Του Κώστα Σπυριδάκη
Αρκετοί βλέπουν στην περίπτωση Σ. Κασσελάκη ως σύμπτωμα μιας παθογένειας στη διαμόρφωση της γνώμης των πολιτών με ένδειξη την επικράτηση της εικόνας που χτίζεται στα κοινωνικά δίκτυα επί της εικόνας που διαμορφώνεται μέσα από κομματικές και πολιτικές διεργασίες. Επιπλέον θεωρείται πως η παθογένεια αυτή απειλεί το αξιακό σύστημα της Αριστεράς καθώς η ατομικότητα εμφανίζεται ενισχυμένη έναντι της συλλογικότητας. Πόσο μάλλον όταν η υπόσχεσή «θα κερδίσω τον Μητσοτάκη» εκλαμβάνεται ως ενός είδους βοναπαρτισμός, στον οποίον η Αριστερά είχε πάντα αλλεργία.
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για το σύμπτωμα ενός οργανισμού που εκδηλώνει δυσανεξία στην υπερβολική κατανάλωση συμβόλων και συνθημάτων. Πρόκειται για την αντίδραση ενός κόσμου που απογοητεύτηκε από την αριστερά, όχι τόσο από τα αποτελέσματα των πολιτικών που εφάρμοσε όσο από την αναντιστοιχία τους με τις προσδοκίες που είχαν δημιουργήσει τα σύμβολα και τα συνθήματα που χρησιμοποιούνταν. Που έχει κουραστεί από την αριστεροφροσύνη και την αριστερομετρία και περιμένει συγκεκριμένες πρακτικές προτάσεις. Προτάσεις που δεν θα αναφέρονται μόνο στα συμφέροντα γενικών και αφηρημένων κατηγοριών (π.χ. «η εργατική τάξη», «ο κόσμος της εργασίας», «τα λαϊκά στρώματα», «οι πολλοί») αλλά που θα μπορεί κανείς να εντάξει σε αυτές την ατομική του προοπτική ταυτόχρονα με τη συλλογική προοπτική της Αριστεράς.
Ποια είναι όμως η Αριστερά και ποιοι είναι οι αριστεροί; Ας πούμε ότι είναι ο ιδεολογικός και πολιτικός χώρος που έχει ως κεντρικό πρόταγμα το αίτημα της ισότητας και στοχεύει στην άρση ή την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων που δημιουργεί η παρούσα κυρίαρχη οικονομία, η οικονομία της αγοράς. Ταυτόχρονα, υπερασπίζεται την ισότητα των πολιτικών δικαιωμάτων ανεξάρτητα από την ταξική θέση, τα εθνοτικά, φυλετικά, θρησκευτικά ή έμφυλα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου αλλά ως προς αυτό ταυτίζεται με τον φιλελευθερισμό. Οι διάφορες εκδοχές της αριστεράς, είτε με εκλογές, είτε με επανάσταση, είτε με κινήματα που διεκδικούν νομιμοποίηση των αιτημάτων τους, αποβλέπουν στο κράτος, στη νομοθεσία του και τους υλικούς και ανθρώπινους πόρους που διαχειρίζεται. Ο καθένας που συμμετέχει με λιγότερο ή περισσότερο ενεργό ή πρωταγωνιστικό ρόλο στις παραπάνω δράσεις ή και στον αγώνα για την επικράτηση των παραπάνω ιδεών, νομιμοποιείται να χαρακτηρίζεται αριστερός.
