Του Στρατή Παπαμανουσάκη
Το τέλος του 2014 φαίνεται πως δημιουργεί εξελίξεις πολύ διαφορετικές από την αρχή του. Η παγκόσμια αστάθεια συγκεκριμενοποιείται πλέον, με τη γεωπολιτική ένταση στη Μέση Ανατολή και στα δυτικά σύνορα της Ρωσίας, ενώ η οικονομική αβεβαιότητα κτυπά επίμονα την Ευρώπη, επιτείνοντας την κρίση και των άλλων οικονομιών.
Ειδικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η περίοδος της γερμανικής επικυριαρχίας οδηγείται προς τη μοιραία της κατάληξη, με τις μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις, Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, να την αμφισβητούν έντονα, και τις μικρότερες, Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα, να την αρνούνται. Κεντρική θέση στο ευρωπαϊκό ζήτημα κατέχει η Ελλάδα, η οποία παρά την πενταετή της «θεραπεία» διαψεύδει κάθε ελπίδα ανάρρωσης. Ένα νέο «Μνημόνιο» βρίσκεται επί θύραις, με την κυβέρνηση των προθύμων καταρρέουσα, το διακύβευμα της προεδρικής επιλογής συνεπαγόμενο εκλογικές εκκρεμότητες, και την αναμενόμενη νίκη της αντιπολίτευσης αντιμέτωπη με τη σκληρή αντίδραση της Τρόϊκας και των αγορών.
Κατά την πρώτη φάση της «μνημονειακής εποχής» η εγκληματική πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης και ο αιφνιδιασμός του ευρωπαϊκού κατεστημένου οδήγησαν το αποικιοκρατικό Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην Ευρώπη, την Ελλάδα στην κλίνη του Προκρούστη και την Ευρώπη την ίδια σε κρίση. Μεταξύ Παπανδρέου και Παπαδήμου η μεν Ευρώπη απέκτησε κάποιους μηχανισμούς σταθερότητας, η δε Ελλάδα απώλεσε κάθε δυνατότητα ανάκαμψης. Ο συναγωνισμός εσωτερικού και εξωτερικού χρέους, η ανεργία, η μετανάστευση των νέων, η τραπεζική κρίση, βύθισαν τη χώρα σε βαθύτατη ύφεση.
Η δεύτερη «μνημονειακή φάση», της τρικομματικής αρχικά κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου-Κουβέλη και του δικομματισμού ΝΔ-ΠΑΣΟΚ αργότερα, αναιρώντας όλες τις απατηλές υποσχέσεις επαναδιαπραγμάτευσης του «Μνημονίου» και εκτελώντας πειθήνια τις τροϊκανές εντολές αυτοκτονίας της χώρας, ολοκληρώνεται αυτές τις μέρες με την μη εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας και τις επακόλουθες εκλογές, εν μέσω κραδασμών αποστασιών, παρεμβάσεων και απειλών. Στο μεταξύ η ιθύνουσα τάξη πολλαπλασιάζει τα κέρδη της, η μεσαία τάξη καταστρέφεται και οι λαϊκές μάζες λιμοκτονούν.
Οι μελλοντικές εκλογές σηματοδοτούν την τρίτη φάση της «μνημονειακής περιόδου», είτε προς την κατεύθυνση της εξόδου από το «Μνημόνιο» είτε προς τη διολίσθηση σε ένα διαρκές «Μνημόνιο», με ότι αυτό συνεπάγεται.
Το πρόβλημα της Ελλάδας όμως, πέρα από τις εσωτερικές επιπτώσεις του, επηρεάζει σοβαρά και την εύθραυστη ευρωπαϊκή πολιτική. Η αναγωγή στα βαθύτερα αίτια της σημερινής κρίσης οδηγεί σε μια γενικότερη θεώρηση του ελληνικού θέματος, ως μέρους του Ανατολικού Ζητήματος, από την παλαιά αντίθεση Βυζαντίου και Δύσης, τις προσπάθειες υποταγής της ορθοδοξίας στον καθολικισμό, τις επιρροές των Μεγάλων Δυνάμεων στο νεοελληνικό κράτος, μέχρι την είσοδο της χώρας στην Ευρώπη του ευρώ.
