Ένα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιείται ευρέως υπέρ της δημιουργίας πολύ μικρού αριθμού υπερ-ελαιοτριβείων στην Ελλάδα η οποία θα αναλάβει όλη την παραγωγή της χώρας είναι και το περιβαλλοντικό. Σύμφωνα με οσους υποστηρίζουν αυτή την εξέλιξη τα μικρα συνεταιριστικά ελαιοτριβεία αποτελούνε πρόβλημα γιατι η πλειοψηφία εξ αυτών δεν έχει τα μεσα για την ορθή διαχείριση των αποβλήτων τους με αποτέλεσμα την ευρύτατη μόλυνση του περιβάλλοντος.
Πρόσφατα, καταγράψαμε τη μολυνση στο φαράγγι του Κυκλάμινου, από απόβλητα ελαιοτριβείου. Ομως δεν είναι η μόνη περιοχή που αντιμετωπίζει πρόβλημα. Η Κρήτη, ως η περιοχή της Ελλαδας με την μεγαλύτερη παραγωγή ελαιολάδου παράγει και τις μεγαλύτερες ποσότητες αποβλήτων, τον επονομαζόμενο και κατσίγαρο με άμεσα αποτελέσματα στο περιβάλλον
Η άμεση επίπτωση του κατσίγαρου στο περιβάλλον είναι η αισθητική υποβάθμιση που οφείλεται στην έντονη οσμή και στο σκούρο χρώμα του. Είναι χαρακτηριστικό ότι για κάθε κιλό λαδιού παράγονται κατά μέσον όρο 6 κιλά υγρών αποβλήτων. Το υψηλό οργανικό φορτίο τους, σε συνάρτηση με την παρουσία των πολυφαινολών που περιέχουν (η παρουσία τους στο ελαιόλαδο είναι ευεργετική για την υγεία), μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα ευτροφισμού κυρίως σε κλειστούς θαλάσσιους κόλπους, λίμνες και άλλους ευαίσθητους υδάτινους αποδέκτες.
Υπολογίζεται ότι από τα 3.500 ελαιοτριβεία που λειτουργούν σ’ όλη τη χώρα παράγονται 2.000.000 τόνοι απόβλητα το χρόνο. Από 100 κιλά ελαιόκαρπο παράγονται 42 κιλά φυτικά υγρά, ενώ ένα κυβικό μέτρο υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείων αντιστοιχεί σε 100–200 κυβικά μέτρα αστικών λυμάτων.
Το περιβαλλοντικό λοιπόν είναι ένα πραγματικό ζήτημα. Οι λύσεις ομως που προτείνονται στο περιβαλλοντικο σχετίζοται με τις πολιτικές που θέλει να επιβάλλει μια κυβέρνηση. Εργαλοποιώντας το περιβαλλοντικό, πολλοί προωθούν την ιδέα ότι ο μόνος τρόπος να λυθεί είναι μέσω της δημιουργίας μεγα-ελαιοτριβείων τα οποία θα έχουν τα μέσα για τη διαχείριση των τεράστιων όγκων αποβλήτων που θα παράγουν.
Ο κ. Μητσοτάκης δε θα διαφωνούσε με μία τέτοια εξέλιξη. Στα πλαίσια της συνέντευξης τύπου που είχε δώσει στη ΔΕΘ το 2017 είχε δηλώσει ξεκάθαρο ότι θεωρεί πρόβλημα την ύπαρξη πολλών μικρών ελαιοτριβείων:
“Δεν γίνεται στην Κρήτη να έχουμε τριψήφιο αριθμό ελαιοτριβείων με μικρές μονάδες που θα ψαχνουν να βρουν τον ρόλο τους.”
Δεν ειναι καν μια καινούργια εξέλιξη. Το 2014 ο τότε Υπουργός Οικονομικών κ. Γ. Στουρνάρας είχε καταθέσει προς συζήτηση στο Eurogroup σχέδιο αναπτυξης της ελληνικής οικονομίας το οποίο βασιζοταν στην μελέτη “Greece 20/20” της εταιρείας McKinsey (του 2012 με χρηματοδότες τον ΣΕΒ και την Εθνική Τράπεζα) καθώς και σε μελέτη του ΙΟΒΕ.
