Του Γιάννη Αγγελάκη
Στο επίκεντρο των προσπαθειών για ανάπτυξη ιατρικού τουρισμού βρίσκεται η Κρήτη.
Για την ανάπτυξη «ιατρικού τουρισμού» στην Κρήτη είχαμε αναφερθεί και παλιότερα.
Τότε σημειώναμε ότι στο επίκέντρο αυτών των εξελίξεων βρίσκεται μια ιδέα: Η υγεία δεν είναι παγκόσμιο και αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα, αλλά διαπραγματεύσιμο αγαθό, οι υπηρεσίες της οποίας πρέπει να αγοράζονται μέσα στα πλαίσια μίας ανταγωνιστικής αγοράς.
Ο ιατρικός τουρίστας συνήθως προέρχεται τις πλούσιες χώρες του βορρά και μετακινείται προς τις φτωχές χώρες του νότου και της ανατολής.
Είναι αυτός ο οποίος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα για πλήρη ιατρική κάλυψη στη χώρα του, ή αυτός ο οποίος ο οποίος επιθυμεί να πραγματοποιήσει μία θεραπεία ή επιθυμεί την ένταξή του σε μία ιατρική διαδικασία η οποία είναι παράνομη ή εξαιρετικά χρονοβόρα στη χώρα του, όπως είναι οι διαδικασίες σχετικά με τη μεταμόσχευση οργάνων ή αυτές που αφορούν την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Το κόστος, λ.χ., αλλαγής καρδιακής βαλβίδας για έναν ανασφάλιστο πολίτη στις ΗΠΑ είναι 300.000 δολλάρια. Στην Ινδία όμως είναι μόλις 10.000 δολάρια. Όταν στις ΗΠΑ υπάρχουν πάνω από 46.000.000 ανασφάλιστα άτομα, καταλαβαίνετε ότι οι πολιτικές που εφαρμόζονται στις χώρες του Βορρά και της Δύσης, δημιουργούν μία τεράστια πιθανή «αγορά», και μεγιστοποιούν την ανάγκη για «φτηνές» ιατρικές «υπηρεσίες» σε τρίτες χώρες.
Το ίδιο ισχύει για το ζήτημα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Σε μία σειρά από πλούσιες χώρες του Βορρά, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, η παρένθετη μητρότητα θεωρείται ότι παραβιάζει την αξιοπρέπεια της γυναίκας, καθώς τη χρησιμοποιεί ως μέσο για την επίτευξη του σκοπού κάποιου άλλου. Ως εκ τούτου, η πρακτική αυτή απαγορεύεται πλήρως.
Άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, θεωρούν την παρένθετη μητρότητα ως δώρο από μια γυναίκα σε μια άλλη και την επιτρέπουν σε “αλτρουιστική” βάση, μόνο με έξοδα.
Αυτές οι τεράστιες ασυνέπειες στη νομοθεσία των χωρώνμ έχουν οδηγήσει στο να γίνει η παρένθετη μητρότητα μια δημοφιλής μορφή “ιατρικού τουρισμού” στην οποία η χώρα μας βρίσκεται στην παγκόσμια πρωτοπορία.
Πλέον, εφόσον η χώρα καταγωγής δεν επιτρέπει την παρένθετη μητρότητα ή θέτει περιορισμούς στο πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί ή το κόστος είναι τεράστιο, οι υποψήφιοι γονείς μπορούν απλώς να ταξιδέψουν σε κάποιο μέρος του πλανήτη με πιο χαλαρούς νόμους – όπως η Ελλάδα – ή, το πιο προβληματικό, σε μια χώρα όπου η πρακτική είναι εντελώς ανεξέλεγκτη, όπως η Κένυα, η Νιγηρία, αλλά και χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας.
Πολλές φορές βεβαίως τα όρια θολώνουν, όπως δείχνει το πρόσφατο παράδειγμα με το σκάνδαλο που ξέσπασε στα Χανιά.
Η Κρήτη κέντρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στα πλαίσια ανάπτυξης “ιατρικού τουρισμού”
Όσον αφορά την Κρήτη είναι συχνά τα συνέδρια για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού με ειδική αναφορά στον ρόλο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Χαρακτηριστικά αναφέρουμε την ημερίδα που είχε γίνει στις 3 Νοεμβρίου 2016 στο Ρέθυμνο (Aquila Porto Rethymno Hotel), με θέμα «ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ» στην οποία γινόταν αναφορά στο “αναπόφευκτο γεγονός” της διασυνοριακής μετακίνησης ζευγαριών με την εξωσωματική γονιμοποίηση να είναι η κύρια παρεχόμενη ιατρική υπηρεσία στα πλαίσια του ιατρικού τουρισμού.
