Με τον καιρό και τον άνεμο… κόντρα, ετοιμάζεται να ξεκινήσει η ελαιοκομική περίοδος στην Κρήτη. Ο δάκος βρήκε πρόσφορο έδαφος κι αναπτύχθηκε στα λιόφυτα του νησιού, σκορπώντας ανησυχία στους παραγωγούς. Αρκετοί φοβούνται αναβίωση του εφιάλτη προηγούμενων ετών, όταν κι η καταστροφή ήταν τεράστια. «Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα αποτελέσει την χαριστική βολή για εμάς», σχολιάζουν αγρότες στα «Ρ.Ν.».
Την ίδια στιγμή, προβληματισμός επικρατεί και στις κύριες ελαιοπαραγωγικές περιοχές της Ευρώπης εξαιτίας της διαπιστωμένης πλέον σημαντικής μείωσης της ερχόμενης συγκομιδής σε Ισπανία και Ιταλία, οι οποίες λόγω της ξηρασίας και του καύσωνα βλέπουν τους ελαιώνες και τον ελαιόκαρπο να έχουν υποστεί σημαντικές ζημιές.
Η πατρίδα μας θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί υπέρ της αυτή τη συγκυρία, όμως το πανούργο έντομο απειλεί να τινάξει ξανά στον …αέρα τη σοδειά σε όλους τους νομούς της Κρήτης: και σε ποιοτικό και σε ποσοτικό επίπεδο. Αντέχει νέα πλήγματα η τοπική κοινωνία μέσα στο ευρύτερο ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον που συνδιαμορφώνουν οι ποικίλες διεθνείς εξελίξεις;
«Έχουν αρχίσει και φαίνονται οι πρώτες ζημιές»
Για μία χρονιά «ιδιαίτερων συνθηκών» κάνει λόγο η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου, Ευθυμία Βιδάκη.
«Μέχρι τώρα τουλάχιστον, το κλίμα ευνόησε την ανάπτυξη του δάκου, το καλοκαίρι αυτό. Ξεκινήσαμε και με μεγάλους πληθυσμούς, οι οποίοι εξακολουθούν να αυξάνονται» δήλωσε η ίδια στα «Ρ.Ν.».
«Παρ’ όλα αυτά έχουμε κάνει δύο ψεκασμούς» πρόσθεσε, κάνοντας την παραδοχή ότι «Έχουν αρχίσει και φαίνονται οι πρώτες ζημιές» εξ ου και ο κόσμος είναι αναστατωμένος, φοβούμενος μην ξανασυμβεί ό,τι και τα προηγούμενα χρόνια.
«Θεωρώ ότι δεν θα φτάσουμε εκεί – χωρίς να είμαστε απόλυτα βέβαιοι» εκτιμά η κ. Βιδάκη.
«Ο δροσερός αυτός καιρός, που φυσάει και μας κάνει αναποτελεσματικό τον ψεκασμό. Ιδιαίτερα, ο δεύτερος ψεκασμός ήταν επεισοδιακός. Πραγματικά, με πολύ μεγάλη δυσκολία έγινε» επισήμανε.
Οι καιρικές συνθήκες πάντα παίζουν καθοριστικό ρόλο, κρίνοντας εν πολλοίς τις τύχες του πρωτογενούς τομέα, όλες τις εποχές.
«Η δακοκτονία δεν έχει αποδώσει αυτό το οποίο αναμέναμε»
Στο ξεκίνημα του καλοκαιριού, οι ενδείξεις για την ελαιοπαραγωγική περίοδο ήταν θετικές. Ο επιστημονικός σύμβουλος του Σ.Ε.ΔΗ.Κ., Νίκος Μιχελάκης είχε φροντίσει εγκαίρως να προειδοποιήσει για τον ορατό κίνδυνο του δάκου.
«Πρέπει να χτυπήσουμε τον δάκο πριν εξελιχθεί, γιατί στην αρχή κρίνονται όλα» είχε τονίσει ο ίδιος προ καιρού στα «Ρ.Ν.».
