Μία ήσυχη κρίση χτυπά τη δημιουργική μεσαία τάξη στις ΗΠΑ. Δημοσιογράφοι, φωτογράφοι, γραφίστες και επαγγελματίες των μέσων που ξεκίνησαν την καριέρα τους τη δεκαετία του ’90 βλέπουν σήμερα την επαγγελματική τους πορεία να καταρρέει υπό το βάρος της τεχνητής νοημοσύνης και της επικράτησης των social media.

Ο δημοσιογράφος των New York Times, Στίβεν Κούρουτζ, μέλος της ίδιας γενιάς, καταγράφει αυτό το φαινόμενο μέσα από προσωπικές μαρτυρίες και εμπειρίες στο πρόσφατο ρεπορτάζ του. Μιλώντας στην εκπομπή της Michelle Martin στο NPR, ο Κούρουτζ αναφέρεται σε μια “σιωπηλή αγωνία” που βιώνουν πολλοί επαγγελματίες της Γενιάς Χ (Generation X) — όσοι δηλαδή βρίσκονται σήμερα στα 40 και 50 τους, και των οποίων η σταδιοδρομία ξεκίνησε σε έναν κόσμο που πλέον δεν υπάρχει.

Μια γενιά στη μέση: Ο «Καταραμένος Συγχρονισμός»

«Δεν μιλώ για γιατρούς ή εργάτες οικοδομών», διευκρινίζει ο Κούρουτζ. «Αναφέρομαι σε όσους εισήλθαν στα μέσα ενημέρωσης και στον χώρο της εικόνας στα τέλη του 20ού αιώνα. Αν είσαι αυτής της ηλικίας και αυτού του χώρου, είτε ήδη σου συνέβη, είτε ξέρεις κάποιον που του συνέβη, είτε φοβάσαι ότι σύντομα θα έρθει η σειρά σου».

Ο όρος «καταραμένος συγχρονισμός» περιγράφει εύστοχα την χρονική παγίδα στην οποία εγκλωβίστηκε η συγκεκριμένη γενιά. Είχαν ήδη χτίσει καριέρες 10-15 ετών όταν οι βιομηχανίες τους άρχισαν να κλονίζονται. Πολύ μακριά από τη σύνταξη για να αποσυρθούν, αλλά και πολύ ενταγμένοι στην οικογενειακή και οικονομική καθημερινότητα για να ξεκινήσουν από την αρχή.

Το τοπίο αλλάζει ραγδαία

Ο Κούρουτζ αναφέρεται στις ριζικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί: παραδοσιακά περιοδικά έχουν κλείσει ή λειτουργούν με ελάχιστο προσωπικό, διαφημιστικά γραφεία συγχωνεύονται και περικόπτουν προσωπικό, ενώ η στροφή στη διαφήμιση μέσω influencers μειώνει την ανάγκη για στημένες φωτογραφίσεις, στυλίστες, φωτογράφους και τεχνικούς.

Το μέλλον μοιάζει ακόμα πιο επισφαλές: «Μέχρι το 2030, αναμένεται να χαθούν περίπου 32.000 θέσεις εργασίας σε διαφημιστικές εταιρείες στις ΗΠΑ λόγω της τεχνητής νοημοσύνης», αναφέρει. Το ποσοστό αυτό αγγίζει το 7,5% του συνολικού εργατικού δυναμικού του κλάδου.

Και το ερώτημα που τίθεται είναι: μπορεί ένας 50χρονος να επανακαταρτιστεί όταν η θέση του αντικαθίσταται πλήρως από ένα λογισμικό; Στην περίπτωση του μοντάζ ήχου, του copywriting ή της γραφιστικής, η απάντηση είναι συχνά αποθαρρυντική.

Καριέρες που εξανεμίστηκαν

Ο Κούρουτζ παρουσιάζει συγκλονιστικά παραδείγματα: πρώην αρχισυντάκτης του περιοδικού Spin αναγκάστηκε να μετακομίσει με την οικογένειά του στην Καλιφόρνια, να εργαστεί σε τεχνολογική εταιρεία για σταθερό εισόδημα και στη συνέχεια να επιστρέψει στα θρανία για να σπουδάσει ψυχολογία. Σήμερα, εργάζεται ως θεραπευτής.

Μια άλλη γυναίκα, στυλίστρια για φωτογραφίσεις, παρακολούθησε μαθήματα για να γίνει μεταγεννητική βοηθός (doula). «Οι δεξιότητες που απέκτησαν μέσα από τις δημιουργικές δουλειές —ανάλυση, επικοινωνία, κατανόηση— μεταφέρονται σε άλλους τομείς, πιο ανθρώπινους και λιγότερο αυτοματοποιήσιμους», σημειώνει ο Κούρουτζ.

Αλλά οι αλλαγές αυτές δεν είναι πάντα εύκολες. Πολλοί έχουν οικογένειες, δάνεια, φροντίδα ηλικιωμένων, παιδιά που ετοιμάζονται για το πανεπιστήμιο. Και οι δουλειές που άφησαν πίσω δεν ήταν απλώς θέσεις εργασίας, αλλά ταυτότητα. «Εγώ ήμουν ο τύπος του rock περιοδικού», του είπε ένας παλιός συντάκτης. «Και ακόμα κοιτάω αγγελίες για περιοδικά. Στην καρδιά μου, εκεί ανήκω».

Η εργασία ως ταυτότητα

«Δεν επρόκειτο για δουλειές που έκανε κανείς για να γίνει πλούσιος», εξηγεί ο Κούρουτζ. «Ήταν θέσεις με πάθος και δημιουργικότητα — και αυτές χάθηκαν. Τώρα υπάρχει θλίψη. Όχι μόνο για την απώλεια της εργασίας, αλλά για την απώλεια μιας ολόκληρης εποχής».

Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι αυτό δεν είναι ένα θρήνος για τη Γενιά Χ, αλλά περισσότερο ένα κάλεσμα για επανεξέταση. «Η Γενιά Χ είναι ανθεκτική. Είναι τα παιδιά με τα κλειδιά στο λαιμό. Αλλά τώρα βρίσκονται στην άβολη θέση να πρέπει να ξανασκεφτούν τη ζωή τους».

Και το μέλλον;

Το φαινόμενο δεν περιορίζεται μόνο στους δημιουργικούς κλάδους. Ο Κούρουτζ προβλέπει ότι σύντομα το κύμα αυτό θα επεκταθεί: «Μπορεί σε λίγα χρόνια να γράψω ένα αντίστοιχο άρθρο για τους δικηγόρους, τους ακαδημαϊκούς ή ακόμα και για εργαζόμενους στην υγεία. Αν η τεχνολογία φτάσει εκεί που υπόσχεται, πολλοί θα αναρωτηθούν: “Τι κάνω τώρα;”»

Το μέλλον της εργασίας τίθεται πλέον στο επίκεντρο. Όχι μόνο για την οικονομική ασφάλεια, αλλά για την ταυτότητα και την κοινωνική συνοχή. «Δεν υπάρχουν προστατευτικά κιγκλιδώματα. Όπως χάθηκαν οι βιομηχανικές δουλειές, έτσι χάνονται και οι δημιουργικές. Και η κοινωνία καλείται να προσαρμοστεί».