Του Δημήτρη Μηλάκα
Οι διπλωματικές εχθροπραξίες του καθεστώτος Ερντογάν με τις ΗΠΑ κρατούν χρόνια (από το 2003 με την άρνηση των Τούρκων να δώσουν τουρκικό έδαφος στους Αμερικανούς να εισβάλουν και από βορά στο Ιράκ ) και εντείνονται όσο η Αγκυρα (για την ακρίβεια το σύστημα εξουσίας του Ερντογάν) αμφισβητεί στρατηγικές επιλογές της Ουάσιγκτον στην περιοχή. Το αποτυχημένο πραξικόπημα μπορεί να το δει κανείς- έτσι τουλάχιστον το βλέπει το καθεστώς Ερντογάν—σαν αναβάθμιση αυτών των εχθροπραξιών πέρα από τα σφαίρα της διπλωματίας…
Η τουρκική κοινή γνώμη πιστεύει ότι πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα βρίσκονται οι ΗΠΑ. Τα media που ελέγχει το τουρκικό καθεστώς συμβάλουν στην εδραίωση αυτής της όχι και τόσο αβάσιμης εκτίμησης κατηγορώντας καθημερινά με πρωτοσέλιδα την Ουάσιγκτον. Αμέσως μετά το πραξικόπημα άλλωστε, υπουργοί της τουρκικής κυβέρνησης κατηγόρησαν χωρίς περιστροφές τις ΗΠΑ ότι βρίσκονταν πίσω από την απόπειρα. Έμεσα και ο ίδιος ο Ερντογάν , αφού υπέδειξε ως εγκέφαλο του πραξικοπήματος των Ιμάμη (και αυτοεξόριστο στις ΗΠΑ) Φετουλάχ Γκιουλέν κάλεσε τις ΗΠΑ να τον απελάσουν στην Τουρκία για να αποδείξει μ αυτόν τον τρόπο η αμερικανική κυβέρνηση ότι δεν έχει καμία σχέση με την απόπειρα ανατροπής του.
Πρώτη παρατήρηση: είναι αξιοσημείωτη… σύμπτωση ότι οι σχέσεις ΗΠΑ- Τουρκίας άρχισαν να μπαίνουν σε φάση οξύτατης κρίσης – με αφορμή τη Συρία και τις αντιτιθέμενες επιδιώξεις των δύο χωρών εκεί– το 2013. Ακριβώς εκείνη την περίοδο, διαρρηγνύονται και οι σχέσεις Ερντογάν – Γκιουλέν. Με αφορμή την αποκάλυψη οικονομικών σκανδάλων αξιωματούχων της τουρκικής κυβέρνησης ο Ιμάμης απέσυρε την υποστήριξή του στο καθεστώς Ερντογάν.
Δεύτερη παρατήρηση: μια από τις πρώτες ενέργειες του Ερντογάν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα ήταν ένα διάταγμα με το οποίο διαλύει αρκετές χιλιάδες δομές και ιδρύματα, συμπεριλαμβανομένων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, που βρίσκονται υπό την αιγίδα του Φετουλάχ Γκιουλέν. Οι δομές που έκλεισαν βάσει του διατάγματος είναι 1.043 ιδιωτικά σχολεία, 1.229 ενώσεις και ιδρύματα, 19 συνδικάτα, ομοσπονδίες και συνομοσπονδίες και 35 εγκαταστάσεις παροχής ιατρικής περίθαλψης, σύμφωνα με το πρακτορείο Ανατολή. Σύμφωνα με το διάταγμα, «διαπιστώθηκε ότι (οι οργανισμοί αυτοί) ανήκουν ή συνδέονται» με τον Φετουλάχ Γκιουλέν. Η Άγκυρα χαρακτηρίζει τον Γκιουλέν «απειλή για την εθνική ασφάλεια».
