Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας
Δημοσιογράφος ΑΠΕ – ΜΠΕ
Η ευρωπαϊκή κρίση χρέους έχει φέρει στο προσκήνιο ένα νέο, θεμελιώδες, πρόβλημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση: περιοχές, οι οποίες δεν αντιμετωπίζουν ύφεση, δεν αισθάνονται πλέον την ανάγκη να μείνουν συνδεδεμένες με τις χώρες, όπου υπάγονται νομικά μέχρι τώρα (όπως η Καταλονία στην Ισπανία ή η Σκωτία στην Μεγάλη Βρετανία). Έτσι έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να ανεξαρτητοποιηθούν από αυτές, ενώ ταυτόχρονα δεν σκέφτονται το ενδεχόμενο να φύγουν από την Ένωση. Οι φυγόκεντρες αυτές τάσεις, που εκφράστηκαν μέσα από το αίτημα για δημοψήφισμα προς ανεξαρτησία, ίσως προσθέτουν ερωτήματα σχετικά με την επιτυχία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, καθώς φαίνεται πως δεν είναι μόνο η Ελλάδα πια, που απειλεί, κατά τους ευρωσκεπτικιστές, την συνοχή της Κοινότητας.
Το ισπανικό ζήτημα
Ο Αρτούρ Μας,ο περιφερειάρχης της Καταλονίας έχει ασκήσει έντονη κριτική στην κυβέρνηση της Μαδρίτης, κυρίως γιατί θεωρεί την κατανομή των οικονομικών βαρών «άδικη και ατιμωτική». «Η Καταλονία πρέπει να απελευθερωθεί από την πολιτική του cafe para todos (καφέ για όλους), που βλέπει την χώρα διαχωρισμένη σε 17 αυτόνομες κοινότητες», δηλώνει ο Μας, που δεν τον ενδιαφέρουν οι μπερδεμένες συμμαχικές σχέσεις μεταξύ των περιοχών.
Ο πρόεδρος της Καταλονίας, περιμένει να κερδίσει ευρεία πλειοψηφία στις περιφερειακές εκλογές της 25 Νοεμβρίου, έτσι ώστε να εγγυηθεί την διεξαγωγή ενός δημοψηφίσματος με θέμα την απόσχιση και την ανεξαρτητοποίηση από την Ισπανία. Ένα τέτοιο δημοψήφισμα, βέβαια, έρχεται ενάντια στο Σύνταγμα της χώρας, παρόλα αυτά, ο Μας έχει ως κίνητρο το εθνικιστικό αίσθημα των Καταλανών. Δεν είναι τυχαίο, ότι τον Σεπτέμβριο, ένα εκατομμύριο Καταλανοί πορεύθηκαν στους δρόμους της Βαρκελώνης κυματίζοντας της Σενιέρα (την σημαία τους) ζητώντας μια «νέα χώρα στην Ευρώπη».
Η ισπανική κυβέρνηση, πάντως, πριν από λίγες ημέρες μόνο, καταψήφισε την πρόταση για την διεξαγωγή ενός τέτοιου δημοψηφίσματος.
Η Καταλονία παράγει το 1/5 του συνολικού ΑΕΠ της Ισπανίας, αλλά οι κάτοικοί της έχουν αρχίσει να κουράζονται – ένα αίσθημα κοινό με τους κατοίκους της Β. Ευρώπης που δεν θέλουν να ανέχονται πια τους νότιους – από την οικονομική απραγία της κεντρικής κυβέρνησης στην περιοχή τους.
Τα ίδια αισθήματα, όμως, φαίνεται να νιώθουν και οι Βάσκοι, όπου οι αυτονομιστές αναμένεται να κερδίσουν ένα σοβαρό ποσοστό στις εκλογές της επόμενης Κυριακής.
Το σκωτσέζικο ζήτημα
Το φθινόπωρο του 2014 σχεδιάζεται να διεξαχθεί δημοψήφισμα ανεξαρτησίας στην Σκωτία. Στις αρχές της επόμενης εβδομάδας θα υπάρξει, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, συνάντηση των δυο πλευρών – των Σκωτσέζων και της λονδρέζικης κυβέρνησης – χωρίς ωστόσο να υπάρχουν πληροφορίες για πιθανή συμφωνία.
Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Ντέιβιντ Κάμερον, υπέρμαχος της ενότητας της χώρας, προτίθεται να υποστηρίξει την διεξαγωγή του δημοψηφίσματος όσο το δυνατόν συντομότερα, καθώς θα δοθεί έτσι ένα τέλος στο αδιέξοδο μεταξύ της κυβέρνησης του Ουεστμίνιστερ στο Λονδίνο και της διοίκησης του Εδιμβούργου.
Σε κάθε περίπτωση, ο Κάμερον δεν φαίνεται να υπάρχει λόγος να ανησυχεί για την ενότητα της χώρας, αφού βάσει των τελευταίων δημοσκοπήσεων μόνο το 30% – 40% των Σκωτσέζων επιθυμεί την ανεξαρτητοποίηση.