Από εκεί και έπειτα οι διάφορες κρίσεις και συγκρίσεις, καταγγελίες και καταδίκες από «γνήσιους αριστερούς» προς «δήθεν αριστερούς» ή από «περισσότερο αριστερούς» προς «λιγότερο αριστερούς» είναι εντελώς αυθαίρετες και στις περισσότερες περιπτώσεις αντιφατικές. Κάποτε η στοίχιση στο ένα ή το άλλο το ιδεολογικό-πολιτικό στρατόπεδο επέφερε δραστικές επιπτώσεις στις ζωές των ανθρώπων: πόλεμοι, εξορίες, φυλακίσεις, αποκλεισμοί. Σήμερα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, η πολιτική δράση είτε αποτελεί μέρος μιας καθημερινότητας που καταλαμβάνει ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο κομμάτι από την επαγγελματική, οικογενειακή, κοινωνική ζωή, τις οποίες μάλιστα ορισμένες φορές όχι μόνο δεν επιβαρύνει αλλά τις ενισχύει. Το αν κάποιος συχνάζει στον ένα ή τον άλλο χώρο κόμματος ή συνδικάτου, κάνει ή δεν κάνει απεργία, κατεβαίνει ή δεν κατεβαίνει σε διαδηλώσεις θα πρέπει να συνεξεταστεί με μια σειρά από άλλους κοινωνικούς, επαγγελματικούς, οικονομικούς, οικογενειακούς παράγοντες και να υπολογιστεί ένα ισοζύγιο κόστους-οφέλους και πάντως σε καμία περίπτωση δεν αντιστοιχεί στο είδος του αγώνα και της θυσίας με τα οποία έχει ταυτιστεί η αριστερά ιστορικά.
Ενώ λοιπόν στο επίπεδο δράσης οι διαφορές δεν είναι θεαματικές, οι διαφορές στο επίπεδο της γνώμης εμφανίζονται σαν το απόλυτο κριτήριο της ηθικής συγκρότησης των άλλων. Είναι άραγε τόσο περισσότερο αριστερός κάποιος όσο περισσότερο ριζοσπαστικοί αλλά και μακροπρόθεσμοι είναι οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί που χρησιμοποιεί ως κριτήριο της παρούσας πολιτικής κατάστασης; Αποτελεί άραγε το «αριστερό» παρελθόν εχέγγυο για ένα «αριστερό» μέλλον;
Όσο τα κριτήρια δεν αφορούν τα αποτελέσματα της πολιτικής δράσης αλλά κάποιες υποκειμενικά προσδιορισμένα προθέσεις, οι κρίσεις και οι συγκρίσεις θα περιστρέφονται γύρω από μια υποκειμενική ταύτιση η οποία αυτοεπιβεβαιώνεται με αναφορές σε σύμβολα και παραδόσεις. Έτσι, για παράδειγμα εμφανίζεται το ένα μέλος της μεγαλοαστικής τάξης, Γ. Βαρουφάκη να αμφισβητεί την αριστεροσύνη του άλλου, Σ. Κασσελάκη ενώ ο ίδιος έχει φάει ξύλο στα Εξάρχεια από κάποιους που αμφισβητούσαν τη δικιά του αριστεροσύνη! Η Λ. Κανέλλη του ΚΚΕ ανεβάζει βίντεο με «δεξιές» δηλώσεις του Σ. Κασσελάκη όταν ήταν νεότερος ενώ η ίδια, όταν ήταν νεότερη, εκφωνούσε συνθήματα της ΝΔ σε προεκλογικές συγκεντρώσεις! Αν και η αριστεροφροσύνη δε μεταφράζεται σε πολιτικές με πραγματικές επιπτώσεις στις ζωές των ανθρώπων, αποτελεί ένα είδος συμβολικού κεφαλαίου που αξιοποιείται στον πολιτικό ανταγωνισμό και παράγει συγκεκριμένα αποτελέσματα στο επίπεδο της κατανομής ισχύος και υλικών πόρων των φορέων της, στα επιμέρους κοινωνικά πεδία.
Η περίπτωση Κασσελάκη, σε τελική ανάλυση, αποτελεί μια απειλή για το καθεστώς κατανομής του συμβολικού δυναμικού στον χώρο της Αριστεράς καθώς αμφισβητούνται οι επικοινωνιακοί κώδικες πάνω στους οποίους ήταν δομημένο. Το αν θα η Αριστερά πρέπει να την αντιμετωπίσει ως πρόκληση για επανεφέυρει τον εαυτό της ώστε να προωθήσει τις αξίες της με νέους επικοινωνιακούς κώδικες ή ως απειλή κατάρρευσης του συμβολικού της σύμπαντος, είναι και αυτό ζήτημα υποκειμενικής οπτικής.