .

1. I. Δυτικά της Πελοποννήσου
2. II. Νοτιο-δυτικά της Πελοποννήσου
3. III. Δυτικά της Κρήτης
4. IV. Νότια της Κρήτης 1
5. V. Νότια της Κρήτης 2
6. VI. Νοτιο-δυτικά της Κρήτης
7. VII. Οικόπεδο 2 Βορειο-δυτικό Ιόνιο

Ο γειτονικός μας χώρος

Η διαδικασία αυτή έχει ακολουθηθεί τις τελευταίες τουλάχιστον τρεις δεκαετίες στην ευρύτερη περιοχή μας της Ανατολικής Μεσογείου, από την Αίγυπτο, το Ισραήλ,  αλλά και την Κύπρο και μάλιστα με εκπληκτικά αποτελέσματα. Έτσι έχουν επιβεβαιωθεί τα κοιτάσματα Zohr και Nargis με εκτιμώμενα αποθέματα 35 τρισεκατομμύρια κυβ. πόδια της Αιγύπτου, τα κοιτάσματα Leviathan, Tamar, Karish, Karish North, Katlan, Tanin, Marine 1 και Marine 2 με εκτιμώμενα αποθέματα 34 τρισεκατομμύρια κυβ. πόδια του Ισραήλ και τα κοιτάσματα Γλαύκος, Πήγασος, Καλυψώ, Κρόνος, Αφροδίτη με εκτιμώμενα αποθέματα 20 τρισεκατομμύρια κυβ. πόδια της Κύπρου, αλλά και το  κοίτασμα φυσικού αερίου Qana, σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητο, στα Λιβανέζικα ύδατα. Παρατηρούμε λοιπόν ότι τα εκτιμώμενα αποθέματα στον γεωγραφικό αυτό χώρο όπου κλείνει η Μεσογειακή λεκάνη, ανέρχονται στα 90 περίπου τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια, δηλαδή μια γιγαντιαία ποσότητα ενεργειακών πόρων.

Οι ευοίωνες προβλέψεις για την χώρα μας

Με βάση  λοιπόν τις παραπάνω ανακαλύψεις των εκπληκτικών αυτών κοιτασμάτων και λόγω του ότι η Ελληνική ΑΟΖ βρίσκεται σε ’’απόσταση αναπνοής΄΄ από τις περιοχές αυτές και συγχρόνως συνεκτιμώντας ότι δεν διαφοροποιούνται σημαντικά οι γεωλογικές συνθήκες της περιοχής μας, από εκείνες της Ανατολικής Μεσογείου, διατηρούμε υψηλές προσδοκίες και για τον δικό μας γεωγραφικό χώρο. Όσον αφορά λοιπόν  τη χώρα  μας  και όπως έχουν εξελιχθεί οι μέχρι τώρα έρευνες μέσα στην έκταση της Ελληνικής ΑΟΖ και συνεκτιμώντας το έντονο ενδιαφέρον που έχουν επιδείξει οι δύο μεγαλύτεροι Αμερικανικοί κολοσσοί στην έρευνα και στην εκμετάλλευση ενεργειακών κοιτασμάτων τόσο η EXXON MOBILE όσον και η CHEVRON εκτιμούμε ότι θα καταλήξουν σε ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό των εταιρειών που διενεργούν τις έρευνες , που όμως δυστυχώς αναθεωρείται συνεχώς, οι πρώτες ερευνητικές γεωτρήσεις οι οποίες μάλιστα θα επιβεβαιώσουν τις εκτιμώμενες ποσότητες των ενεργειακών αποθεμάτων, θα γίνουν εντός του 2027.  Ωστόσο οι προβλέψεις είναι ιδιαίτερα αισιόδοξες και αυτό εκλαμβάνεται ως ένα σήμα για μια δυναμική πορεία  της Ελληνικής οικονομίας.

