Κι ενώ η «ψαλίδα» της διόρθωσης στον τουρισμό της Κρήτης για φέτος φαίνεται ότι κλείνει, επιβεβαιώνοντας ότι ο προορισμός διαθέτει ισχυρό brand name και έχει καθιερωθεί στην συνείδηση των ξένων επισκεπτών ως ασφαλής και οργανωμένος προορισμός, η ραγδαία αύξηση του ανταγωνισμού σε κλίνες την τελευταία διετία σε συνδυασμό και με τις νέες τουριστικές επενδύσεις που έχουν ήδη δρομολογηθεί δημιουργούν προβληματισμό στους τουριστικούς φορείς για τον πλέον σημαντικό τουριστικό προορισμό στην Ελλάδα με τα εκατομμύρια των επισκεπτών κάθε χρόνο.
Η τουριστική περίοδος στο νησί εξελίσσεται ομαλά για το 2019, με τα πρώτα στατιστικά στοιχεία στιςδιεθνείς αφίξεις, στα αεροδρόμια Χανίων και Ηρακλείου, για το πρώτο εξάμηνο του 2019, να παρουσιάζουν μικρή μείωση της τάξης περίπου του 3%.
«Μια ευχάριστη έκπληξη, καθώς οι ενδείξεις κατά την περίοδο των προκρατήσεων έδειχναν μια σεζόν με την αναμενομένη διόρθωση και σταθεροποίηση των συνεχομένων ρεκόρ των τελευταίων ετών σε αφίξεις, της τάξης του 10%», όπως σημειώνει ο κ. Στράτος Μπερέτης πρόεδρος του Συνδέσμου Τουριστικών και Ταξιδιωτικών Πρακτορείων Ρεθύμνου, και Μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Ομοσπονδίας FedHATTA ( Ομοσπονδία Ελληνικών Συνδέσμων Γραφείων Ταξιδίων & Τουρισμού).
Πάντως, τα τελευταία δύο χρόνια, υπήρξε ραγδαία αύξηση των παρεχόμενων κλινών στην Κρήτη, φθάνοντας τις 15.000 περίπου, σύμφωνα με τον κ. Μπερέτη, γεγονός το οποίο «σε συνδυασμό με τη μικρή μείωση στις αφίξεις, αρκετά καταλύματα, κυριότερα στους πρώτους τρείς μήνες, να αντιμετωπίζουν αρκετά μειωμένες πληρότητες».
Αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2018, η Περιφέρεια Κρήτης έρχεται δεύτερη μετά την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου στην Ελλάδα ως προς τις τουριστικές εισπράξεις με 3,13 δισ. ευρώ (έναντι 4,41 δισ. ευρώ του Νοτίου Αιγαίου), ενώ ως προς τον όγκο των επισκέψεων πέρυσι έφθασαν τα 5,3 εκατομμύρια.
Το άνοιγμα των ανταγωνιστικών μεσογειακών προορισμών σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες που επικρατούν στην κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, αλλά και η ανελαστικότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος έναντι αγορών όπως η Μεγάλη Βρετανία και η Ρωσία (λόγω της συναλλαγματικής ισοτιμίας με τα αντίστοιχα νομίσματα αυτών των χωρών σε σχέση με το ευρώ), είναι λόγοι που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε περαιτέρω μείωση. Ωστόσο όπως επισημαίνει ο κ. Μπερέτης, το νησί, όπως αποδεικνύεται από τα μέχρι στιγμής στοιχεία, διαθέτει ισχυρό brand και διατηρεί ικανοποιητικές επιδόσεις.
«Αυτό σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να οδηγεί, τόσο τους εμπλεκόμενους επιχειρηματίες στον τουρισμό, όσο και τις κρατικές και περιφερειακές αρχές, σε εφησυχασμό, καθώς τα προβλήματα παραμένουν αρκετά και μεγάλα και απαιτείται σωστός σχεδιασμός για την αντιμετώπιση τους, ενώ η ύπαρξη ξεκάθαρου στρατηγικού σχεδιασμού για το που θέλουμε να βρισκόμαστε στο μέλλον τουριστικά, είναι πλέον υποχρεωτική». Στις προκλήσεις όσον αφορά τον τουρισμό θα πρέπει να συμπεριληφθούν:
-Καταρχάς η προσθήκη μεγάλου αριθμού κλινών την τελευταία διετία που έχει συμπιέσει τελικά τις πληρότητες την ίδια στιγμή που και τα επενδυτικά σχέδια που έχουν ήδη εκπονηθεί και κατατεθεί για τα επόμενα χρονιά είναι αρκετά και σε συνδυασμό με τα ακίνητα βραχυχρόνιας μίσθωσης, αυξάνουν περαιτέρω την προσφορά κλινών δημιουργώντας, κυριότερα στην χαμηλή και μεσαία περίοδο, ανισορροπία στη σχέση αφίξεων και κλινών, με σημαντικές αρνητικές συνέπειες στη διατήρηση τιμών.
