Με τις εξελίξεις να τρέχουν και την πιθανότητα ενός μεγάλου πολέμου να μοιάζει κοντινός, ένα απο τα ζητήματα που μας απασχολούν είναι και η θεση μας ως χώρα. Η συμμετοχή μας στο ΝΑΤΟ και ο στρατηγικός ρόλος που έχει η βάση της Σούδας κάνει σχεδόν βέβαιη τη συμμετοχή σε έναν εν δυνάμει καταστρεπτικό πόλεμο. Ήδη οι ΗΠΑ ζήτησαν τη χρήση επιπλέον βάσης πέραν της Σούδας ενώ οι χερσαίες επιχειρήσεις του Ισραήλ μέσα στη Γάζα δεν έχουν ακόμα ξεκινήσει.
Με αφορμή τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών παρουσιάζουμε κάποια στοιχεία σχετικά με την παγκόσμια υπεροπλία των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ και για ποιο ακριβώς λόγο υπάρχει τέτοια ισχυρή παρουσία σχεδόν παντού, από την Κρήτη ως τις Φιλιππίνες και την Πολωνία.
H “Bάση της Σούδας” είναι άλλο ένα κομμάτι ενός παγκόσμιου δικτύου με πάνω από 800 αμερικανονατοϊκές βάσεις σε 80 διαφορετικές χώρες. Η πλειοψηφία αυτών των βάσεων δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Στην συντριπτική πλειοψηφία αυτών, εξαιτίας των ιδαίτερων συνθηκών κατά τις οποίες συνάπτονται οι Συμφωνίες, επικρατει ειδικό καθεστώς στη λειτουργία τους.
Η Βάση της Σούδας ανήκει στην γεωγραφικά ορισμένη Ευρωπαϊκή διοίκηση (USEUCOM)
Αν και οι ΗΠΑ έχουν εγκαταστήσει πάνω από 800 βάσεις σε όλο τον κόσμο (άλλοι ανεβάζουν αυτό τον αριθμό στις 900 ή και περισσότερες), δεν υπάρχει καμία ξένη βάση σε αμερικάνικο έδαφος. Η αμέσως επόμενη χώρα σε αριθμό στρατιωτικών βάσεων σε ξένες χώρες είναι η Ρωσία με 8, ακολούθως η Μεγάλη Βρετανία με 7, και η Γαλλία με 5. [1]
Συνολικά όλες οι υπόλοιπες χώρες του κόσμου έχουν μόλις 30 βάσεις σε ξένες χώρες. Αυτό σημαίνει ότι οι ΗΠΑ ελέγχουν το 95% των στρατιωτικών βάσεων σε ξένες χώρες παγκοσμίως. [2] Μέσω του δικτύου αυτού είναι ξεκάθαρο ότι οι ΗΠΑ επιθυμούν να επιβάλλουν την τάξη ασκώντας ένα μονοπώλιο στη βία.
Οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει το μεγαλύτερο δίκτυο βάσεων σε ξένες χώρες από οποιαδήποτε άλλη αυτοκρατορία στην ιστορία του ανθρώπινου γένους. Παρόλα αυτά, πολλοί λίγοι έχουν δώσει τη σημασία που θα έπρεπε στο εύρος του ελέγχου που ασκούν οι ΗΠΑ μέσω των στρατιωτικών βάσεών τους.
Η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό βάσεων των ΗΠΑ στο έδαφός της είναι η Γερμανία (174), με δεύτερη την Ιαπωνία (113), και ακολούθως τη Νότια Κορέα (83). [3]
Η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ παγκοσμίως
Αριθμός και πυκνότητα βάσεων ανά περιοχή
Οι κύριες βάσεις στην Ευρώπη
Βάσεις υπάρχουν από την Αρούμπα έως την Αυστραλία και τις Φιλιπίννες, το Μπαχρέιν, τη Βουλγαρία, τη Κολομβία, την Κένυα και το Κατάρ, το Ιράκ αλλά και την Ιταλία και την Ισπανία και βεβαίως την Ελλάδα.