Σήμερα, οι εξελίξεις δικαίωσαν … τις ανησυχίες του, συνάμα όμως τον δυσαρέστησαν κιόλας: «Η παραγωγή στην Ισπανία και την Ιταλία είναι πάρα πολύ μειωμένη. Αυτό από τη μία μεριά είναι δυσάρεστο γι’ αυτούς, από την άλλη για τα θέματα των τιμών δημιουργεί κάποιες καλύτερες προοπτικές γενικότερα για το λάδι, κι ειδικότερα το δικό μας. Το ζήτημα είναι: Θα έχουμε λάδι και μάλιστα ποιότητας, έτσι όπως πάνε τα πράγματα με τη δακοκτονία;» αναρωτιέται ο κ. Μιχελάκης, παρατηρώντας: «Τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά. Ποια είναι τα αίτια, πώς θα αντιμετωπιστεί η κατάσταση από τώρα και στο εξής κ.λπ., είναι πράγματα πολύ μπερδεμένα· ασχολούνται οι υπηρεσίες, λένε διάφορα – άλλα μπορεί να είναι σωστά, άλλα ανεφάρμοστα και ούτω καθεξής».
Η έξαρση του δάκου βρίσκεται σε εξέλιξη τις τελευταίες δύο – τρεις εβδομάδες.
«Δεν είναι το μόνο ανησυχητικό. Είναι ότι υπάρχουν ήδη και προσβολές, όπως λέμε, σε ελαιόκαρπο. Κι αυτές οι προσβολές έχουν παρουσιαστεί σε όλους τους νομούς της Κρήτης» υπογραμμίζει ο κ. Μιχελάκης. «Το πρόβλημα από τις προσβολές του δάκου είναι ένα και σοβαρό: Ότι τελικά υποβαθμίζεται η ποιότητα. Εκεί που θα περιμέναμε να βγει λάδι τριών και δύο γραμμών, όπως ήταν το περσινό, τελικά δεν ξέρουμε εάν θα πλησιάσει καν αυτά τα επίπεδα ή θα είναι σε χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι ήταν πέρσι. Επομένως οι τιμές του θα είναι αναλογικά μικρότερες».
Οι τιμές πάντα συμβαδίζουν με την ποιότητα: Όσο καλύτερη είναι η ποιότητα τόσο καλύτερες είναι κι οι τιμές.
«Στην περίπτωση του ελαιολάδου υπάρχει μία κατάταξη: Τα έξτρα παρθένα, τα απλά παρθένα, τα βιομηχανικά κ.λπ. Τα έξτρα παρθένα που θεωρούνται καλύτερα και στα οποία η Κρήτη πρωτοπορεί τα τελευταία χρόνια κι έχει ένα ποσοστό πολύ υψηλό, πάνω από 85-90%, πάλι διαχωρίζονται σε άλλες υποδιαιρέσεις: τα πολύ καλά έξτρα παρθένα, τα μέτρια κ.ο.κ. Εμείς εδώ είχαμε μία πολύ υψηλής ποιότητας παραγωγή ελαιολάδου με εξαιρετικά παρθένα, με οξύτητες των τριών και των δύο γραμμών, πράγμα το οποίο είναι πολύ σπάνιο: και για την Κρήτη και για τα υπόλοιπα μέρη της Ελλάδας και της Μεσογείου» αναφέρει ο κ. Μιχελάκης.
Όπως σχολιάζει, «Η δακοκτονία δεν έχει αποδώσει αυτό το οποίο αναμέναμε. Δεν έχει δώσει καλό αποτέλεσμα: Γιατί, ενώ θα έπρεπε οι πληθυσμοί του δάκου όπως φαίνονται στις δακοπαγίδες να έχουν ελεγχθεί και να είναι σε χαμηλά επίπεδα, αυτό δεν συμβαίνει. Αντίθετα, έχουμε συλλήψεις δάκων, πληθυσμούς δάκων σε πολύ υψηλό επίπεδο, σε όλη την Κρήτη, με διάφορες διακυμάνσεις.
