Οι Υπουργοί Αγροτικής Ανάπτυξης της Ε.Ε. συναντήθηκαν την περασμένη Δευτέρα (20/07) για να συζητήσουν τις περιβαλλοντικές πτυχές εντός της μελλοντικής Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), όμως οι διαβουλεύσεις απέτυχαν στο να θίξουν τις καίριες τομές που είναι απαραίτητες για τη βιωσιμότητα στον ευρωπαϊκό αγροτικό τομέα.
Άρθρο των:
Célia Nyssens (European Environmental Bureau, University of Edinburgh)
και Bérénice Dupeux (European Environmental Bureau, Universiteit Gent)
Μετάφραση: Ευάγγελος Ι. Γενεράλης
Πηγή: meta.eeb.org
Η διάσκεψη του Συμβουλίου Γεωργίας και Αλιείας [1] την περασμένη Δευτέρα ήταν επισήμως εστιασμένη στην περιβαλλοντική παράμετρο της μελλοντικής ΚΑΠ, όμως στην πράξη, το πραγματικό ενδιαφέρον των συμμετεχόντων υπουργών ήταν προσηλωμένο στην “ευελιξία”, ως πανάκεια για όλα τα ζητήματα και προβλήματα του τομέα.
Οι διαβουλεύσεις έφεραν στην επιφάνεια τις συνεχιζόμενες τριβές μεταξύ της παραδοσιακής “κοινής” αγροτικής πολιτικής, που εστιάζει σε κοινούς κανόνες και αξίες για ένα εξισορροπημένο πεδίο για το σύνολο της Ε.Ε και στη νέα ευελιξία που δίδεται στα κράτη-μέλη στο να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν τη νέα ΚΑΠ.
Στο παρελθόν, έχουμε ασκήσει σκληρή κριτική [2] πάνω στην εξής αντιφατική θέση της Κομισιόν: εξακολουθεί να υπερασπίζεται την προ-διετίας πρόταση για μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, παρά τις ποικίλες ανακρίβειες και παραβλέψεις της πάνω σε περιβαλλοντικά και κλιματικά ζητήματα, ενώ, την ίδια στιγμή, διεκδικεί καθοδηγητική θέση και παρεμβαίνει στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία [3] σε ό,τι αφορά το κλίμα και τη βιοποικιλότητα. Ύστερα από την αποτυχία της στο να “πρασινίσει” την ΚΑΠ, δεν μας προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Κομισιόν μετέθεσε τελικά στο Συμβούλιο την ευθύνη για τη διασφάλιση αυστηρότερων περιβαλλοντικών προαπαιτήσεων εντός της μελλοντικής ΚΑΠ.
Τιθασεύοντας με ευελιξία
Δυστυχώς, τα κράτη-μέλη χάνουν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν αυτή την ευελιξία πάνω στον σχεδιασμό αποτελεσματικών πολιτικών και παραμβάσεων που θα προστατεύουν ικανοποιητικά τους αγρότες, τη φύση και το περιβάλλον. Η ιστορία έχει αποδείξει πως οι εθνικές κυβερνήσεις κάνουν χρήση αυτής της ευελιξίας στις δαπάνες της ΚΑΠ, έτσι ώστε να χαμηλώσουν τον πύχη στα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως, χωρίς φιλόδοξες και τολμηρές εγγυήσεις πως τα χρήματα για “πράσινες” στρατηγικές δεν θα διοχετευτούν αλλού, το αποτέλεσμα θα είναι μηδαμινό. Ακόμα κι αν κάποια από τα κράτη-μέλη έχουν τη θέληση να θέσουν αυτόν τον πύχη ψηλότερα από τους γείτονές τους, δεν θα αργήσει ο καιρός που θα δεχτούν ισχυρή αντίσταση από τα λόμπυ του αγροτικού τομέα, με το κύριο επιχείρημά τους να είναι πως οι φιλόδοξες περιβαλλοντικές ρυθμίσεις βλάπτουν την ανταγωνιστικότητα στις ευρωπαϊκές και διεθνείς αγορές [4].
Η λύση σε αυτό είναι να θεμελιωθεί μια ισχυρή κοινή θέληση και βούληση εντός της ευρωπαϊκής αγοράς, καθώς και αυστηρά στάνταρ βιωσιμότητας στις εισαγωγές από τις υπόλοιπες διεθνείς αγορές [5].
Στο σταυροδρόμι
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία βρίσκεται σε κίνδυνο. Χωρίς επαρκή χρηματοδότηση για περιβαλλοντικά μέτρα, η ΚΑΠ δεν μπορεί να αποδόσει στον τομέα της στρατηγικής “Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο” [6]. Αυτό αναγνωρίζεται από το Συμβούλιο και έχει τονίσει επ’αυτού την αναγκαιότητα για εφαρμογή των στόχων εντός της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για “πράσινους” σχεδιασμούς (eco-schemes) στον πρωτογενή τομέα, έχοντας παραδεχτεί ακόμα και την ανάγκη για υπόδειξη συγκεκριμένων χρηματοδοτήσεων για αυτά τα μέτρα. Παρόλα αυτά, πολλοί είναι οι υπουργοί γεωργίας που αντιτίθενται ακόμα και σε ένα minimum εξασφάλισης πως τα χρήματα αυτά θα διοχετευτούν σε “πράσινα” προγράμματα.