Το κόστος ετησίως μόνο για τη συντήρηση των εγκαταστάσεων στο εξωτερικό φθάνει τα 86 δις δολλάρια. Μαζί με το κόστος της παρουσίας στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ τα χρήματα που δαπανούν οι ΗΠΑ ξεπερνά το αστρονομικό ποσό των 156 δισσεκατομυρίων δολλαρίων. [4]
Άλλοι πάλι, ανεβάζουν το κόστος μόνο για τη συντήρηση και λειτουργία βάσεων των ΗΠΑ στο εξωτερικό πολύ υψηλότερα, στα 170 δις δολλάρια [5]
Το 2022 ο συνολικός προϋπολογισμός για την άμυνα έφτασε τα 877 δις δολλάρια, που είναι όσο το συνολικό ποσό που ξοδεύουν οι 7 επόμενες χώρες του κόσμου με τους μεγαλύτερους προϋπολογισμούς για την άμυνα. Το μεγαλύτερο ποσό αυτών των 877 δις δολλαρίων πηγαίνει για τη λειτουργία, τον εκσυγχρονισμό και τον εξοπλισμό των βάσεών, στο εσωτερικό της χώρας και στο εξωτερικό. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι ΗΠΑ ξοδεύει το 39% του παγκόσμιου προϋπολογισμού για την άμυνα. [6]
Όπως σημειώνει και ο Chalmers Johnson, συγγραφέας του βιβλίου “The Sorrows of Empire: Militarilsm, Secrecy and the End of the Republic”:
«Αν και η λογική λέει ότι αυτό το δίκτυο βάσεων μας κάνει πιο ασφαλείς, έχω φθάσει στο αντίθετο συμπέρασμα: Με μία πλειάδα τρόπων οι βάσεις, μας κάνουν λιγότερο ασφαλείς, βλάπτοντας τους πάντες, από το στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ και τις οικογένειές τους έως τους κάτοικους των περιοχών όπου εδρεύουν, αλλά και αυτούς τους φορολογούμενους στις ΗΠΑ που πληρώνουν τα υπέρογκα κόστη για τη συντήρησή τους… Είμαστε πλέον μία χώρα στρατιωτικών βάσεων που επεκτείνεται σε όλο τον κόσμο». [7, 8]
“Η αμερικάνικη εκδοχή της αποικίας είναι οι στρατιωτικές βάσεις της”
Κάποια ιστορικά στοιχεία, ίσως φανούν χρήσιμα.
Η έκρηξη του αριθμού των βάσεων των ΗΠΑ στο εξωτερικό συνδέθηκε με τις συνθήκες που δημιούργησε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Αρχικά, οι ΗΠΑ απέκτησαν ένα σημαντικό αριθμό βάσεων μετά τη συμφωνία «Destroyers for Bases Agreement» που υπογράφηκε το 1940 μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ Φρανκλίνου Ρούσβελτ και του πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας Ουίνστον Τσώρτσιλ. Σύμφωνα με όσα συμφωνήσανε οι ΗΠΑ θα παρέδιδαν πολεμικά πλοία στη Μεγάλη Βρετανία και η Μεγάλη Βρετανία σε αντάλλαγμα θα παρέδιδε στις ΗΠΑ γη και εγκαταστάσεις σε αποικίες της. Πρόκειται λοιπόν για ένα ειδικό καθεστώς που κατ’ ένα τρόπο αποτελεί συνέχεια της αποικιοκρατικής πραγματικότητας. [9]
Κάποτε, αναγνώριζες την επέκταση της αυτοκρατορίας μετρώντας αποικίες. Η σημερινή αμερικάνικη εκδοχή της αποικίας είναι οι στρατιωτικές βάσεις της. Μιλιταρισμός και αυτοκρατορία είναι σα τα σιαμαία δίδυμα: Το ένα ζει από το άλλο. Σύντομα, η ζημιά για τους δημοκρατικούς θεσμούς μας θα είναι θανάσιμη. [10]
Παρόμοιες συνθήκες υπογράφηκαν σε μία σειρά άλλες χώρες.
