Όταν δεν ξέρεις τι θα κάνεις με τον λογαριασμό της ΔΕΗ γιατί δεν έχεις να τον πληρώσεις και γιατί είναι ο δεύτερος απλήρωτος λογαριασμός, τότε οι σκέψεις σου τρέχουν να βρούνε αχτίδες φωτός στο σκοτάδι του μυαλού σου. Οι σκέψεις του ανθρώπου όταν μπαίνει στο σπίτι του και δεν έχει φως και ρεύμα, είναι σκέψεις ανθρώπου που έχει υποστεί χτύπημα στην αξιοπρέπειά του, τον προγραμματισμό του, τον πολιορκούν αισθήματα και σκέψεις που δεν είναι απόρροια νηφάλιου και άνετου ανθρώπου που είναι σε θέση να σκεφτεί για την επόμενη μέρα. Είναι αλλιώς να σου έχουν κόψει το ρεύμα γιατί αμέλησες να πληρώσεις το λογαριασμό και είναι υπόθεση ώρας να συνδεθεί και αλλιώς όταν συμβαίνει επειδή δεν έχεις να το πληρώσεις. Είναι αλλιώς αν τα λεφτά τα έφαγες στο τζόγο ή ικανοποιώντας κάποιο άλλο πάθος κι αλλιώς αν είσαι φτωχός.
Φτωχός είναι ο μισθωτός, ο άνεργος –η γυναίκα ακόμα περισσότερο– και οι συνταξιούχοι. Ο φτωχός πάντα χρωστάει: γι’ αυτόν φτώχεια σημαίνει να μην προλαβαίνει να καλύψει τις ανάγκες του, να μη φτάνει τα βήματα των άλλων. Είναι αποκλεισμένος, δεν έχει δικό του τηλέφωνο και ιντερνέτ, ούτε μπορεί να πάει στα καφέ της πόλης. Στέκι του είναι ο δρόμος, η πλατεία, το περπάτημα. Ο άνθρωπος που δεν έχει λεφτά γιατί του τα τρώει το κράτος, του τα ελαχιστοποιεί ο εργοδότης και δεν έχει από αλλού εισόδημα, είναι φτωχός και ζει μέσα στο άγχος και την εύπλαστη ηθική του. Κάθε δευτερόλεπτο τα αισθήματά του παγώνουν και οι σκέψεις του κυκλώνουν τον μοναδικό του σκοπό: να τα βγάλει πέρα και να παραμείνει στην κοινωνία. Μηδενική προοπτική, μαυρίλα, απογοήτευση, ωστόσο, οι δεξιότητες καλλιεργούνται, το πολυμήχανο μυαλό ψάχνει, δεν έχει αναστολές και συνεργάζεται εύκολα –αρκεί να του επιτραπεί.
Οι φτωχοί έχουν τις αντιφάσεις τους και γι’ αυτόν το λόγο αποτελούν πάντα την πρώτη και σταθερότερη ύλη στις εξεγέρσεις και στις επαναστάσεις. Τον Δεκέμβρη του 2008, όπως και στις πλατείες του 2011, αποτέλεσαν τον βασικό πυρήνα και γύρω του συσπειρώθηκαν όλα τα διαμαρτυρόμενα κομμάτια της κοινωνίας. Δεν κατάφερε φυσικά ο πυρήνας αυτός να επηρεάσει αρκετά το υπόλοιπο κομμάτι της κοινωνίας, αφού η ηγεμονική στάση των οργανωμένων πολιτικών υποκειμένων χειραγώγησε τη συλλογική επιθυμία. Αυτός ο κόσμος δεν οργανώνεται όπως οργανώνεται το μικροαστικό προλεταριάτο που έχει την οικονομική δυνατότητα να νοικιάζει χώρους, να μισθώνει υπαλλήλους, να οργανώνει συνέδρια και διαλέξεις. Δεν μπορεί να μοιράσει σε προκηρύξεις τις ιδέες του. Αυτός ο κόσμος ψάχνει ευκαιρίες, είναι πάντα έτοιμος να εκτεθεί, είναι παντού και έχει τον δικό του τρόπο να διαδίδει τα γεγονότα. Στηρίζει την κοινωνική ομάδα που οργανωμένα διαμαρτύρεται και της δίνει το εύφλεκτο εκείνο υλικό που συγκολλάει τα πάντα και γίνεται πλήθος που εξεγείρεται. Οι φτωχοί λειτουργούν στο πλήθος, όχι στην οργανωμένη εργατική τάξη. Μια μεγάλη μερίδα των σημερινών φτωχών είναι πτυχιούχοι, επιστήμονες, μορφωμένοι και η εξοικείωσή τους με την τεχνολογία τους δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνούν μεταξύ τους και να αναζητούν λύσεις, κάνοντας χρήση του διαδικτύου είτε από εμπορικά καταστήματα είτε από σπίτια γνωστών και βοηθώντας την ίδια στιγμή ανθρώπους που έχουν ανάγκη.
