Με την προαναγγελία της κυκλοφορίας δύο εμβολίων για τον κορονοϊό από την Pfizer και τη Moderna, αρκετοί έσπευσαν να συλλέξουν εύσημα, που δεν τους ανήκουν, για τα επιστημονικά επιτεύγματα των δύο ιδιωτικών εταιρειών. Ελάχιστοι θυμήθηκαν ότι τα εμβόλια δεν θα υπήρχαν χωρίς τις επενδύσεις του δημόσιου τομέα.
«Έλληνας ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας που ανακοίνωσε το εμβόλιο», έγραφαν αρκετά ΜΜΕ στην Ελλάδα. «Τούρκος ο επικεφαλής των ερευνών», απαντούσαν οι συνάδελφοι στην άλλη πλευρά του Αιγαίου. «Χάρη στον Τραμπ ολοκληρώθηκαν οι έρευνες της Pfizer», ερχόταν να συμπληρώσει ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ. Δυστυχώς, ανάμεσα σε εθνικιστικά σκιρτήματα και νεοφιλελεύθερες ιαχές για τον ρόλο του ιδιωτικού τομέα στην ανάπτυξη των εμβολίων ελάχιστοι θυμήθηκαν ότι τα εύσημα ανήκουν πρωτίστως σε φορολογούμενους πολίτες από όλο τον κόσμο.
Όπως εξηγούσε ο ερευνητής και συγγραφέας Άρθουρ Άλεν στο περιοδικό Scientific American, ο σχεδιασμός όλων των εμβολίων που πρόκειται να ζητήσουν έγκριση από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA) στηρίζεται σε βασική έρευνα που πραγματοποιούν από τη δεκαετία του ’60 το Αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας (ΝΙΗ), το υπουργείο Άμυνας και άλλα ερευνητικά εργαστήρια.
Ύστερα μάλιστα από την εμφάνιση του COVID-19, η αμερικανική κυβέρνηση έδωσε επιπλέον 10,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε φαρμακοβιομηχανίες προκειμένου να επιταχύνουν τις έρευνές τους. Πρόκειται για τα ίδια δημόσια ταμεία των ΗΠΑ τα οποία κάθε χρόνο δαπανούν 40 δισεκατομμύρια δολάρια για την έρευνα και την παρασκευή φαρμάκων, αλλά βάσει νομοθεσίας του 1980 δεν έχουν κανένα δικαίωμα στα γιγαντιαία έσοδα από την κυκλοφορία των φαρμάκων που καταλήγουν σε ιδιωτικές φαρμακοβιομηχανίες.
Παρ’ όλα αυτά η Pfizer έσπευσε να διευκρινίσει ότι για το εμβόλιο που θα παρουσιάσει δεν έλαβε χρήματα από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ. Κατ’ αρχήν το συγκεκριμένο επιχείρημα αποκρύπτει την κρατικά επιχορηγούμενη έρευνα δεκαετιών, στην οποία βασίζονται τα επιστημονικά επιτεύγματα.
Κυρίως όμως αποφεύγει να σημειώσει ότι η Pfizer δεν χρειαζόταν την τελική ώθηση του αμερικανικού Δημοσίου γιατί χρηματοδοτήθηκε από το… γερμανικό κράτος. Καθώς εξηγούσαν αμερικανικά έντυπα και δίκτυα, όπως το Fortune και το Bloomberg, η γερμανική εταιρεία BioNTech SE, που εργάζεται μαζί με την Pfizer για την παραγωγή του εμβολίου, έλαβε 445 εκατομμύρια δολάρια από το γερμανικό κράτος για την κατασκευή εγκαταστάσεων που θα επιταχύνουν την παρασκευή και διανομή του εμβολίου.
Οι δυο εταιρείες μάλιστα μπορούσαν να συνεχίσουν τις εργασίες τους με μειωμένο επιχειρηματικό ρίσκο και τρομακτική δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων, καθώς η αμερικανική κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να πληρώσει 2 δισεκατομμύρια δολάρια για 100 εκατομμύρια εμβόλια, όταν αυτά θα είναι διαθέσιμα.
Πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον, όμως, παρουσιάζει η περίπτωση του εμβολίου της Moderna, το οποίο θεωρείται και τεχνικά καλύτερο αφού σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της εταιρείας θα μπορεί να φυλάσσεται σε απλούς καταψύκτες και συνεπώς θα διανέμεται ευκολότερα ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές. Όπως εξηγούσε αυτή την εβδομάδα ο οικονομολόγος Ντιν Μπέικερ, διευθυντής του Κέντρου Οικονομικών και Πολιτικών Ερευνών της Ουάσινγκτον (CERP), «η αμερικανική κυβέρνηση ουσιαστικά προπλήρωσε όλο το κόστος ανάπτυξης του εμβολίου».
