Του Αρχιμανδρίτου ΙΓΝΑΤΙΟΥ Θ. ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ, Θεολόγου – τ. Λυκειάρχου
Ευχαριστούμε τον Θεόν, ο οποίος μας καταξίωσε να φθάσομε κι’ εφέτος και να ψάλλομε ή ν’ ακούσομεν υπέροχο Κανόνα – Ύμνον προς την Παναγία μας τον λεγόμενον Ακάθιστον Ύμνον ή, όπως συνήθως λέγεται «Χαιρετισμοί της Παναγίας».
Θα θέλαμε, με την ευλογία του Θεού που έχομε να διανύομε, για έναν ακόμη χρόνο, και όσον Εκείνος θέλει, την Αγίαν και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, κατά την οποίαν, κάθε Παρασκευή εσπέρας ψάλλονται οι χαιρετισμοί της Παναγίας, και χάριν των αγαπητών μας αναγνωστών, να αναφερθούμε, έστω και συνοπτικά, με το γραφτό μας αυτό, στην υπέροχον αυτόν Ύμνον και ανεκτίμητον θησαυρόν της Ορθοδοξίας μας.
Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου είναι ίσως η πλέον προσφιλής Ακολουθία της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Τόσο τα τμήματα του Ακαθίστου Ύμνου, όσο και ολόκληρος ο Ύμνος, ψάλλονται μαζί με Ειδικό «Κανόνα», ο οποίος αρχίζει με τον Ειρμόν «Ανοίξω το στόμα μου…» και τελειώνει με το υπέροχο Θεοτοκίον «Την ωραιότητα της παρθενίας σου…» μετά το τέλος τους Κανόνος ψάλλονται οι 24 οίκοι, όσο και τα γράμματα της αλφαβήτου: «Άγγελος Πρωτοστάτης…» με το «Ω πανύμνητε Μήτερ…». Επίσης έχομε το Απολυτίκιον «Το προσταχθέν μυστικώς…», το προοίμιον «Τη υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια…», που είναι συγχρόνως και το Κοντάκιον των τεσσάρων Κυριακών των Νηστειών, και τα «χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε» και «Αλληλούια».
Ο Ακάθιστος Ύμνος, οι 24 Οίκοι, αρχίζει με τον Ευαγγελισμόν της Θεοτόκου. Ομιλεί περί της επισκέψεως της Παναγίας προς την Ελισάβετ, περί των υποψιών του Ιωσήφ, περί της προσκυνήσεως των μάγων και των ποιμένων, περί της φυγής του Χριστού στην Αίγυπτον και περί της Υπαπαντής του Κυρίου. Αυτά στο πρώτο ήμισυ του Ύμνου.
Στο δεύτερο ήμισυ γίνεται λόγος περί της σαρκώσεως του Χριστού, της θεώσεις των ανθρώπων και της θεομητορικής αξίας της Παναγίας.
Ως προς τον ποιητήν του Ακαθίστου Ύμνου, είναι αλήθεια ότι οι απόψεις διίστανται. Παρ’ όλες τις έρευνες και τις συζητήσεις, το πρόβλημα παραμένει πρόβλημα. Άλλοι, και είναι οι περισσότεροι, θεωρούν τον Ακάθιστον Ύμνον ως έργον του Ρωμανού του Μελωδού. Άλλοι του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Σεργίου. Άλλοι τον αποδίδουν στον Γεώργιον Πισίδην, και, τέλος άλλοι σε αρχαιοτέρους των δύο τελευταίων.
Τελειώνοντας, την ταπεινήν μας αναφοράν στον υπέροχον αυτόν Ακάθιστον Ύμνον, θα θέλαμε να σημειώσομε γιατί ο Ύμνος αυτός ονομάσθηκε «Ακάθιστος».
Σύμφωνα, λοιπόν, με την Παράδοση, κατά το έτος 626 μ.Χ. η Κωνσταντινούπολις πολιορκήθηκε από τους Πέρσες και τους Αβάρους, όπου επί κάποιους μήνες παντοκράτορας Ηράκλειος απουσίαζε στην Μ. Ασία πολεμώντας εκεί τους Πέρσες. Όταν έμαθε ότι η Πόλις πολιορκείται, έστειλε δώδεκα χιλιάδες άνδρες στον φρούραρχο της Κωνσταντινουπόλεως Βώνο για να υπερασπισθούν, μαζί με την φρουροί, την Βασιλεύουσα. Ο Βώνος, μαζί με τον Πατριάρχην Σέργιον, εξόπλισαν και όσους πολίτες μπορούσαν να φέρουν όπλα και όλοι αποφάσισαν να αντισταθούν μέχρις εσχάτων. Ο Πατριάρχης περιέτρεχε την Πόλη και ενεθάρρυνε τα πλήθη και τους μαχητές. Ολόκληρη η Πόλις είχε εναποθέσει τις ελπίδες της στην προστάτιδά της, την Υπέρμαχον Στρατηγόν, την Υπεραγίαν Θεοτόκον.
Η πολιορκία ήταν στενή και ισχυρή. Παρά ταύτα η Πόλις αντιστεκόταν στις επιθέσεις των πολιορκητών, οι οποίοι επέμεναν αμετακίνητοι στην πολιορκία.
Ξαφνικά, ένας τρομερός ανεμοστρόβιλος καταστρέφει τον στόλον τους και αναγκάζονται, κατά την νύχτα της 7ης προς την 8ην Αυγούστου, να λύσουν την πολιορκίαν και να φύγουν άπρακτοι και ταπεινωμένοι. Η Βασιλεύουσα σώθηκε! Ο λαός της, πανηγυρίζοντας τον λυτρωμό της, την οποίαν ώφειλε στην προστασία της Παναγίας, κατέφυγε στην Παναγία των Βλαχερνών, όπου, προεξάρχοντος του Πατριάρχου Σεργίου, ετελέσθη ολονύκτιος ευχαριστήριος Ακολουθία. Τότε, «ορθοστάδην όπως ο λαός, έψαλλε τον Ύμνον», ο οποίος γι’ αυτό έκτοτε ονομάσθηκε «Ακάθιστος».
Να σημειώσομε ότι ο Ύμνος προϋπήρχε και εψάλλετο προς τιμήν της Θεοτόκου, αλλά κατά την νύκτα εκείνη καθιερώθηκε πλέον κατά τρόπον επίσημον και πανηγυρικόν στην Εκκλησία μας. Το τροπάριον «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ», συνετέθη αναμφιβόλως σε εκείνες τις ώρες του λυτρωμού. Δι’ αυτού ολόκληρος η λυτρωθείσα από την απειλούμενη συμφορά Πόλις «ανέγραψε τα νικητήρια». Δηλαδή, απέδωσε ευγνωμόνως την νίκη στην Προστάτιδά της Υπεραγίαν Θεοτόκον, την οποίαν ικετεύομε, και με το γραφτό μας αυτό, να βοηθήσει όλους μας να διέλθομε με υγεία και μετάνοια το υπόλοιπον της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής και με χαράν αγαλλιάσεως να φθάσομε επαξίως και ψυχωφελώς να σορτάσομε το Άγιον Πάσχα. Πάσχα Ευφρόσυνον, Πάσχα σωτήριον.