Η οικονομική ύφεση, βέβαια, στην Βρετανία ενισχύει και τους φόβους για την επανεμφάνιση ενός IRA. Δεν έχει πολύ καιρό που ένα νέο κίνημα εξτρεμιστών, ονόματι New IRA, έχει κάνει την εμφάνισή του και δηλώνει ότι «υπάρχει αναγκαιότητα για ένοπλο αγώνα για την απελευθέρωση της Ιρλανδίας». Η ομάδα, που εμπνέει τους Σκωτσέζους εθνικιστές, επιθυμεί την ένωση της Βόρειας Ιρλανδίας με την Δημοκρατία της Ιρλανδίας.
Το ιταλικό ζήτημα
Στο Νότιο Τιρόλ, στην Ιταλία, οι κάτοικοι, επίσης, δεν ενδιαφέρονται πια να συμπεριλαμβάνονται στους υπεύθυνους για τον διεφθαρμένο νότο ή για τα σκάνδαλα στην Σικελία και το Λάτιο. Τον περασμένο Απρίλιο χιλιάδες κάτοικοι της πόλης συγκεντρώθηκαν στην πρωτεύουσά της περιοχής τους για να ζητήσουν «ανεξαρτητοποίηση από την Ρώμη».
Και στο Βέλγιο
Αντιδράσεις, με τάσεις ανεξαρτητοποίησης, εμφανίζονται και στην Φλαμανδία στο Βέλγιο. Οι Φλαμανδοί θεωρούν ότι τα λεφτά τους πηγαίνουν – αδίκως – στον φτωχό νότο. «Το Βέλγιο είναι μια χώρα μεταφοράς χρήματος, όπου η Φλαμανδική δημοκρατία προσφέρει πολύ περισσότερα από όσα της αντιστοιχούν», σημειώνει ο αρχηγός του κόμματος της Νεο-Φλαμανδικής Συμμαχίας.
Ελλείψει πολιτικής ένωσης
Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, όλες οι χώρες, όπως διαμορφώθηκαν με την Συμφωνία της Γιάλτας, προσπαθούσαν για χρόνια να μείνουν ενωμένες για να μην εμφανιστούν ξανά τα φαινόμενα του άμεσου παρελθόντος.
Παρόλα αυτά, με την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος, οι χώρες της ευρωπαϊκής κοινότητας, πέρασαν σημαντικές εξουσίες στις Βρυξέλλες. Σήμερα με την κρίση, πολλές από αυτές τις χώρες παρατηρούν μια απώλεια κυριαρχίας.
Μέσα στο πλαίσιο της διαμάχης βορρά – νότου, αρχίζουν να εμφανίζονται σε αρκετές περιοχές αιτήματα για ανεξαρτησία, ακόμη και στις πιο πλούσιες περιοχές. Το Spiegel, αναφορικά με αυτό το φαινόμενο σχολιάζει ότι «παντού οι λαϊκιστές κερδίζουν έδαφος προς μια εγωιστική τάση».
Ακροδεξιά: αιτία και αιτιατό
Η κρίση εκτός των προβλημάτων συνοχής εντός της ζώνης του κοινού νομίσματος προσέφερε έδαφος για την ανάδειξη ακροδεξιών κινημάτων, όπως το Εθνικό Μέτωπο στην Γαλλία και η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα, που υποστηρίζουν την ανεξαρτησία. Αυτό είναι εντονότερο στις περιοχές με μεγάλη δυσαρέσκεια προς τις πολιτικές της Ε.Ε.
«Υπάρχει τεράστια πίεση αυτή την στιγμή για να καταφύγουμε σε παλιές θέσεις, ήττες, και αποφάσεις για το ποιός συνεισφέρει τι στους κεντρικούς προϋπολογισμούς», αναφέρει στους New York Times, η Χέδερ Γκράμπε, πολιτική σύμβουλος του Ευρωπαίου Επιτρόπου για πέντε χρόνια. «Αλλά όταν έρχεται η κρίσιμη στιγμή, φαίνεται να μην είναι το ζήτημα για το χρήμα αλλά για τους εθνικούς μύθους – τέτοιοι αισθηματικοί άνθρωποι που είμαστε. Αισθανόμαστε πιεσμένοι; Νιώθουμε αρκετά ασφαλείς για να φύγουμε; Έτσι γυρνούν τα φαντάσματα της ιστορίας, και την ώρα που η οικονομία κυβερνά, ο κόσμος ψηφίζει με την καρδιά του και όχι με την λογική», συμπληρώνει η ίδια.
«Ευρώπη των περιοχών»
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ήταν σχεδιασμένη να λειτουργήσει με περιοχές, σε αντίθεση με την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Όταν ο Ελβετός φιλόσοφος, Ντένις ντε Ριζεμοντ, έγραψε για την «Ευρώπη των περιφερειών» δεν είχε αυτό που πάει να δημιουργηθεί στο μυαλό του. Ούτε ο Τζέρεμι Ρίφκιν, γράφοντας το «Ευρωπαϊκό Όνειρο» περιέγραψε ποτέ κάτι που να πλησιάζει σε τέτοια εικόνα κατακερματισμού.