Φτάνοντας στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο αριθμός των βάσεων ξεπερνούσε τις 2.000 παγκοσμίως. Πλέον οι ΗΠΑ, εις το όνομα της ασφάλειας και της ειρήνης, έλεγχαν το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη.
Οι ΗΠΑ δημιούργησαν βάσεις στα εδάφη ηττημένων πολέμου (Γερμανία – Ιαπωνία), μετά από κατάκτηση (Κούβα), μετά από παροχή οικονομικών ανταλλαγμάτων σε διεφθαρμένες κυβερνήσεις ή δικτάτορες (Φιλιππίνες, Τουρκία, Ισπανία), μετά από αλλαγή καθεστώτων (Aίγυπτος), στα εδάφη “συμμαχικών” χωρών για την καταπολέμηση του κομμουνιστικού κινδύνου (Ελλάδα).
Το τέλος του πολέμου, σηματοδότησε μία μείωση περίπου στο μισό των εγκαταστάσεων, αν και παρέμεινε υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ μεγάλος αριθμός βάσεων ως «θεσμός σταθερότητας». Μέχρι το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης ο αριθμός πάλι αυξήθηκε φθάνοντας τις 1.600 βάσεις με 300.000 στρατιώτες να είναι μόνιμα σταθμευμένοι στην Ευρώπη.
Αν και κατά τη δεκαετία του 90’ το στρατιωτικό προσωπικό μειώθηκε κατά 60% (λόγω της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης αλλά και των τεχνολογικών εξελίξεων), οι δομές παρέμειναν σταθερές.
Την τελευταία δεκαετία ο αριθμός των βάσεων μειώθηκε, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ασία. Και πάλι όμως πάνω από 250.000 στρατιώτες βρίσκονται μόνιμα εγκατεστημένοι σε βάσεις ανά τον κόσμο.
Παρά του ότι ο αριθμός των βάσεων έχει μειωθεί περίπου στο μισό σε σχέση με το 1989, ο αριθμός των χωρών όπου υπάρχουν βάσεις έχει διπλασιαστεί, από 40 σε 80. Πρόκειται λοιπόν, για μια διαδικασία όχι μείωσης της παρουσίας ή της ισχύος των ΗΠΑ, αλλά αλλαγής στρατηγικής, ένας επανασχεδιασμός για μια πιο “οικονομική” και αποτελεσματική λειτουργία, με επανακαθορισμό και της στρατηγικής σημασίας εγκαταστάσεων, εξαιτίας και της δυναμικής των νέων τεχνολογιών. [11]
Στην Ευρώπη, οι ΗΠΑ, αν και προχώρησαν στο κλείσιμο μιας σειράς βάσεων, τα τελευταία χρόνια ξοδεύουν δισεκατομμύρια δολλάρια για την κατασκευή νέων βάσεων ή τον εκσυγχρονισμό αυτών που θεωρούν πιο κεντρικών για τους σχεδιασμούς τους. Αυτή είναι η πραγματικότητα και στην Ελλάδα όπου αν και έχουν κλείσει κάποιες βάσεις, όπως των Γουρνών ή του Ελληνικού, η Βάση της Σούδας ισχυροποιήθηκε, εμπλουτίσθηκε με νέες λειτουργίες και εκσυγχρονίσθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Σύμφωνα με τη Sasha Davis, ο στρατός των ΗΠΑ μετακινεί τις επιχειρήσεις του και εμπλουτίζει τη δραστηριότητα των βάσεών όχι μόνο με κριτήριο τη στρατηγική σημασία της περιοχής. Σημαντικά κριτήρια επίσης αποτελούν η ελευθερία κινήσης που προσφέρουν κυβερνήσεις στη λειτουργία των εγκαταστάσεών αλλά και η απουσία λαϊκών αντιστάσεων. Τέτοια ελευθερία κινήσεων και απουσία αντιστάσεων υπάρχουν σε πρώην αποικιοκρατικά καθεστώτα, αλλά και σε χώρες οικονομικά ή πολιτικά εξαρτημένες και εξασθενημένες. [12]
