«Εξαγωγή»… αρπακτικών πτηνών ετοιμάζεται να κάνει η Κρήτη σε περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας: δεκάδες γύπες πρόκειται να μεταφερθούν από το νησί σε άλλα σημεία της χώρας, όπου οι πληθυσμοί τους έχουν εξαφανιστεί ή υφίστανται σοβαρή απειλή. Δεν θα είναι η πρώτη φορά που η Κρήτη συμμετέχει σε μια τέτοια παράξενη «μετακόμιση» στους ουρανούς: πριν από τρία χρόνια 25 όρνια είχαν σταλεί στην Κύπρο, τα 18 από τα οποία έχουν ήδη εγκλιματιστεί. Το γεγονός δεν είναι τυχαίο: η Κρήτη αποτελεί τη μοναδική περιοχή της Ελλάδας όπου τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση έως και 10% ετησίως σε γυπαετούς και όρνια ενώ στο νησί συναντώνται 36 από τα 48 είδη αρπακτικών που εντοπίζονται στην Ευρώπη, με τα οκτώ από αυτά να συνιστούν απειλούμενα είδη.
Το έργο, για το οποίο θα συμπράξουν περιφέρειες, δήμοι και πανεπιστημιακοί φορείς της χώρας με ανάδοχο το υπουργείο Περιβάλλοντος, αποτελεί τμήμα δράσεων που εντάσσονται στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Life και προβλέπεται να διαρκέσει οκτώ έτη.
«Ο μοναδικός βιώσιμος πληθυσμός αρπακτικών στην Ελλάδα είναι ένα είδος που υπάρχει στην Κρήτη, έτσι αποφασίστηκε η δράση» εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο Σταύρος Ξηρουχάκης που θα συμμετάσχει στην υλοποίηση του έργου ως ερευνητής, μέλος του Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας που υπάγεται στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
«Η αύξηση, κατά 8%-10% ετησίως, που εμφανίζουν τα όρνια στην Κρήτη οφείλεται στο γεγονός ότι στο νησί δεν έχουμε σαρκοφάγα ζώα, όπως για παράδειγμα λύκους, και κατά συνέπεια δεν έχει σημειωθεί εκτεταμένη χρήση δηλητηρίων για την προστασία της κτηνοτροφίας. Αυτά τα δηλητήρια ευθύνονται σημαντικά για την εξαφάνιση των αρπακτικών από άλλες περιοχές» συνεχίζει ο ίδιος. «Παρά την αύξηση του πληθυσμού όμως, κάθε χρόνο εντοπίζουμε περίπου 40 γύπες εξαντλημένους και αδύναμους να συνεχίσουν. Η πρακτική που ακολουθείται είναι να τους στέλνουμε για περίθαλψη στον σύλλογο ANIMA και στη συνέχεια να επιστρέφουν στο περιβάλλον τους. Κι όμως, ορισμένοι είναι καταδικασμένα να πεθάνουν, καθώς είναι πλέον πολλοί και δεν υπάρχει τροφή για όλους. Αποφασίστηκε λοιπόν ένα περίπου 20% να μην επιστρέφει στην Κρήτη αλλά να αφεθεί στην ηπειρωτική Ελλάδα ώστε να επιτευχθεί ο εμπλουτισμός του ελληνικού πληθυσμού των ορνίων» προσθέτει ο ερευνητής.
Ιδανικό καταφύγιο
Στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας εντοπίζεται πλέον περιορισμένος αριθμός αρπακτικών. Σύμφωνα με τον κ. Ξηρουχάκη, «είναι περίπου 30 ζευγάρια μαυρογύπες που έχουν απομείνει στο δάσος της Δαδιάς στον Εβρο, πέντε ή έξι ασπροπάρηδες στη Θράκη, περίπου οκτώ ζευγάρια γυπαετών στην Κρήτη, ενώ όρνια υπάρχουν στην ηπειρωτική Ελλάδα, κυρίως πληθυσμοί προερχόμενοι από τα Βαλκάνια. Σημαντικό αριθμό (περίπου 60 πουλιά) έχουμε στη Νάξο και τον μεγαλύτερο, 1.000 άτομα, στην Κρήτη». Σύμφωνα με την Ορνιθολογική Εταιρεία, αυτό που καθιστά την Κρήτη ιδανικό καταφύγιο για τα αρπακτικά είναι η πλούσια γεωμορφολογία της, οι ορθοπλαγιές, τα φαράγγια και η διάβρωση των ασβεστολιθικών πετρωμάτων της που δημιουργεί κατάλληλες θέσεις για φώλιασμα.
Πριν από την απελευθέρωση των πουλιών θα διασφαλιστεί ότι οι νέες περιοχές που θα επιλεγούν πληρούν τις προϋποθέσεις. «Τα πουλιά θα μεταφερθούν σε περιοχές NATURA, όπου θα έχουν γίνει οι απαραίτητες υποδομές, θα έχει εξασφαλιστεί η απουσία δηλητηριασμένων δολωμάτων αλλά και η διαθεσιμότητα τροφής, ενώ στα όρνια θα τοποθετηθούν ειδικοί πομποί ώστε να εντοπίζονται ανά πάσα στιγμή. Ολα αυτά προβλέπονται στο προπαρασκευαστικό στάδιο του έργου» λέει ο κ. Ξηρουχάκης.
Γιατί γίνεται
Τι είναι όμως αυτό που ωθεί δεκάδες επιστήμονες και κρατικούς φορείς να ασχολούνται με τη διάσωση αρπακτικών πτηνών; «Το “γιατί να τα σώσουμε” είναι ένα κλασικό ερώτημα» σημειώνει ο ίδιος. «Η απάντηση είναι πως πρόκειται για ένα ζήτημα γενικότερης σημασίας. Προφανώς, αν εξαφανιστούν τα αρπακτικά πουλιά, αύριο το πρωί δεν θα αλλάξει η ζωή μας. Είτε όμως μιλάμε για γύπες, είτε για καρέτα-καρέτα, είτε για φώκιες, είτε για αρκούδες, προσπαθώντας να διατηρήσεις αυτά τα είδη ουσιαστικά διασφαλίζεις τη δική σου ποιότητα ζωής. Περισσότερα αρπακτικά σημαίνει λιγότερα δηλητηριασμένα δολώματα, σημαίνει νομαδική τροφή και όχι βιομηχανοποιημένο κρέας, σημαίνει ένα οικοσύστημα σε καλή κατάσταση με όλες τις υπηρεσίες που προσφέρει στον άνθρωπο. Διατηρείς το περιβάλλον, έχεις όφελος για τη ζωή σου. Είναι χαρακτηριστική η εξής αληθινή ιστορία:
Πριν από μερικά χρόνια το Ισραήλ έκανε επανεισαγωγή γυπών και ανέλυσε τα φτερά όσων διαβιούσαν στην Κρήτη, στην Ισπανία και στη Σαρδηνία. Τα πτηνά της Ισπανίας θεωρήθηκαν “τοξικές βόμβες” καθώς τρέφονταν σε χωματερές από φάρμες ζώων, ενώ τα αρπακτικά της Κρήτης ήταν από τα καθαρότερα λόγω των ζώων ελευθέρας βοσκής. Αρα τα αρπακτικά, εκτός των άλλων, συνιστούν και έναν βιοδείκτη για το περιβάλλον όπου ζούμε».