Τα ένστικτα διεγερμένα, τα μάτια διεισδυτικά, ερευνητικά. Οι άνθρωποι γίνονται αγρίμια δίχως υπομονή, χωρίς σιγουριά. Το πρόσκαιρο και ευτελές διαμορφώνει ηθική και αισθητική. Πώς αυτός ο κόσμος να ενταχθεί σε οργανώσεις που κατά βάση έχουν διαφορετική ηθική και αισθητική από τη δική του και πώς να επικοινωνήσει, αφού έχει διαμορφώσει μια νοοτροπία στη βάση της αντι-κοινωνική, σύμφωνα με τους δικούς μας όρους οργάνωσης; Δεν είναι δυνατόν να προσδοκά η σημερινή Αριστερά την μαζική οργάνωση των φτωχών στον μηχανισμό της, με αυτόματη αποδοχή των αξιών και της ηθικής της και με όρους ιδεολογικούς και προγραμματικούς. Πώς να συναγωνιστεί ο φτωχός (με) τον αποσπασμένο και τον έμμισθο που έχει ως εργοδότη του το …κόμμα και έχει χρόνο ελεύθερο, τον οποίο δίχως άγχος μοιράζει σε διάβασμα και καθοδήγηση; Δύσκολα συγχρωτίζεται και το φοιτηριάτο που είναι άλλος κόσμος κι άλλη συνθήκη. Σε κάθε περίπτωση: ο φτωχός δύσκολα εμπιστεύεται κάθε άνθρωπο που δεν είναι σαν αυτόν.
Αυτό που επιβάλλεται να κάνουμε εμείς ως οργανωμένη αριστερά είναι αφενός να απαντήσουμε σε όλες τις ανιστόρητες θέσεις που υιοθετεί άκριτα ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας και αφετέρου να παραχωρήσουμε στους φτωχούς ανθρώπους τις υποδομές μας και να τις μετασχηματίσουμε μαζί με αυτούς σε δικούς τους χώρους δράσης. Μπορεί να μη μας δώσουν τις αναλύσεις της οικονομικής κρίσης, όμως θα μας δώσουν τις πολύτιμες γνώσεις ζωής για την επιβίωση. Δεν χρειάζονται δασκάλους οι φτωχοί άνθρωποι, αλλά συντρόφους που θα εξοικειωθούν μαζί τους και θα τους εμπιστευτούν, ώστε μαζί να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές που θα προκαλέσει αυτή η ένωση, η οποία επιζητεί την ανατροπή της κατάστασης στο ατομικό, το κοινωνικό αλλά και στο πολιτικό κομμάτι. Γι’ αυτόν το λόγο οι φτωχοί άνθρωποι επιλέγουν τον Σύριζα και δεν φοβούνται να κυβερνήσει –αρκεί να το επιδιώξουμε συλλογικά .
Νίκος Καρανίκας