Για να επιτύχουν δε τα προγράμματα αυτά την επίτευξη των στόχων που έχει ορίσει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ο μισός προϋπολογισμός της ΚΑΠ πρέπει να διοχευτεί αποκλειστικά σε μέτρα για το περιβάλλον και το κλίμα.
Κάποια κράτη-μέλη έχουν επανειλλημένως εκφράσει την ανησυχία τους πως, εάν οριστεί ένα συγκεκριμένο ποσοστό του προϋπολογισμού της ΚΑΠ για “πράσινα” προγράμματα, θα χάσουν χρήματα σε περίπτωση που δεν καταφέρουν να αξιοποιήσουν το σύνολο των κεφαλαίων που προορίζονται για περιβαλλοντικά μέτρα.
Σε περίπτωση που συμβεί αυτό, η κοινή οικονομική λογική λέει πως τα προγράμματα αυτά θα κριθούν ως μη-ελκυστικά οικονομικά και πως το business-as-usual θα αναδειχθεί για ακόμη μία φορά ως η πιο κερδοφόρα τακτική για τους αγρότες.
Οι εθνικές κυβερνήσεις διαθέτουν τις απαραίτητες δυνάμεις και την ευελιξία για το σχεδιασμό οικονομικά ελκυστικών “πράσινων” προγραμμάτων και, εάν αυτό κριθεί θεμιτό, για την αναθεώρησή τους ώστε να τονώσουν τα θετικά κίνητρα. Αν τα χρήματα αυτά δεν δαπανηθούν εν τέλει, η σωστή κατεύθυνση θα είναι να εντείνουν τις προσπάθειές τους και όχι να μεταφέρουν τη χρηματοδότηση σε άλλους τομείς. Η ευελιξία αυτή οφείλει να δίνει τη δυνατότητα στη μεταφορά καθορισμένων κεφαλαίων μεταξύ “πράσινων” προγραμμάτων και κλιματικών και περιβαλλοντικών δράσεων στα Αναπτυξιακά Προγράμματα για την Ύπαιθρο (Rural Development Programmes).
Η εξασφάλιση κανόνων συγκεκριμένης εφαρμογής των περιβαλλοντικών δράσεων είναι καίριας σημασίας για την επιτυχία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, διότι η ισχυρή οριοθέτηση, κοινών για τα κράτη-μέλη, συνθηκών περιβαλλοντικής χρηματοδότησης αποτελεί μονόδρομο για να επιτευχθούν πραγματικές αλλαγές.
Αντισταθμιστικά κεφάλαια (hedge-funds)
Επιπλέον, οι διαβουλεύσεις μεταξύ κρατών-μελών εξετάζουν το αν θα πρέπει να τεθεί μια κοινή, για όλη την Ε.Ε., ποσόστοση για τους αγρότες που λαμβάνουν επιδοτήσεις από την ΚΑΠ, καθώς και για το μερίδιό της που διοχετεύεται σε μη-παραγωγικές περιοχές όπως θαμνώδεις εκτάσεις, μικρές λίμνες, διαφόρων ειδών φυσικά αναχώματα, μη-καλλιεργήσιμα εδάφη και άλλα, όπου φιλοξενούνται σημαντικά οικοσυστήματα για την επικονίαση και άλλες μορφές άγριας φυσικής ζωής. Επ’ αυτού, η νέα Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα [7] θέτει έναν σαφή οδικό χάρτη: “υπάρχει άμεση ανάγκη για επιστροφή τουλάχιστον ενός 10% των καλλιεργημένων εκτάσεων σε φυσικές μορφές υψηλής ποικιλομορφίας (high-diversity)”.
Δυστυχώς όμως και σε αυτή την περίπτωση, η πλειοψηφία των υπουργών Γεωργίας προάγουν την “ευελιξία”, δίνοντας προτεραιότητα στα συμφέροντα της εντατικοποιημένης αγροτικής παραγωγής έναντι της βιωσιμότητας του φυσικού περιβάλλοντος.
Στα πλαίσια του δεύτερου γύρου των διαβουλεύσεων, τα κράτη-μέλη συζήτησαν για τη στρατηγική “Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο”. Παρά τις γενικές τοποθετήσεις του συνόλου των παρευρισκομένων υπέρ της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, οι περισσότερες κυβερνήσεις εξέφρασαν την επιφυλακτικότητά τους, υπογραμμίζοντας την αναγκαιότητα για “διατροφική ασφάλεια” και “ανταγωνιστικότητα”, ζητώντας παράλληλα εκτίμηση των επιπτώσεων και προσεγγίσεις που θα βασίζονται σε επιστημονικές μελέτες με περισσότερη ευελιξία.