Το δίκτυο των Βάσεων, αποτέλεσε συνέχεια μιας αποικιοκρατικής πραγματικότητας, επεκτάθηκε με αφορμή τον πόλεμο ενάντια στη φασιστική Γερμανία και παρέμεινε σε ισχύ για την καταπολέμηση του «κινδύνου» της Σοβιετικής Ένωσης στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου. Σήμερα, παραμένει ενεργό, “προληπτικά”, στον “πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία” και για τη διασφάλιση της “ασφάλειας” σε περιοχές κρίσιμες για τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Η ακραία στρατιωτικοποίηση του πλανήτη είναι φανερή και στα εξής στοιχεία:
Ο στρατός των ΗΠΑ ξοδεύει 100% περισσότερα χρήματα σε σχέση με πριν μία δεκαετία. Το ποσό που ξοδεύει σήμερα ξεπερνά τα 877 δισσεκατομύρια δολλάρια ετησίως, ποσό 60% μεγαλύτερο σε σχέση με αυτά που ξόδευαν οι ΗΠΑ την περιόδο του Ψυχρού Πολέμου και περίπου 150% σε σχέση με τα 312 δισεκατομμύρια δολλάρια που ξόδευε πριν την περίοδο της 11ης Σεπτεμβρίου. [13]
Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι 6 από τις 10 μεγαλύτερες βιομηχανίες όπλων στον κόσμο έχουν την έδρα τους στις ΗΠΑ ενώ οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος έμπορος όπλων αφού οι εταιρείες με έδρα τις ΗΠΑ ελέγχουν το 78,1% της παγκόσμιας αγοράς. Μεταξύ των χωρών που ξοδεύουν τα μεγαλύτερα ποσά για όπλα είναι η Σαουδική Αραβία, η Ινδία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος και το Πακιστάν. [14, 15]
Παρά την οικονομική κρίση, τα κόστη για τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς αυξήθηκαν κατακόρυφα και συνεχίζονται να αυξάνονται κάθε χρόνο. [16]
Υπάρχει μια αυξημένη εξάρτηση της αμερικάνικης οικονομίας με τη βιομηχανία του πολέμου.
Η μεγαλύτερη αύξηση στα κόστη για στρατιωτικούς εξοπλισμούς στην ιστορία των ΗΠΑ από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά παρατηρείται την περίοδο μετά το 1998, δηλαδή μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, εν καιρό “ειρήνης”. [17]
To γράφημα δείχνει τους δείκτες ανάπτυξης στις αποστολές στρατιωτικών εμπορευμάτων σε σχέση με τους αντίστοιχους δείκτες στις αποστολές μη βιομηχανικών εμπορευμάτων από το 2000 και μετά. Σύμφωνα με τους Times, αυτό που φανερώνεται είναι η μεγάλη αύξηση στους στρατιωτικούς προϋπολογισμούς από το 1998 και μετά. Η οικονομία των ΗΠΑ εξαρτάται όλο και παραπάνω από τις στρατιωτικές δαπάνες.
Αυτό που αποδεικνύεται είναι ότι οι ΗΠΑ είναι μια οικονομία εξαρτημένη από τον πόλεμο και τις στρατιωτικές βιομηχανίες.
Στο επίκεντρο αυτής της στρατιωτικοποίησης και τροφοδότης αυτής της οικονομίας πολέμου είναι το παγκόσμιο δίκτυο βάσεων.
Σε διαρκή κατάσταση πολέμου
Οι πιο κυνικοί λένε ότι οι ΗΠΑ, με μία οικονομία 15 τρισεκατομμυρίων δολαρίων είναι σε διαρκή εξάρτηση με τον υπόλοιπο κόσμο. Οποιαδήποτε αναστάτωση θα έθετε σε κίνδυνο την οικονομία των ΗΠΑ, οπότε η στρατιωτική παρουσία σε κάθε γωνιά του κόσμου είναι επιβεβλημμένη και αναπόφευκτη.