Το πιο ανησυχητικό είναι ότι δεν φταίνε μόνο οι συλλήψεις. Είναι και οι προσβολές, γιατί τα έντομα σε κάποια στιγμή βέβαια προσβάλλουν τον ελαιόκαρπο όταν αυτός είναι δεκτικός για προσβολές, όπως είναι σήμερα σχεδόν παντού. Αλλά κι όπως ήταν (ο ελαιόκαρπος) πριν από ένα και περισσότερο μήνα, οπότε είχε αρχίσει να κάνει τις πρώτες προσβολές ο δάκος».
Ο έμπειρος γεωπόνος θα επανέλθει στην άποψη που κατά καιρούς διατυπώνει, ότι «Στην αρχή κρίνονται όλα», λέγοντας: «Η κυριότερη ενέργεια για την καταπολέμηση του δάκου είναι η εφαρμογή του πρώτου γενικού ψεκασμού: Από πλευράς χρόνου που πρέπει να είναι πάρα πολύ έγκαιρα. Και το πολύ έγκαιρα έχουμε τονίσει ότι θα πρέπει να έχει τελειώσει η πρώτη εφαρμογή, πριν ολοκληρωθεί η πήξη του πυρήνα, δηλαδή πριν γίνει ο ελαιόκαρπος δεκτικός για προσβολή, ώστε να μην υπάρχει δάκος να προσβάλει ελαιόκαρπο και να δημιουργήσει μία δεύτερη γενιά. Και γι’ αυτό λέγαμε και λέμε πάντοτε, ότι θα πρέπει η πρώτη γενική διαβροχή που είναι αποφασιστικής σημασίας, να γίνεται πολύ νωρίς, από τις αρχές Ιουνίου. Όμως και πάλι, αυτό εφέτος δεν έγινε. Διάφορες απόψεις επικράτησαν, σε κάθε νομό ίσως διαφορετικές: κάποιοι είπαν δεν μπορούμε να ψεκάζουμε γιατί έχουμε μεγάλες θερμοκρασίες, κάποιοι άλλοι λέγανε «δεν έχουμε κατάλληλες συνθήκες από πλευράς ανέμου» και διάφορα τέτοια. Όλα αυτά υπάρχουν πάντοτε στην Κρήτη. Το καλοκαίρι της Κρήτης έχει κατά καιρούς υψηλές θερμοκρασίες και κατά καιρούς έχει κι ανέμους. Όμως αυτά, αντιμετωπίζονταν πάντοτε με διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα ψεκάζαμε πολύ νωρίς το πρωί (μόλις άρχιζε να υπάρχει το φως της μέρας), οπότε δεν είχαμε υψηλές θερμοκρασίες. Σε ό,τι αφορά τον άνεμο, φροντίζαμε να πηγαίνουμε κάποιες μέρες όπου ο άνεμος δεν αποτελούσε τόσο πρόβλημα όσο είναι. Αυτά φαίνεται δεν έγιναν στο βαθμό που έπρεπε να γίνουν, με αποτέλεσμα ο δάκος να μην έχει ελεγχθεί από την πρώτη γενιά. Και τώρα έχουμε τους πρώτους απογόνους, οι οποίοι επιτίθενται πλέον στον ελαιόκαρπο. Και πάμε για τη δεύτερη γενιά δάκων η οποία δεν ξέρουμε ακριβώς πώς θα εξελιχθεί κι αν τελικά θα καταφέρουν οι ψεκασμοί που γίνονται, με τον τρόπο που γίνονται, να τους ελέγξουν».