Συγκεκριμένα, οι Αμερικανοί φορολογούμενοι έδωσαν 483 εκατομμύρια δολάρια για τις κλινικές δοκιμές της πρώτης και της δεύτερης φάσης και άλλα 472 εκατομμύρια για την τρίτη φάση. Θεωρητικά λοιπόν το αμερικανικό Δημόσιο θα έπρεπε να ελέγχει τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας, γεγονός που θα του επέτρεπε να το διανείμει με εξαιρετικά χαμηλό κόστος στις ΗΠΑ και σε ολόκληρο τον κόσμο σώζοντας εκατομμύρια ζωές και βάζοντας και πάλι σε λειτουργία την παγκόσμια οικονομία.
Ακόμη και χωρίς αυτή την εξέλιξη όμως, εξηγεί ο Ντιν Μπέικερ, η περίπτωση της Moderna αποδεικνύει ότι η ανάπτυξη φαρμάκων μπορεί να επιτευχθεί με μεγάλη επιτυχία μέσω άμεσης κρατικής χρηματοδότησης και όχι από τη μονοπωλιακή εκμετάλλευση των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας, στην οποία στηρίζεται σήμερα η παγκόσμια φαρμακοβιομηχανία. Ακόμη λοιπόν και σε συνθήκες ελεύθερης αγοράς, αυτά τα φάρμακα θα ήταν εξαιρετικά φτηνά, αφού ως γνωστόν το μεγαλύτερο τμήμα της τιμής που πληρώνουμε στο φαρμακείο δεν αφορά το κόστος παρασκευής (που συνήθως είναι ελάχιστο) αλλά το κόστος της πατέντας – με τις οποίες πατέντες οι φαρμακοβιομηχανίες υποτίθεται ότι χρηματοδοτούν τη βασική έρευνα.
Επίσης, αν η παρασκευή φαρμάκων και εμβολίων χρηματοδοτούνταν απευθείας από τα κράτη, τα αποτελέσματα των ερευνών θα ήταν άμεσα διαθέσιμα για έλεγχο στους ερευνητές όλου του κόσμου. Αντίθετα, σήμερα, ακόμη και εν μέσω πανδημίας, είδαμε επιστήμονες ιδιωτικών εταιρειών να εργάζονται παράλληλα και εν κρυπτώ πάνω στο ίδιο αντικείμενο προκειμένου η εταιρεία τους να προλάβει να κατοχυρώσει με μονοπωλιακά δικαιώματα τα εμβόλια που θα παρήγαν. Όπως έχουμε ξαναπεί, η εικόνα των πολυεθνικών του φαρμάκου στον καπιταλισμό θυμίζει τους αδελφούς Ντάλτον στον Λούκι Λουκ, οι οποίοι έσκαβαν παράλληλα τέσσερα διαφορετικά λαγούμια για να δραπετεύσουν από τη φυλακή.
Οι δημόσιες επενδύσεις λοιπόν μπορούν να εξασφαλίσουν φάρμακα και εμβόλια ταχύτερα, ασφαλέστερα και σε εντυπωσιακά χαμηλότερο κόστος, γεγονός που θα έσωζε όχι μόνο εκατομμύρια ζωές αλλά και τεράστια ποσά από τα δημόσια συστήματα υγείας, που σήμερα πληρώνουν τις πατέντες των φαρμακοβιομηχανιών. Και όλα αυτά θα μπορούσαν να συμβούν ακόμη και στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς. Με τη διαφορά ότι το αόρατο χέρι αυτής της αγοράς θα «έσφαζε» όποιον τολμούσε να επιχειρήσει ένα τέτοιο σχέδιο.
Την επόμενη φορά πάντως που κάποιος φιλελεύθερος θα σας ζητήσει να βγείτε στα μπαλκόνια για να χειροκροτήσετε τους γιατρούς του δημόσιου συστήματος υγείας, ρίξτε ένα παλαμάκι και για τους φορολογούμενους στις ΗΠΑ και στη Γερμανία, οι οποίοι πλήρωσαν για την ανάπτυξη των δύο πρώτων εμβολίων που αναμένουμε.
Διαβάστε
Moderna Vaccine Follows Pfizer with Very Strong Results on Effectiveness: What This Means (CERP)
Ο οικονομολόγος Ντιν Μπέικερ καταφέρνει ακόμη ένα χτύπημα στο καθεστώς των μονοπωλιακών ευρεσιτεχνιών