-Ο εξορθολογισμός της φορολογικής επιβάρυνσης στις παρόδους δημιουργίας του ελληνικού τουριστικού πακέτου σε μια βάση ανταγωνιστική σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες υποδοχής τουριστών, αποτελεί ένα από τα πρώτα μελήματα στα κέντρα λήψης αποφάσεων και χάραξης της τουριστικής πολιτικής στην χώρα μας.
-Η βελτίωση και δημιουργία νέων υποδομών κρίνεται απαραίτητη, ιδιαίτερα στον βόρειο οδικό άξονα Κρήτης αλλά και στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου, που χρήζει άμεσα ανακαίνισης για να ανταπεξέλθει στον μεγάλο όγκο αφίξεων που δέχεται – ενώ σε τοπικό περιφερειακό επίπεδο θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες χώρων στάθμευσης και διαχείρισης απορριμμάτων.
Επενδυτικός «οργασμός»
Στον επενδυτικό οργασμό που παρατηρείται τα δύο τελευταία χρόνια στην Κρήτη, τις νέες επενδύσεις αλλά και στο αυξανόμενο ενδιαφέρον κυρίως από ξένους στο κομμάτι της εξοχικής κατοικίας αναφέρεται στην τελευταία της έκθεση (α’ εξάμηνο 2019) για την αγορά ακινήτων της Κρήτης και η Δανός- Μελάκης, η οποία λειτουργεί ως παράρτημα της γνωστής εταιρείας συμβούλων ακινήτων Δανός (που με τη σειρά της συνεργάζεται με τη διεθνή εταιρεία BNP Paribas Real Estate).
Oπως επισημαίνεται στην έκθεση, στην Κρήτη προστέθηκαν 11 νέες πεντάστερες ξενοδοχειακές μονάδες και 33 τεσσάρων αστέρων, με βάση και τα στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος, ενώ έπεται και συνέχεια: Μεταξύ άλλων, ετοιμάζεται να λειτουργήσει το 2020 υπό τη διεύθυνση της Chnaris Hotel Management το πεντάστερο Galini Palace στο Κολυμπάρι Χανίων με 200 δωμάτια και συνολικά 450 κλίνες, σε μια επένδυση ύψους 20 εκατομμυρίων ευρώ. Επίσης, ιδιαίτερης σημασίας για το νησί είναι και η νέα επένδυση για το Cape Tholos Luxury Resort της Ανώνυμης Εταιρείας Τουριστικών Επιχειρήσεων-ΤΕΑΒ Α.Ε, με διακριτικό τίτλο «Maris Hotels S.A», συμφερόντων του επιχειρηματία Ανδρέα Μεταξά.
Πρόκειται για την επένδυση ύψους 150 εκατ. ευρώ που είχε εγκριθεί στις αρχές του έτους από τη Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων που περιλαμβάνει την κατασκευή ενός παραθεριστικού-τουριστικού χωριού, ενός σύνθετου τουριστικού καταλύματος και δύο ξενοδοχειακές μονάδες για το οποίο οι αδειοδοτικές διαδικασίες έχουν ακόμη μακρύ δρόμο. Στις μεγάλες επενδύσεις στο νησί, για τις οποίες επίσης «τρέχουν» οι εγκρίσεις είναι και αυτή του Elounda Hills της ρωσικών συμφερόντων Μirum, για την οποία « το μεγάλο στοίχημα είναι το έργο να ξεκινήσει εντός του 2020», όπως επισημαίνει η έκθεση. Το έργο συνολικού προϋπολογισμού 409 εκατ. ευρώ, που έχει ενταχθεί στις στρατηγικές επενδύσεις περιλαμβάνει τουριστικό παραθεριστικό χωριό με μονάδα πέντε αστέρων και 200 κλινών, και περισσότερες από 340 παραθεριστικές κατοικίες, οι οποίες θα βγουν στην αγορά σε τιμές από 250.000 ευρώ έως 2 εκατ. ευρώ.
Η αγορά κατοικιών
Ειδικά στην αγορά κατοικιών, όπως αναφέρεται στην έκθεση, ο όγκος και οι αξίες (αγοραία και μισθωτική) παρουσιάζουν αυξητική τάση σε όλες τις περιοχές, κεντρικές και μη, για κατοικίες όλων των μεγεθών. «Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ζητούμενες τιμές κινήθηκαν αυξητικά σε σχέση με το 2018 σε ποσοστό περίπου 10% σε κεντρικές περιοχές, ενώ η πτωτική διαπραγμάτευση κινείται πλέον σε ποσοστά του 5%».