Το «σύστημα» Γκιουλέν
Για να αντιληφθεί κάποιος την επιρροή που ασκεί ο προστατευόμενος των ΗΠΑ Ιμάμης Φετουλάχ Γκιουλέν στην Τουρκία (και γιατί είναι «απειλή για την εθνική ασφάλεια», σύμφωνα με το καθεστώς Ερντογάν), αρκεί να έχει κατά νου ότι το κλείσιμο των σχολείων (που παρείχαν υψηλού επιπέδου εκπαίδευση και σε πολλές περιπτώσεις ανάλογα με εισοδηματικά κριτήρια, τροφή και στέγη) αφορά σε 120.000 μαθητές. Αν αυτόν τον αριθμό τον πολλαπλασιάσει κανείς επί μια εικοσαετία που λειτουργούν οι δομές της «Χιζμέτ» (κατά λέξη σημαίνει υπηρεσία και είναι η ονομασία της οργάνωσης του Φετουλάν Γκιουλέν) τότε αντιλαμβάνεται τον βαθμό διείσδυσης του «συστήματος» του Ιμάμη στους μηχανισμούς (στρατό, διπλωματία, εκπαίδευση, δικαιοσύνη) του τουρκικού κράτους. Κι αυτή η διείσδυση, θα πρέπει να σημειωθεί, λειτουργεί πολλαπλασιαστικά, από τη στιγμή που η Χιζμέτ λειτουργεί ως σύστημα αλληλοϋποστήριξης και προώθησης των μελών της. Σ’ αυτό το σύστημα άλλωστε στηρίχθηκε και ο Ερντογάν για να εδραιώσει την εξουσία του και να οικοδομήσει το καθεστώς του…
Οι προγραφές ήταν έτοιμες
Αυτό ακριβώς το «σύστημα» επιχειρεί να εκκαθαρίσει ο Ερντογάν εδώ και καιρό, τουλάχιστον από το 2013 που ήρθε σε ανοιχτή σύγκρουση με τον Γκιουλέν και κατά … σύμπτωση με τα αμερικανικά συμφέροντα και επιδιώξεις στη Συρία και την ευρύτερη περιοχή.
Ήταν αναμενόμενο και προφανές ότι ο Τούρκος πρόεδρος από τη στιγμή που επιβίωσε (πολιτικά και βιολογικά) θα αξιοποιούσε την ευκαιρία να «καθαρίσει» μια και καλή με ένα εσωτερικό σύστημα και μηχανισμό που έχει τη δυνατότητα να αναπαραχθεί, αμφισβητεί την κυριαρχία του τις επιλογές του και ενδεχομένως αξιοποιείται από τρίτους, δηλαδή τους Αμερικανούς.
Οι 11.0000 (και περισσότεροι) κρατούμενοι ως συμμέτοχοι στο πραξικόπημα καθώς και οι απολύσεις του 25% των υπαλλήλων του δικαστικού σώματος, αποδεικνύουν ότι το καθεστώς Ερντογάν γνώριζε πολύ καλά τον εσωτερικό «εχθρό» και είχε έτοιμες τις λίστες…
Το παιχνίδι των ΗΠΑ
Κανείς δεν μπορεί προς το παρόν να αποδείξει- εκτός ίσως από την τουρκική κυβέρνηση- την αμερικανική εμπλοκή στην προσπάθεια ανατροπής του Ερντογάν. Αυτό που όλοι μπορούν να αντιληφθούν ωστόσο, είναι ότι ο παραμερισμός του Ερντογάν θα διευκόλυνε τον έλεγχο της Τουρκίας από την Ουάσιγκτον σε μια κρίσιμη στιγμή που νέες γραμμές σχεδιάζονται στο χάρτη της περιοχής.
Κανείς, επίσης, δεν μπορεί να αποδείξει (πέρα ίσως από την τουρκική κυβέρνηση) αν ο ιμάμης Γκιουλέν είναι άνθρωπος των Αμερικανών και παραχώρησε εκούσια ή ακούσια τον μηχανισμό που διατηρεί στην Τουρκία για την πραγματοποίηση του πραξικοπήματος. Από την άλλη, αυτό που όλοι γνωρίζουν είναι ότι η διάρρηξη των σχέσεων Ερτνογάν – Γκιουλέν συμπίπτει με την ένταση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
Σε κάθε περίπτωση πίσω από την αμερικανοτουρκική αντιπαράθεση, όπως αυτή κι αν εκδηλώνεται, υπάρχει μια απτή- και απλή- διάσταση συμφερόντων μεταξύ Ουάσιγκτον και Αγκυρας.
- Οι ΗΠΑ επενδύουν στην ίδρυση κουρδικής οντότητας στο μεταπολεμικό σκηνικό στη Συρία
- Ένα κουρδικό προτεκτοράτο των ΗΠΑ, αποτελεί εφιάλτη της Τουρκίας η οποία στα νοτιοανατολικά της εδάφη έχει συμπαγείς κουρδικούς πληθυσμούς.
Ο τρόπος με τον οποίο οι ΗΠΑ προωθούν τις μεγάλες τους στρατηγικές είναι γνωστός. Κάμπτουν όσους αντιδρούν με όποιον τρόπο μπορούν αξιοποιώντας όλη τη βεντάλια των μέσων: εσωτερικές αντιθέσεις, δωροδοκίες, πολιτικές- οικονομικές πιέσεις, εκβιασμοί, πορτοκαλί επαναστάσεις, συνθήκες εσωτερικής έντασης. Και αν όλα αυτά δεν αποδώσουν, οι μεγάλες στρατηγικές των Αμερικανών προωθούνται με άρματα μάχης, βομβαρδιστικά, πραξικοπήματα και πολέμους…
Προς το παρόν το καθεστώς Ερτνογάν επιβίωσε του πραξικοπήματος. Προς το παρόν όμως, γιατί ο «πόλεμος» μόλις ξεκίνησε…
