Οι βόμβες εκρήγνυνται στα μέτωπα της Ουκρανίας, αλλά ο πόλεμος αυτός έχει ενεργοποιήσει και μία ωρολογιακή βόμβα που μπορεί να αποδειχτεί πολύ μεγαλύτερης ισχύος: την επισιτιστική κρίση. Ένα παγκόσμιο σύστημα που διέρχεται ήδη κρίση κινδυνεύει να καταρρεύσει λόγω του πολέμου, καθώς η παραγωγή ειδών πρώτης ανάγκης επιβραδύνεται και οι τιμές των προϊόντων αυξάνονται ραγδαία, ενώ άρχισαν να παρουσιάζονται και ελλείψεις στην αγορά.
Ηλιέλαιο με το δελτίο στην Ισπανία και τα χειρότερα είναι μπροστά
Αλυσίδα σούπερ μάρκετ στην Ισπανία ανακοίνωσε ότι θα πουλάει συγκεκριμένη ποσότητα ηλιέλαιου σε κάθε πελάτη, για να μην παρατηρηθεί το φαινόμενο μαζικών αγορών εξαιτίας του φόβου για επικείμενες ελλείψεις λόγω του πολέμου. Αυτή μπορεί να είναι μια εικόνα από τα προσεχώς και όχι μόνο στην Ισπανία. Τρόφιμα με το δελτίο. Ακούγεται εφιαλτικό, αλλά δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Τα νοικοκυριά σε όλο τον κόσμο έρχονται αντιμέτωπα με ακόμα υψηλότερες τιμές σε βασικά είδη διατροφής και υπάρχουν εκτιμήσεις ότι οι τιμές μπορεί να φθάσουν στα ύψη, όπως το 2008, μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, αφού απειλούνται οι εξαγωγές σιτηρών από την Ουκρανία και την Ρωσία. Αλεύρι, καλαμπόκι και σόγια πωλούνται ακριβότερα από ό,τι το 2008 και οι προοπτικές είναι δυσοίωνες.
Ο Αρίφ Χουσάιν, επικεφαλής οικονομολόγος στο Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ επισημαίνει ότι «οι τιμές των σιτηρών και του πετρελαίου πλησιάζουν ή και ξεπερνούν τα επίπεδα που δεν είχαμε δει μετά την πετρελαϊκή και επισιτιστική κρίση το 2008».
Ένα υπαρκτό πρόβλημα που επιδεινώνεται από τον πόλεμο
Ούτως ή άλλως οι τιμές των τροφίμων είχαν αρχίσει να αυξάνονται σε όλο τον κόσμο πριν από την εισβολή της Ρωσίας, λόγω των συνεπειών της κλιματικής κρίσης και των συνεπειών της πανδημίας.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) έχει επισημάνει ότι οι Ουκρανοί αγρότες μπορεί να χάσουν την κρίσιμη περίοδο της σποράς, τον Μάιο, για τα σιτηρά. Απειλείται όμως και η παραγωγή στην Ρωσία, καθώς το Κρεμλίνο μπορεί να σταματήσει τις εξαγωγές σε αντίποινα για τις δυτικές κυρώσεις.
Η Ουκρανία είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος εξαγωγέας αλεύρων, καλύπτοντας περίπου το 10% της παγκόσμιας αγοράς, σύμφωνα με τον FAO. Επίσης εξάγει το 15% του συνόλου του καλαμποκιού που χρειάζεται η παγκόσμια αγορά.
Η Ρωσία από την άλλη πλευρά είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αλεύρων, με μερίδιο 17% και ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής ηλίανθων.
Η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας εξάγει τρόφιμα που αντιστοιχούν στο 12% των θερμίδων που λαμβάνουμε από τρόφιμα, με κύρια προϊόντα το ηλιέλαιο, το καλαμπόκι, διάφορα σιτηρά και αλεύρι. Μεγάλο μέρος αυτών των εξαγωγών – περίπου το 40%, στην περίπτωση των αλεύρων – πηγαίνει στην Μέση Ανατολή και την Αφρική, όπου ήδη οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται.