Ο ΣΕΔΗΚ, εξάλλου, όπως θα υπενθυμίσει ο κ. Μιχελάκης, «Έχει τονίσει επανειλημμένως, με υπομνήματα που έχει υποβάλει εδώ και δύο τρία χρόνια, ότι το σύστημα της δακοκτονίας που εφαρμόζεται σήμερα χρειάζεται μία ριζική αναδιοργάνωση. Δεν μπορεί να εφαρμόζεται με αυτόν τον τρόπο που εφαρμόζεται σήμερα και να υπάρχουν τα τόσα προβλήματα: Να υπάρχει δηλαδή μία δυνατότητα διαφορετικών απόψεων κι αντιλήψεων από νομό σε νομό, διότι ο δάκος θέλει γενική καταπολέμηση. Δεν μπορεί να καταπολεμά ο κάθε αγρότης μοναχός του. Δεν είναι εφικτό να το κάνει αυτό και δεν είναι αποτελεσματικό, κυρίως. Πρέπει να γίνονται οι ψεκασμοί στην αρχή της περιόδου και στη συνέχεια να επαναλαμβάνονται όποτε υπάρχει ανάγκη. Δεν έγινε αυτό το πράγμα».
Στα «πρόθυρα της καταστροφής»
Μιλώντας για το σήμερα και το… αύριο, ο επιστημονικός σύμβουλος του Συνδέσμου Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης θα σημειώσει: «Σε αυτή την περίσταση, αυτό που έχει σημασία είναι το εάν θα μπορέσουμε να βρούμε κάποιους τρόπους να ελέγξουμε τις προσβολές που έχουν γίνει, ώστε να μην πολλαπλασιαστεί παραπέρα ο δάκος και να έχουμε καταστροφές με αυτές που είχαμε το 2019, που είχαμε πλήρη καταστροφή της παραγωγής μας, ποιοτικά. Αυτό είναι το ζητούμενο σήμερα. Υπάρχουν αυτή τη στιγμή στα χωριά, αγρότες νέοι που να έχουν τα κατάλληλα εφόδια, τα κατάλληλα μέσα, ώστε να πάνε να ελέγξουν και να βρουν που είναι οι προσβολές, ώστε να τις περιορίσουν ή να τις εξουδετερώσουν; Αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο έως αδύνατο» υποστηρίζει.
«Το σωστό είναι να γίνει αυτό που γινόταν τα παλαιά χρόνια» προτείνει κι εξηγεί: «Όταν διαπιστώνονταν προσβολές, οι υπηρεσίες από μόνες τους, με δικούς τους ελέγχους, εντόπιζαν που ήταν οι προσβολές, κι αυτές έκαναν τις επιπλέον καλύψεις με ειδικά φάρμακα κ.λπ., διασυστηματικά, προκειμένου να καθηλωθεί ο δάκος εκεί που βρίσκεται. Αυτό σήμερα δεν γίνεται. Το αναθέτουμε στους αγρότες. Είναι όμως σε θέση εκείνοι να το κάνουν; Αυτοί που είναι σε θέση να το κάνουν είναι οι μεγάλοι παραγωγοί, οι οποίοι προφανώς πάνε και ψεκάζουν από μόνοι τους, από την αρχή».
Ο κ. Μιχελάκης αποφεύγει να μιλήσει για «καταστροφή», αντιτείνοντας ωστόσο πώς «Είμαστε στα πρόθυρα. Κι αυτό έχει μία τεράστια σημασία, να ελεγχθεί αυτή τη στιγμή, να μην προχωρήσει ο δάκος και να υποβαθμίσει ποιοτικά την παραγωγή ή και να φέρει ζημιές στην ποσότητα. Χρειάζονται δραστικά μέτρα και εφικτά: Δηλαδή, να προτείνουμε κάποια πράγματα που να μπορούν και οι αγρότες να τα κάνουν, αλλά και φυσικά και οι υπηρεσίες. Δεν μπορεί το υπουργείο να παρακολουθεί εξ αποστάσεως τα πράγματα, ούτε κι εμείς να κάνουμε θεωρητικές συσκέψεις. Θα πρέπει να προτείνουμε πράγματα εφικτά. Η πολιτεία οφείλει να καταλάβει ότι θα πρέπει να προχωρήσει σε αναδιοργάνωση του συστήματος δακοκτονίας ή στην κατάργησή του. Να τελειώνουμε. Όπως είναι σήμερα, δεν έχει αποτέλεσμα» καταλήγει ο ίδιος.