Σύμφωνα με δελτίο τύπου που είχε διακινηθεί εκείνη την εποχή η κύρια αιτία για αυτή την μετακίνηση είναι οι νομοθετικοί περιορισμοί σημειώνοντας ότι στόχος αποτελούν τα ζευγάρια από χώρες
“…όπου πάνω από κάποια ηλικία η γυναίκα δεν μπορεί να κάνει εξωσωματική γονιμοποίηση, χρησιμοποιώντας τους κρατικούς παρόχους υγείας και να λάβει την φαρμακευτική της αγωγή από δημόσιους φορείς, όπως είναι η Δανία, η Αυστρία και η Νέα Ζηλανδία με όριο τα 40 έτη, η Γαλλία με όριο για αυτή την περίπτωση τα 42 έτη και το Ηνωμένο Βασίλειο και το Βέλγιο τα 43 έτη, ενώ η Ολλανδία και το Ισραήλ τα 45 έτη, και το κόστος σε αυτές τις χώρες είναι πολλαπλάσια υψηλότερο στον ιδιωτικό τομέα… που υπάρχει όριο ηλικίας στη γυναικά, όπως τα 45 έτη για την Ουγγαρία και την Ολλανδία, τα 40 έτη για την Δανία, το Βέλγιο με τα 47 έτη, και κάποιες Πολιτείες των ΗΠΑ και του Καναδά με όριο τα 42 έως 45 έτη, ενώ στην Ελλάδα το όριο είναι τα 50 έτη.”
“Όταν ξεκινήσαμε αυτή την προσπάθεια πηγαίναμε στο εξωτερικό να χειρουργηθούμε και τώρα έρχονται εδώ ασθενείς από το εξωτερικό για να χειρουργηθούν”
Πιο πρόσφατα, τον Ιούλη του 2023 πραγματοποιήθηκε νέα διεθνή ημερίδα για το θέμα ξανά στην Κρήτη.
Ο περιφερειάρχης Αττικής, πρόεδρος του ΙΣΑ και της ELITOUR Γιώργος Πατούλης τη στιγμή που καταρρέει το δημόσιο σύστημα υγείας και οι Έλληνες πολίτες και ασθενείς και στην Κρήτη δε μπορούν να βρουν χειρουργείο να χειρουργηθούν ενώ τα νοσοκομεία καταρρέουν, δήλωνε ότι για τους ιδιώτες που επενδύουν σε ιατρικές υπηρεσίες όλα βαίνουν καλώς αφού σε σχέση με την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού “έχει μπει πολύ νερό στο αυλάκι” με τα αποτελέσματα να είναι απτά:
«Θα ανέβουμε από την 5η θέση που είμαστε τώρα στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή , θα ανέβουμε και σε άλλους τομείς, όπως η οφθαλμολογία, η πλαστική και η ρομποτική χειρουργική. Όταν ξεκινήσαμε αυτή την προσπάθεια πηγαίναμε στο εξωτερικό να χειρουργηθούμε και τώρα έρχονται εδώ ασθενείς από το εξωτερικό για να χειρουργηθούν».
Από την πλευρά του ο νέος υφυπουργός Ανάπτυξης Μάριος Σενετάκης, επισήμαινε πως ο ιατρικός τουρισμός έχει μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον, συνδυαζόμενος και με την διεύρυνση της τουριστικής περιόδου.
Είπε:
«Μας ενδιαφέρει στο υπουργείο ανάπτυξης να συνδράμουμε είτε μέσω της έρευνας είτε μέσω της νεοφυούς επιχειρηματικότητας στην ανάπτυξη αυτής της νέα μορφής τουρισμού».
Η πρώτη ομάδα γιατρών που ασχολούνται με την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή
Στη διεθνή ημερίδα “Τουρισμός Υγείας 2023” που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο έγινε ειδική αναφορά στις δυνατότητες ανάπτυξης του τουρισμού που αφορά την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή στη χώρα.