Προχωρούν μάλιστα ένα βήμα παραπέρα και τονίζουν ότι η ισχύς της αμερικάνικης οικονομίας κτίστηκε πάνω στην παρουσία των στρατιωτικών βάσεων. Δίχως αυτές, η πιθανή αλλαγή της σχέσης κυριαρχίας και η δημιουργία νέων σφαιρών επιρροής θα επέφερε σημαντική αναστάτωση που θα επηρέαζε άμεσα την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Συμπεραίνουν ότι, αν οι ΗΠΑ δεν αποδεχθούν αυτό τον ρόλο, κάποιος άλλος θα αναλάβει να καλύψει το κενό εξουσίας και τα αποτελέσματα μπορεί να είναι πολύ χειρότερα για όλο τον πλανήτη. Για αυτό λοιπόν, καταλήγουν ότι, η διασφάλιση των συμφερόντων των ΗΠΑ, ταυτίζονται με την ασφάλεια όλου του κόσμου και την “ειρήνη”. [18]
Όμως υπάρχουν και αυτοί που διαφωνούν.
Αν και οι ΗΠΑ επαναλαμβάνουν διαρκώς ότι η ύπαρξη των βάσεων «διασφαλίζει την ειρήνη» και ότι αποτελούν «σύμβολα της δέσμευσης των ΗΠΑ προς τους συμμάχους και φίλους της» [19], η αλήθεια είναι ότι το κόστος των βάσεων είναι τεράστιο.
Κάποιοι λένε ότι οι βάσεις δίνουν τη δυνατότητα στις ΗΠΑ να ξεκινούν πολέμους, ή, για να το πούμε πιο απλά, κάνουν ευκταία μια στρατιωτική δράση.
Όπως είπε η ανθρωπολόγος Catherine Lutz, «όταν το μόνο όπλο στη φαρέτρα σου είναι ένα σφυρί, όλα αρχίζουν να μοιάζουν με καρφιά». [20] Υπό αυτό το πρίσμα, η ύπαρξη βάσεων σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη δεν αποτρέπουν πολέμους αλλά αυξάνουν την πιθανότητα να έχουμε πολέμους.
Για μια πιο αναλυτική παρουσιαση του ζητήματος των βάσεων διαβάστε και τη μεγάλη μας έρευνα: “Βάσεις της Σούδας, ένας κίνδυνος για την ελευθερία – Η ιστορία, το καθεστώς, ο ρόλος τους”
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
- David Vine, The United States probably has more foreign military bases than any other people, nation, or empire in history, “The Nation” – Louis Jacobson, Ron Paul says U.S. has military personnel in 130 countries and 900 overseas bases, politifact.com
- Ann Wright, Challenging US overseas military bases, consortiumnews.com
- Annalisa Merelli, These are all the countries where the US has a military presence, qz.com
- US spending over $150 billion annually on overseas military bases, mintpressnews.com
- David Vine, The United States probably has more foreign military bases than any other people, nation, or empire in history, “The Nation”
- List of countries by military expenditures, wikipedia.org
- David Vine, Base Nation: How U.S. Military Bases Abroad Harm America and the World, Metropolitan Books, 2015
- Destroyers for Bases Agreement, en.wikipedia.org
- Chalmers Johnson, America’s Empire of Bases,globalpolicy.org
- Enrico Parenti and Thomas Fazi, Standing Army, rt.com– Takafumi Ohtomo, Understanding U.S. Overseas Military Presence after World War II, japan.tsukuba.ac.jp
- US to quadruple defence budget for Europe, bbc.com– Sasha Davis, The U.S. military base network and contemporary colonialism: Power projection, resistance and the quest for operational unilateralism, researchgate.net
- A better, not fatter defence budget, The New York Times– Kimberly Amadeo, S. Military Budget: Components, Challenges, Growth, useconomy.about.com
- Samuel Weighley, 10 companies profiting most from war, USA Today
- Gilbert Mercier, Global War Economy: The Empire of US Military Industrial Complex, newsjunkiepost.com
- Anup Shap, World Military Spending, globalissues.org
- Chuck Spinney, Defence Dependency,nation.time.com
- Quora Question: Why do other countries allow the U.S. to have so many military bases abroad? quora.com
- Noam Chomsky, American Power Under Challenge, The Huffington Post
- David Vine, The United States probably has more foreign military bases than any other people, nation, or empire in history, “The Nation”