«Ανησυχούμε ότι η παράταση του πολέμου στην Ουκρανία μπορεί να περιορίσει τις προμήθειες αλεύρων, καλαμποκιού και ηλιέλαιου στον κόσμο, με συνέπεια την εκτόξευση των τιμών των τροφίμων και την πείνα. Αυτό θα πλήξει την παγκόσμια ασφάλεια τροφίμων και θα κλιμακώσει τις γεωπολιτικές εντάσεις», δήλωσε ο Τζιλμπέρτ Ουνγκμπό, πρόεδρος του Παγκόσμιου Ταμείου για την Αγροτική Ανάπτυξη, προσθέτοντας: «Η συνέχιση του πολέμου θα είναι καταστροφική για όλο τον κόσμο και ιδιαιτέρως για εκείνους που δίνουν μάχη για να εξασφαλίσουν τροφή για τις οικογένειές τους».
Ένας στους 10 ανθρώπους στον πλανήτη αντιμετωπίζει ήδη ελλείψεις βασικών ειδών διατροφής και η πανδημία έκανε πιο οξύ το πρόβλημα αυτό, αφού προκάλεσε προβλήματα στις αγορές και στα δίκτυα μεταφοράς τροφίμων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτή η αλυσίδα οδήγησε σε επιδείνωση της φτώχειας.
Πόλεμος και κλιματική κρίση – ένας εφιαλτικός συνδυασμός
"google ad"
Αυτό που κάνει αυτή την κρίση ακόμα χειρότερη είναι το γεγονός πως οι συνέπειες της κατάρρευσης του κλίματος έχουν ήδη προκαλέσει τριγμούς σε αγορές βασικών ειδών διατροφής. Οι τιμές των αλεύρων που χρησιμοποιούνται στην παρασκευή ζυμαρικών αυξήθηκαν κατά 90% τον περασμένο χρόνο εξαιτίας της ξηρασίας και των υψηλών θερμοκρασιών στον Καναδά, που είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς σιτηρών.
Άλλες περιοχές με τεράστιας έκτασης καλλιέργειες, όπως στις ΗΠΑ, επλήγησαν από τις μεγάλες δασικές πυρκαγιές και τα ακραία καιρικά φαινόμενα πέρυσι, ενώ σε περιοχές της Λατινικής Αμερικής υπήρχε ξηρασία. Η Αυστραλία υποφέρει από καταστροφικές πλημμύρες και οι συνέπειές τους δεν έχουν γίνει αισθητές ακόμα στην αγροτική παραγωγή.
Σε κάποιες από τις πιο ευάλωτες περιοχές του πλανήτη οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν οξύτατα προβλήματα λόγω των ελλείψεων τροφίμων, λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων, τα οποία θα επιδεινώνονται όσο αδιαφορούμε με την κλιματική κρίση.
Η ξηρασία πλήττει το Κέρας της Αφρικής, όπου οι πληθυσμοί βρίσκονται μπροστά στο φάσμα του λιμού, καθώς έχουν χαθεί τρεις περίοδοι βροχής, κάτι που κατέστρεψε τις σοδιές και τα κοπάδια. Η έλλειψη νερού προκαλεί καραβάνια προσφύγων και πυροδοτεί συγκρούσεις ανάμεσα στις κοινότητες. Και οι εκτιμήσεις των επιστημόνων είναι πως η κατάσταση θα επιδεινωθεί περαιτέρω τους προσεχείς μήνες.
Ο Μάικλ Ντάνφορτ, περιφερειακός διευθυντής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος στην ανατολική Αφρική προειδοποιεί: «Οι σοδιές έχουν καταστραφεί, τα ζώα πεθαίνουν και η πείνα επιδεινώνεται καθώς οι ξηρασίες πλήττουν το Κέρας της Αφρικής. Η κατάσταση απαιτεί άμεση ανθρωπιστική δράση».