Γράφει ο αρχιμανδρίτης ΙΓΝΑΤΙΟΣ Θ. ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ, Θεολόγος – τ. Λυκειάρχης
Από την περασμένη Δευτέρα εισήλθαμε στην ψυχότροφη και ψυχοσωτηρία Αγία και μεγάλη Τεσσαρακοστή με πρώτο σκαλοπάτι το Τριώδιο. Μια λυτρωτική περίοδος που τελειώνει το Μ. Σάββατο το πρωί, που είναι ο προάγγελος της Αναστάσεως.
Στην απαρχή λοιπόν της Μ. Τεσσαρακοστής, Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, η Εκκλησία μας οδηγεί προς την αληθινή άσκηση και δι’ αυτής στην σωτηρία δια του σταδίου των αρετών. Κυρίαρχο στοιχείο είναι η εν ταπεινώσει και ασκήσει προσευχή, που ξεκινά από τα έγκατα του εαυτού μας, με την αυτογνωσία και την αυτομεμψία, και φθάνει στο Θρόνο του Θεού.
Στην Ευαγγελική περικοπή της λειτουργίας της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου έχομε τον θετικό και τον αρνητικό τύπο του χριστιανού.
Ο Φαρισαίος, η αιώνια υποκρισία και η αυτοπροβολή και ο Τελώνης, ο άνθρωπος με την επίγνωση του Εαυτού και της αναφοράς του στον παντογνώστη και παντεπίσκοπον Θεόν.
Ο Φαρισαίος, ο πλεονάζων σήμερα στην κοινωνία και στην Εκκλησία, με την περιαυτολογία και εν πολλοίς την βδελυράν ταπεινολογία (!) που εξαπατά ως Δούρειος Ίππος τους αφελείς και προσωπολάτρες. Εκείνος που θριαμβολογεί για τον εαυτόν του και βλέπει τους άλλους κατώτερούς του, όμως μεγάλους στα μάτια του Θεού. Φαρισαίος, ο «άνθρωπος» που διαστρεβλώνει την έννοια της προσφοράς από τα αγαθά του. Ενώ αυτή ήταν υποχρέωσις, καθήκον, ως εκδήλωσις επί τέλους αγάπης και ευγνωμοσύνης προς τον Θεόν. Που κι’ αν έκανε κανένα καλό, εναντίον μάλιστα χιλιάδων κακών που διέπραττε κάτω από τον μανδύα του φαρισαϊσμού, όπως κάνουν πλείστοι εξ ημών, ήταν ελάχιστο και μάλιστα οφειλόμενο προς τον πλησίον. Μάλιστα, ο Χριστός μας λέγει να μην καυχώμαστε αν κάνομε κάποιο καλό και μάλιστα να λέμε και τότε ότι είμαστε αχρείοι δούλοι: «Όταν ποιήσητε πάντα τα διαταχθέντα υμίν λέγετε ότι δούλοι αχρείοι εσμέν, ότι ο οφείλομεν ποιήσαι πεποιήκαμε» (Λουκ. 17,10).
Ακόμα, ο Φαρισαίος, και κάθε Φαρισαίος όποιας εποχής, και σε όποια θέση, διαστρεβλώνει την έννοια της νηστείας, που πολλοί «χριστιανοί – φαρισαίοι» την θεωρούν ως τη μόνη προϋπόθεση και «όρο» για τη σωτηρία μας! Μια εσφαλμένη και φαρισαϊκή αντίληψη της νηστείας, την οποία από μέσον την «βαπτίζουν» ως σκοπόν και εισιτήριο της εισόδου μας στον Παράδεισο! Βεβαίως, νηστεία στις τροφές, αλλ’ όχι στις αμαρτίες με πρώτη την κακία προς τον συνάνθρωπό μας. «Νηστεία» όχι «η των κακών αλλοτρίωσις» (Μ. Βασίλειος) κάτι που δεν συμφέρει τους Φαρισαίους της αγιότητας που δεν τρώνε κρέας, αλλά κατεσθίουν τους συνανθρώπους τους!
Ο Τελώνης, η άγια μορφή της αληθινής μετανοίας, της άγιας αυτογνωσίας και αληθινής συντριβής.
Ο Τελώνης δεν εμπιστεύεται στον εαυτόν του. Η μόνη του εμπιστοσύνη του είναι ο Θεός. Είναι εκείνος, που όπως προσεύχεται και προτρέπει η Εκκλησία μας:
«Εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραδώμεθα». Αφήνεται, σαν το νήπιο, στην σπλαχνική αγκαλιά του Πατέρα – Θεού. Γι’ αυτό και ο Θεός δέχεται την ταπεινότητα του, την ευσεβεία του. Απαντά στην παράκλησή του, αφού και αυτός συναισθάνεται την ανάγκη του. Είναι ο μόνος τύπος ανθρώπου που δικαιώνεται στα μάτια του Θεού και που σώζεται «εν τω νυν και εν τω μέλλοντι αιών» και όπως ο ίδιος ο Χριστός διεβεβαίωσε «κατέβη ούτος (ο Τελώνης) δεδικαιωμένος εις τον οίκον του…» (Λουκ. 18,14).
Όταν ο άνθρωπος, ο όπως ο εκάστοτε Φαρισαίος, χάσει την επαφή του με την ουσία της πνευματικότητας, όταν η ασέβεια καταντήσει φαρισαϊσμός. Όταν η ταπείνωσις ενδυθεί το ένδυμα της ματαιοδοξίας και της λαμπράς εμφανίσεως, ως συμβαίνει και παρ’ ημιν τους κληρικούς, τότε χάνομε την δικαίωσή μας από τον Θεόν, δηλαδή την σωτηρία μας, κι ας φαντάζομε ως άγιοι στα μάτια των αφελών και μη κατ’ επίγνωσιν χριστιανών, τους οποίους έτσι μάθαμε γι’ αυτό και περνά ο μπογιάς μας.
Η είσοδός μας στο Τριώδιο και Μ. Τεσσαρακοστή, είναι μια ευλογημένη ευκαιρία, και ευλογία Θεού, να αποβάλομε τον «παλαιόν άνθρωπον τον φερόμενον κατά τας επιθυμίας της απάτης» και να ενδυθούμε «τον κακόν άνθρωπον τον κατά Θεόν κτισθέντα» (Εφεσ.4, 23-24).