Για τα περισσότερα κράτη-μέλη, η θέληση για δεσμεύσεις προς μια εποικοδομητική συνεργασία με την Κομισιόν πάνω στους στόχους της στρατηγικής “Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο” ήταν απούσα. Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως, ακόμα και τα πιο “πράσινα” μέλη, αμφισβήτησαν το νομικό υπόβαθρο της πρότασης της Κομισιόν για ταύτιση της ΚΑΠ με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία [8].
Ο κανόνας της γης
Δεν χωράει αμφιβολία πως, μετά και τη συνάντηση της Δευτέρας 20/7, η Κομισιόν έχει άμεση ανάγκη για μια πιο στιβαρή νομοθεσία σε σχέση με την υπάρχουσα ΚΑΠ, έτσι ώστε να διασφαλίσει πως η μελλοντική αγροτική πολιτική για την Ε.Ε. μπορεί να εφαρμόσει την στρατηγική “Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο”. Αν οι προθέσεις της Κομισιόν για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι όντως σοβαρές, πρέπει να τροποποιήσει αναλόγως την πρόταση για μια νέα ΚΑΠ, πρωτού συγκλυθεί το συμβούλιο των νομοθετών και καταλήξουν σε συμφωνία, έτσι ώστε η γενικότερη πολιτική της να έχει μια πιο ξεκάθαρη και δεσμευτική κατεύθυνση.
Αυτός είναι και ο λόγος που η EEB [9], σε σύμπραξη με τα ευρωπαϊκά κινήματα για την προώθηση της βιολογικής γεωργίας και τέσσερις μεγάλες Μ.Κ.Ο. για το περιβάλλον, έστειλαν επιστολή στον εκτελεστικό υποδιευθυντή της Κομισιόν, Frans Timmerman [10], καλώντας τον να πάρει πρωτοβουλίες ώστε να υπάρξει σύγκλιση μεταξύ της ΚΑΠ και της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η νέα ΚΑΠ πρέπει να περιέχει ισχυρά διοικητικά μέτρα για το περιβάλλον για να επιτευχθούν οι στόχοι της Πράσινης Συμφωνίας για κλιματική ουδετερότητα, βιοποικιλότητα και μηδενική ρύπανση.
Ο πρωτογενής παραγωγικός τομέας πάσχει από δομικές αδυναμίες όπως η χρόνια υπερ-παραγωγη μη-βιώσιμου ζωικού κεφαλαίου και η εξάρτηση του τομέα φρούτων και λαχανικών στην εργασία από μετανάστες. Σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή του κορωνοϊού ή κλιματικών παρενεργειών όπως οι ισχυροί καύσωνες, οι τομείς αυτοί είναι που πλήττονται περισσότερο. Μόνο με ένα ανθεκτικό, περιβαλλοντικά και οικονομικά, σύστημα διαχείρισης της αγροτικής παραγωγής θα είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε αυτές τις πολλαπλές προκλήσεις της εποχής μας.
Η “ευελιξία” που προτείνεται, δεν πρέπει να περιορίζεται στο δίλημμα μεταξύ περιβαλλοντικών και κοινωνικο-οικονομικών στόχων, αλλά να επιτρέπει λύσεις στο πώς θα επιτύχουμε τους στόχους μας, από τη σχεδίαση στοχοποιημένων μέτρων, μέχρι την μακροπρόθεσμη εξασφάλιση της βιωσιμότητας για τους αγρότες, δίνοντας κίνητρα για μια άμεση μετάβαση.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
3. Μπορείτε να διαβάσετε σχετικά εδώ: agonaskritis.gr (Σ.τ.Μ.)
4. Στην Ελλάδα, στην αντίστοιχη περίπτωση του νέου Περιβαλλοντικού Νομοσχεδίου, ενεργοποιείται η αντίστροφη στρατηγική. Οι “πράσινες” ρυθμίσεις του νόμου και η προσχηματική ευαισθησία του απέναντι σε περιβαλλοντικά ζητήματα χρησιμοποιείται ταυτόχρονα ως “επικεφαλίδα” και μοχλός πίεσης για την επιτάχυνση στην υλοποίηση μεγάλων κατασκευαστικών έργων με τη μέθοδο του fast-track. Η χρήση της “πράσινης ατζέντας” γίνεται κατά το δοκούν και με τον τρόπο που εξυπηρετεί τα εκάστοτε συμφέροντα. (ypodomes.com) Μια σχετική τοποθέτηση μπορείτε να διαβάσετε εδώ: notospress.gr και εδώ: alfavita.gr (Σ.τ.Μ.)
6. meta.eeb.org (Σ.τ.Μ.)
7. eur-lex.europa.eu (Σ.τ.Μ.)
9. European Environmental Bureau (Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Υπηρεσία Μ.Κ.Ο) https://eeb.org/ (Σ.τ.Μ.)
10. mk0eeborgicuypctuf7e.kinstacdn.com