Τα προσδοκώμενα οφέλη, και ποιους θα αφορούν

Εφόσον λοιπόν  υπάρξουν σοβαρά ή και πολύ σοβαρά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα ενεργειακών πόρων, αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξουν και πολύ μεγάλα οφέλη για την Ελληνική εθνική οικονομία. Εδώ τώρα έρχεται να διατυπωθεί ο προβληματισμός  μας στο πως θα κατανεμηθούν τα προσδοκώμενα αυτά οφέλη. Κατά την πλέον συνήθη εκδοχή, τα οικονομικά οφέλη θα οδηγηθούν στις επιχειρηματικές δραστηριότητες οι οποίες θα συσχετισθούν με τον κύκλο εργασιών της εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων. Δηλαδή κάποιες μεγάλες τεχνικές εταιρείες, καθώς και κάποιοι μεγάλοι προμηθευτές τεχνολογικού εξοπλισμού και υλικών, όπως βέβαια και οι εφοπλιστικές εταιρείες που θα συμμετάσχουν στη μεταφορά των ενεργειακών αυτών ποσοτήτων. Όμως οφέλη θα προκύπτουν και για το Ελληνικό δημόσιο εξ αιτίας των συμβολαίων που θα υπογραφούν ανάμεσα στην Ελληνική Δημοκρατία και τις εταιρείες εκμετάλλευσης και εμπορίας των ενεργειακών υλών, πετρελαίου ή φυσικού αερίου.

Το παράδειγμα της Νορβηγίας

Στην υπόθεση αυτή, στο πως δηλαδή δύνανται να διατεθούν τα οφέλη από την εκμετάλλευση ενός φυσικού πλούτου μιας Δημοκρατίας που νοιάζεται για τους πολίτες της, μας δίδει ένα κορυφαίο παράδειγμα μιας χώρας του Ευρωπαϊκού Βορά, η Νορβηγία. Στην Νορβηγία ανακαλύφθηκαν την δεκαετία του ΄70 τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου στην Βόρεια θάλασσα εντός της ΑΟΖ της χώρας. Από τότε που άρχισε η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων αυτών, η τότε Σοσιαλιστική κυβέρνηση της χώρας αποφάσισε ότι τα κέρδη που θα αφορούσαν  στο Νορβηγικό δημόσιο θα έπρεπε να αναφέρονταν απ΄ευθείας στους πολίτες της Νορβηγίας. Έτσι για τον σκοπό αυτό, ιδρύθηκε από το 1990 το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Νορβηγίας που είναι επίσημα γνωστό ως Norway Government Pension Fund (Νορβηγικό Κρατικό Ταμείο Συντάξεων). Το ταμείο αυτό, το οποίο επενδύει τα έσοδα του νορβηγικού κράτους από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, συχνά αναφέρεται και ως “ταμείο πετρελαίου” (Oil fund). 

Σκοπός του: Ιδρύθηκε για τη διαχείριση των πλεοναζόντων εσόδων από τον τομέα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Νορβηγίας, με στόχο τη διασφάλιση του πλούτου για τις τρέχουσες και τις μελλοντικές γενιές των Νορβηγών.

Διαχείρισή του: Διευθύνεται από την Norges Bank Investment Management (NBIM), η οποία αποτελεί μέρος της κεντρικής τράπεζας της Νορβηγίας (Norges Bank) για λογαριασμό του Νορβηγικού λαού.

Επιπλέον,  θέτει στέρεες βάσεις για την ανάπτυξη της ιδέας πως η βέλτιστη εκμετάλλευση του πλούτου μιας χώρας, είναι προς όφελος των πολιτών της και όχι προς όφελος μόνο των  μεγάλων επιχειρήσεων. Χαρακτηριστική επίσης είναι η δήλωση του Jens Stoltenberg, πρώην πρωθυπουργού της Νορβηγίας (2000-2001 & 2005-2013): ‘’Μας είπαν ότι είναι αφελές μια δημοκρατική χώρα και ένα δημοκρατικό σύστημα ότι μπορεί να διαχειριστεί τόσα πολλά χρήματα με ένα βιώσιμο τρόπο, αλλά η εμπειρία έδειξε πως κάναμε ακριβώς αυτό’’. ’Έτσι λοιπόν  το εγχείρημα αυτό αποδείχτηκε ιδιαίτερα επιτυχημένο και σήμερα πια στο ταμείο αυτό έχει συσσωρευθεί ένα τεράστιο κεφάλαιο μεγέθους 1,8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το ταμείο κατά την χρήση του 2024, είχε κέρδη από την επανεπένδυση σε ομόλογα, ακίνητα και περιουσιακά στοιχεία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας  τα οποία ανήλθαν στο ύψος των 222 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Η λειτουργία της Δημοκρατίας