Ο πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής της ημερίδας, Αντώνης Πολυδώρου, γενικός γραμματέας του Παγκόσμιου Ιπποκράτειου Ινστιτούτου Ιατρών, σημείωσε ότι έχει ήδη δημιουργηθεί η πρώτη ομάδα 34 γιατρών της χώρας που ασχολούνται με την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, με σκοπό οι υπηρεσίες τους να πιστοποιηθούν στο εξωτερικό, και η παρουσία τους να γίνει πιο αισθητή εκεί , ώστε να λειτουργήσει ως πόλος έλξης για τουρίστες που θα έρχονται στη Ελλάδα για να προχωρήσουν σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Τόνιζε ότι αν και υπάρχει η υποδομή για αυτόν τον ιατρικό τουρισμό στη χώρα, αυτή θα πρέπει να συμπληρωθεί με νέες επενδύσεις που φαίνεται πως θα έχουν μεγάλες προοπτικές τα επόμενα χρόνια.
Ο γγ της Ελληνικής εταιρείας αναπαραγωγικής Ιατρικής και αντιπρόεδρος της Elitour Κωσταντίνος Πάντος με αφορμή τα εγκαίνια μονάδας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στο Ηράκλειο, τόνιζε από την πλευρά του στην ημερίδα πως στόχος είναι:
«Να προσελκύσουμε ζευγάρια που αντιμετωπίζουν πρόβληματα αναπαραγωγής στη χώρα τους, τα οποία σχετίζονται με την δωρεά ωαρίων, την παρένθετη μητέρα, την ηλικία της γυναίκας και να τους προσφέρουμε υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Η πολιτεία πρέπει να πάρει μέτρα και να δώσει κίνητρα σε όσους ταξιδεύουν στη χώρα μας για ιατρικό τουρισμό π.χ μειώνοντας τον ΦΠΑ στα αεροπορικά τους εισιτήρια και δίνοντας τους και άλλες διευκολύνσεις, κερδίζοντας έτσι το κράτος από όλες τις υπόλοιπες δραστηριότητες τους, την διαμονή, την εστίαση και τις ιατρικές υπηρεσίες που τους προσφέρονται».
Για να προσθέσει πως:
«Έχουμε διάφορες αλλαγές στην κοινωνία, έχουμε νέες μορφές οικογένειας και πρέπει να βοηθηθούν όλοι όσοι έχουν την επιθυμία αλλά και το δικαίωμα στην Ελλάδα να αποκτήσουν ένα παιδί με όποιο τρόπο η επιστήμη μπορεί να τους το προσφέρει».
Μετατρέποντας το ανθρώπινο δικαίωμα της υγείας σε καταναλωτικό προϊόν
Αυτό που δεν συζητείται σε αυτές τις ημερίδες οι οποίες πραγματοποιούνται για την προώθηση του ιατρικού τουρισμού σε σχέση με την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι ότι οι χώρες στις οποίες αναπτύσσεται αυτό το είδος τουρισμού είτε στην Ευρώπη, είτε στη Λατινική Αμερική, είτε στην Αφρική ή την Ασία έχουν ένα κοινό στοιχείο. Και αυτό είναι ότι προ της ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού, όλες είχαν περάσει μακρές περιόδους οικονομικής κρίσης ή είναι κράτη βουτηγμένα στη διαφθορά και στη σήψη.
Η ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού είναι μία εξέλιξη ταυτισμένη με την λιτότητα, τα υπερκέρδη των μεγάλων εταιρειών και την καταστροφή των μεσαίων τάξεων.
Σε κάποια από αυτά τα κράτη, νέες πόλεις έχουν δημιουργηθεί με μόνο σκοπό την εξυπηρέτηση των τουριστών υγείας.
Οι “medi-cities”, από τις λέξεις medicine (φάρμακο) και cities (πόλεις), πολλαπλασιάζονται.
Ξεπροβάλλει μία νέα παγκόσμια βιομηχανία όπου με διεθνείς συμφωνίες προωθούν την «ελεύθερη κίνηση» των ασθενών, εκεί που το αγαθό της υγείας μετατρέπεται από ανθρώπινο δικαίωμα, σε καταναλωτικό προϊόν.
Το μάρκετινγκ παίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο στην προώθηση καταναλωτικών προορισμών για τη διασφάλιση της υγείας.
Οι υπηρεσίες υγείας συνδυάζονται με άλλες υπηρεσίες για να γίνει πιο ελκυστικό πακέτο.
Στην Ταϋλάνδη, μια τέτοια επιπλέον υπηρεσία είναι ο σεξοτουρισμός.
Σε άλλες, είναι απλά μία βόλτα σε αξιοθέατα.
Οι ασθενείς καλούνται να επιλέξουν θεραπείες από διαφημιστικές μπροσούρες.