Η Ελλάδα δεν αποτελεί απλά μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά εκφράζει το διαφορετικό στον ευρωπαϊκό χώρο, από ιστορική, πολιτιστική, θρησκευτική, κοινωνική και οικονομική άποψη. Η προσπάθεια βίαιης απάλειψης αυτού του διαφορετικού και άμεσης αφομοίωσης του «ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού», επαναφέρει όλες τις προηγούμενες αντιθέσεις, αντιφάσεις και ανταγωνισμούς της ιστορίας, μεταξύ ελληνοκεντρισμού και ξενοκρατίας. Από τις ελληνικές απαιτήσεις των γερμανικών αποζημιώσεων, μέχρι την παραδοσιακή ελληνική μικροϊδιοκτησία και τους ισχυρούς δεσμούς της ελληνικής οικογένειας, τα παραδείγματα αφθονούν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, διαψεύδοντας το όνειρο των ευρωπαίων για ειρηνική σύγκληση των αντιθέσεων σε μια Ευρώπη πολιτισμού, συνεργασίας και αλληλεγγύης, βαδίζει όχι προς την ολοκλήρωση, αλλά προς τη διάλυση της. Αυτή η πορεία αναδεικνύει, αντί να εξομαλύνει τιε διαφορές των ευρωπαϊκών κρατών και επιτείνει τις πιέσεις των μεγάλων προς τους μικρούς, επιφυλάσσοντας ειδικότερα στην Ελλάδα, στην καλύτερη περίπτωση τη θέση μακρινού φτωχού συγγενούς και στη χειρότερη τη μοίρα πειθαρχικού σιωπηλού υπηρέτη.
Η Ελλάδα ξαναβγαίνει στο προσκήνιο της ιστορίας, ύστερα από την ανέμελη μεταπολίτευση, ως παράδειγμα αποφυγής. Πέρα από τις ευθύνες των ξένων, η χώρα απεμπολεί, εκτός από την ιστορία και τον πολιτισμό της, τις τεράστιες δυνατότητες που διαθέτει, γεωπολιτικές, πνευματικές και οικονομικές, με τη γεωγραφική της θέση, το κλίμα και το περιβάλλον, τα προϊόντα, το υπέδαφος και τον υποθαλάσσιο χώρο, και το ανθρώπινο δυναμικό της, που διαπρέπει σε όλο τον κόσμο εκτός Ελλάδας. Είναι θλιβερό οι ιδέες και οι πρακτικές των ελλήνων ανά τους αιώνες να αγνοούνται, να παραγνωρίζονται ή να περιορίζονται σε μειοψηφικά στοιχεία, αντί να αναδεικνύονται, να εμπνέουν και να τοποθετούνται στο κέντρο της πολιτικής και της οικονομίας.
Η ακτινογραφία της πολιτικής, οικονομικής και πνευματικής ζωής της χώρας παρουσιάζει βαθειά συμπτώματα παρακμής, ασθένειας και διάλυσης. Έστω και τώρα, η αφύπνιση των συνειδήσεων, η επεξεργασία και εφαρμογή προγράμματος προοδευτικής διακυβέρνησης, πέρα από τη στενή, μίζερη, οικονομίστικη αντιμετώπιση της κρίσης, αποτελεί την τελευταία ευκαιρία. Η απάρνηση του στείρου και καταστροφικού παρελθόντος των «Μνημονίων», η χάραξη ελληνικού δρόμου, ανεξάρτητα από τις επιδιώξεις των δανειστών, η σθεναρή αντιμετώπιση των αγορών και της Τρόϊκας, αποτελεί τη μοναδική διέξοδο της χώρας.
Αλλά αυτή η μεταβολή παραδείγματος είναι δυνατή μόνο στο βαθμό που οι νέοι πλειοψηφούντες σχηματισμοί της πολιτικής συνειδητοποιούν τον ιστορικό τους ρόλο, την ανάγκη υπέρβασης της οικονομίας, μέσω της ιστορίας, της φιλοσοφίας και της κοινωνίας, τη δύναμη της αλλαγής στις δομές και στο εποικοδόμημα της σημερινής Ελλάδας. Οι πρωταγωνιστές του δράματος παίρνουν ήδη τη θέση τους στη σκηνή, υπό τις παραινέσεις του χορού, προς την κάθαρση της ελληνικής τραγωδίας, «δι’ ελέου και φόβου» των θεατών. Η νέα Ελλάδα τότε, μετά από αυτή την κάθαρση και μόνο τότε, μπορεί να παραμείνει στο προσκήνιο της σύγχρονης ιστορίας, ως σύμβολο πλέον δημιουργίας και προόδου προς ένα καλύτερο μέλλον.