Όμως θα πρέπει να αναφερθεί  και ο ακρογωνιαίος λίθος της λειτουργίας αυτού του κορυφαίου θεσμού της Δημοκρατίας της Νορβηγίας που είναι η απόλυτη διαφάνεια στη λειτουργία και στη διαχείριση του ταμείου. Ο θεσμός αυτός ο οποίος  ελέγχεται απόλυτα από το κοινοβούλιο της Νορβηγίας απολαμβάνει τη στήριξη και τη προστασία του συνόλου του πολιτικού κόσμου της χώρας.  Κατά μία άλλη εκδοχή, αποτελεί και το τελικό test για το πως πρέπει να λειτουργούν οι κορυφαίοι θεσμοί της Δημοκρατίας μιας χώρας.

  Η  ρηξικέλευθη πρόταση για όφελος του Ελληνικού λαού

Παίρνοντας λοιπόν σαν παράδειγμα την εμπειρία της Νορβηγίας και ας μην έχουμε ακόμη βρεθεί στη θέση όπου θα έχει αποδειχτεί η δυνατότητα εκμετάλλευσης των πιθανολογούμενων ενεργειακών μας αποθεμάτων, καταθέτουμε την πρότασή μας για την διασφάλιση του πραγματικού και όχι του φαινομενικού οφέλους για το σύνολο των Ελλήνων πολιτών. Να ιδρυθεί δηλαδή ένα αντίστοιχο ‘’Εθνικό ταμείο συντάξεων και στήριξης των δομών υγείας και κοινωνικής ασφάλισης της Ελληνικής Δημοκρατίας’’ . Το θεσμικό του πλαίσιο πιθανόν να προτιμηθεί να είναι ως Ανεξάρτητη αρχή με απευθείας έλεγχο από την  Ελληνική βουλή και με αναγκαία πλειοψηφία των 3/4 τουλάχιστον.

Το test για τη Δημοκρατία μας

Πραγματικά αυτός ο θεσμός, θα αποτελέσει και μια δοκιμή στο αν μπορεί η Ελληνική Δημοκρατία να διαφυλάξει την έννοια που κουβαλάει μαζί της, όπως όλοι μας ισχυριζόμαστε, για 25 τόσους αιώνες από την εποχή του Περικλή και της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Και εδώ αξίζει να αναφερθούμε σε ένα απόσπασμα από τον τελευταίο πολιτικό λόγο του Περικλέους,  όπως τον διέσωσε ο Θουκιδίδης και όπως τον μετέφρασε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Λέει λοιπόν ο Περικλής:….’’Εγώ τουλάχιστον πιστεύω , ότι η πόλις ( εννοεί την οποιαδήποτε πόλιν κράτος της Αρχαίας Ελλάδας), η οποία ακμάζει ως σύνολον, ωφελεί περισσότερον τους ιδιώτας, παρά εάν, ενώ καθείς από τους πολίτας ευτυχεί, εκείνη ως σύνολον αποτυγχάνει. Διότι άνθρωπος που ευδοκιμεί εις τας ιδιωτικάς του υποθέσεις, εάν η πατρίς του καταστραφεί, χάνεται και αυτός μαζί της, ενώ είναι πολύ μάλλον πιθανόν ότι θα σωθεί, εάν κακοτυχεί μεν ο ίδιος, η πατρίς του όμως ευτυχεί.’’…. .  Και βέβαια ίσως είναι νωρίς να ληφθεί μια τέτοια απόφαση από την Ελληνική κυβέρνηση, όμως δεν είναι καθόλου ενωρίς το να τεθεί για συζήτηση το θέμα στον κοινωνικό και πολιτικό χώρο. Είναι σίγουρα ένα θέμα που ξαφνιάζει ιδιαίτερα τον πολιτικό χώρο και προς τούτο χρειάζεται αρκετός χρόνος για να ωριμάσει σαν σκέψη στην συνείδηση των Ελλήνων πολιτών. Είναι σίγουρα ένα θέμα που θα απασχολήσει και το σύνολο του επιστημονικού χώρου, της νομικής, της οικονομικής αλλά και της πολυτεχνικής επιστήμης.