Όσον αφορά στον τομέα της εξοχικής κατοικίας, καταγράφονται σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες, δεδομένης της πτώσης των τιμών κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. «Ο αριθμός των απούλητων εξοχικών κατοικιών στην Κρήτη μειώνεται σταδιακά, λόγω αύξησης του ενδιαφέροντος από ξένους ή εγχώριους επενδυτές, αλλά και της παύσης της οικοδομικής δραστηριότητας. Ταυτόχρονα, οι τιμές πώλησης έχουν παραμείνει σταθερές σε σχέση με το 2018», αναφέρει η ανάλυση της Δανός- Μελάκης.
Στα Χανιά, στην περιοχή του κέντρου, η πλειοψηφία των κατοικιών είναι τουλάχιστον 30-40ετίας και το εύρος τιμών κυμαίνεται στα 750-1.300 €/τμ, ανάλογα με τη θέση, την ηλικία και τη συντήρηση, ενώ οι τιμές πώλησης για νεόδμητα ακίνητα κυμαίνονται στα 2.000-2.500 €/τμ. Οι τιμές πώλησης για νέες συμβατικές κατασκευές σε δημοφιλείς οικιστικές περιοχές κοντά στο κέντρο της πόλης, κυμαίνονται στα 1.900-2.300 €/τμ στη Χαλέπα, στα 1.900-2.200 €/τμ στη Νέα Χώρα και στα 1.800-2.100 €/τμ στα Λενταριανά και την Αμπεριά. Όσον αφορά στις τιμές μίσθωσης, λόγω του φαινομένου της βραχυχρόνιας μίσθωσης υπάρχει μεγάλη έλλειψη και παρουσιάζουν ανοδική πορεία σε σχέση με το 2018.
Στο Ηράκλειο, στην περιοχή του κέντρου, η πλειοψηφία των κατοικιών είναι άνω της 25ετίας, με τις τιμές πώλησης να κυμαίνονται στα 800-1.200 €/τμ, ανάλογα με τη συντήρηση και τη δυνατότητα στάθμευσης. Οι τιμές των νεόδμητων διαμερισμάτων σε δημοφιλείς περιοχές περιμετρικά του κέντρου, όπως η Ανάληψη, ο Μασταμπάς και ο Θέρισσος, καθώς και στο προάστιο του Αγίου Ιωάννη κυμαίνονται στα 1.800-2.200 €/τμ. Στις υπόλοιπες επεκτάσεις (Δειλινά, Κορώνη Μαγαρά, Μεσαμπελιές, Πατέλες, Πόρος, Κατσαμπάς, Μπεντεβή), οι τιμές πώλησης κυμαίνονται στα 1.700-2.100 €/τμ. Οι τιμές μίσθωσης παρέμειναν σχεδόν σταθερές και κυμαίνονται στα 4-6 €/τμ, με τις μεγαλύτερες τιμές να αφορούν στο κέντρο και τα δημοφιλή προάστια, όπως ο Άγιος Ιωάννης.
Στο Ρέθυμνο, η πλειοψηφία των κατοικιών στην περιοχή της Παλιάς Πόλης είναι κτίρια μεγάλης παλαιότητας, με το εύρος τιμών πώλησης να κυμαίνεται στα 1.050-1.400€/τμ και όταν είναι ανακαινισμένες από 2.000€ και πάνω ανάλογα με τη θέση, την προβολή και τη θέα τους. Οι τιμές πώλησης για νέες συμβατικές κατοικίες σε περιοχές κοντά στο κέντρο, όπως η Καλλιθέα, ο Μασταμπάς και ο Κουμπές, κυμαίνονται στα 1.600-2.000€/τμ ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ιδιοκτησίας, όπως η προβολή, ο όροφος, η θέα και το μέγεθος. Τα μισθώματα παρουσιάζουν αύξηση σε σχέση με το 2018, λόγω της μειωμένης προσφοράς ακινήτων για μακροχρόνια μίσθωση.
Τέλος, στο Λασίθι, στις πόλεις του Αγίου Νικολάου, της Ιεράπετρας και της Σητείας, οι μεγαλύτερες τιμές πώλησης εντοπίζονται στην παραθαλάσσια ζώνη, καθώς και στις νέες επεκτάσεις, λόγω της ύπαρξης κατασκευών μικρής ηλικίας, ενώ οι τιμές πώλησης στα παλαιά τμήματα των πόλεων είναι ελαφρώς μικρότερες. Όσον αφορά στις τιμές μίσθωσης, αυτές παρέμειναν σταθερές σε σχέση με το 2018.