Είναι πράγματι ένας καπιταλιστικός παράδεισος…
Μικρότερο το κόστος της ανθρώπινης ζωής, μεγαλύτερα τα κέρδη
Ο παράδεισος όμως κάποιων είναι η κόλαση για κάποιους άλλους.
Ένας μεγάλος αριθμός κέντρων ιατρικών τουρισμού λειτουργούν σε Ειδικές Οικονομικές Ζώνες. Ζώνες, δηλαδή, περιορισμένων, δημοκρατικών, εργασιακών και ανθρώπινων δικαιωμάτων. Το «κόστος» και της ίδιας της ανθρώπινης ζωής, είναι μικρότερο.
Μικρότερο κόστος, μεγαλύτερα κέρδη.
Η εμπειρία στις χώρες της Ασίας δείχνει ότι οι κυβερνήσεις επενδύουν το δημόσιο χρήμα στη δημιουργία δομών για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού. Χρήματα που δε δίνονται σε δημόσια συστήματα υγείας που τελούν υπό κατάρρευση. Όπως υπό κατάρρευση τελεί το δημόσιο σύστημα υγείας στη χώρα μας.
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τα κέρδη από αυτά τα κέντρα δεν επιστρέφουν στα δημόσια ταμεία για τη βελτίωση των δημόσιων συστημάτων υγείας.
Αντιθέτως, όπως δείχνει η πραγματικότητα σε πολλές χώρες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, δημιουργούνται υψηλής ποιότητας κέντρα υγείας για τις ελίτ, ενώ υποβαθμίζονται και υποχρηματοδοτούνται περαιτέρω – ως μη κερδοφόρα – τα δημόσια συστήματα υγείας εντείνοντας με αυτό τον τρόπο τις ήδη ακραίες συνθήκες ανισότητας.
Η προώθηση της ιδέας ότι οι ιατρικές υπηρεσίες μπορούν να αγοραστούν όπως κάθε άλλο προϊόν, ότι είναι θέμα εύρεσης της καλύτερης τιμής για ένα «προϊόν» σε μία διεθνή αγορα, νομιμοποιεί την άρνηση των κυβερνήσεων να τηρούν την υποχρέωσή τους για παροχή ιατρικών υπηρεσιών για όλους τους πολίτες. Εμβαθύνει, με άλλα λόγια, την εντύπωση ότι η ιατρική φροντίδα είναι υπόθεση του ιδιωτικού τομέα. Η καλή υγεία έχει κόστος. Υγεία, αξίζει να έχουν μόνο αυτοί που έχουν τα χρήματα.
“Η εμπορική παρένθετη μητρότητα... συνήθως ισοδυναμεί με πώληση παιδιών“.
Όσον αφορά συγκεκριμένα για το ζήτημα της παρένθετης μητρότητας, με την μετατροπή του σε εμπορική συναλλαγή, εγείρονται πολλά ζητήματα.
Η εμπειρία δείχνει, τώρα και στα Χανιά – ότι η διαδικασία πολλές φορές συμπίπτει με ακραία εκμετάλλευση των παρένθετων μητέρων ακόμη και κράτησή τους σε απάνθρωπες συνθήκες.
Οι οικονομικά και κοινωνικά ευάλωτες γυναίκες αποτελούν συχνά στόχους για τη στρατολόγηση παρένθετων μητέρων, που προσελκύονται από τα χρηματικά ποσά που προσφέρονται. Μια παρένθετη μητέρα στην Ουκρανία, για παράδειγμα, μπορεί να κερδίσει έως και 20.000 δολάρια (15.507 λίρες) – ποσό οκτώ φορές πάνω του μέσου ετήσιου εισοδήματος της χώρας.
Ωστόσο, έχουν υπάρξει αναφορές για κακή μεταχείριση των παρένθετων μητέρων, με ορισμένα πρακτορεία να αρνούνται να πληρώσουν τις παρένθετες μητέρες εάν δεν υπακούουν στις αυστηρές απαιτήσεις ή εάν αποβάλλουν. Στην προσπάθεια μεγιστοποίησης του κέρδους καταγράφονται σε μία σειρά χώρες κακές πρακτικές τόσο αναφορικά με τις παρένθετες μητέρες όσο και με τη διαδικασία.
Οι ανησυχίες για εκμετάλλευση έχουν οδηγήσει πολλές χώρες στο κλείσιμο των προηγουμένως ανθηρών βιομηχανιών παρένθετης μητρότητας, με τον ΟΗΕ πέρυσι να εκδίδει την εξής προειδοποίηση:
“Η εμπορική παρένθετη μητρότητα... συνήθως ισοδυναμεί με πώληση παιδιών“.