Η πρόταση της McKinsey προβλέπει με δυο λέξεις ότι πέντε με έξι μεγάλες εταιρείες θα πρέπει να ελέγχουν όλη την γεωργική παραγωγή της Ελλάδος ενώ ειδικά για το ελαιολαδο αναφερονταν οτι:
Αντί των 1.200 ελαιοτριβείων, που λειτουργούν σήμερα σε όλη τη χώρα, με μια μέση ετήσια παραγωγή περίπου 500 τόνους το καθένα, να δημιουργηθούν μόνο ΔΥΟ mega-ελαιοτριβεία δυναμικότητος 100.000 – 150.000 τόνων το καθένα που θα απορροφούν όλη την παραγωγή ελαιολάδου. Οι δημιουργοί της μελέτης αναφέρουν την Κρήτη και την Πελοπόννησο σαν δύο προτεινόμενα μέρη εγκατάστασής τους.
Ο στοχος; Η επίτευξη “οικονομίας κλίμακας” για τον ανταγωνισμό με χαμηλότερες τιμές, όχι με καλύτερη ποιότητα. Προφανώς, η συγκέντρωση της παραγωγης σε λίγα χέρια και η αλλαγή παραγωγικού μοντέλου, τον τελευταίο καιρό εμπλουτίζεται από κάποιους πονηρούς με επιχειρήματα για την προστασία του περιβάλλοντος και για καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων.
Αλλά η αλήθεια είναι ότι η δημιουργία μέγα-ελαιοτριβείων ενώ μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του προβλήματος σε πολλές περιοχές μπορεί να συντελέσει σε γιγάντωση του προβλήματος στις περιοχές όπου θα βρίσκονται τα εργοστάσια.
Για το ζήτημα της διαχείρισης των αποβλήτων υπάρχουν λύσεις που μπορουν να είναι και οικονομικές, και λειτουργικές, και φιλικές προς το περιβάλλον ενώ με την τεχνογνωσία που εχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια τα απόβλητα μπορούν να αξιοποιηθούν με τη χρησιμοποίησή τους ελεγχόμενα ως λίπασμα στους ελαιώνες, ακόμα και ως βιο-εντομοκτόνα! Η τεχνογνωσία υπάρχει ήδη από το 2011! Το ζήτημα είναι πώς οι δυνατότητες που δίνουν οι νέες πρακτικές που αναπτύσσονται θα μεταλαμπαδευτούν προς την ευρύτερη μάζα των αγροτών, τι είδους κίνητρα θα δοθούν για να ακολουθήσουν καλές πρακτικές και πώς θα μπορεί να γινει είτε ανήκουν σε ομάδες παραγωγών, σε συνεταιρισμούς, είτε είναι μόνοι τους. Εδώ θα πρέπει να δώσουν λύση οι πολιτικοί, όχι προωθώντας πολιτικές που θα θέτουν στο περιθώριο την ευρύτατη μάζα των αγροτών και θα οδηγούν σε μείωση του ήδη πενιχρού εισοδήματός τους.
Το πρόβλημα δεν ειναι οι συνεταιρισμοί αλλά η διάλυσή τους. Και η λύση δε μπορεί να ειναι το κλείσιμο των συνεταιρισμών, ούτε η δημιουργία μέγα-ελαιοτριβείων, αλλά η ενίσχυσή τους. Δε γινεται στην Ολλανδία το 87% των υψηλής ανταγωνιστικότητας προϊόντων της να διακινούνται μέσω συνεταιρισμών και στην Ελλάδα το ποσοστό να είναι μόλις 17%.
Για να γίνουν όμως όλα αυτά όχι μόνο δεν πρέπει να διαλύσουν αλλά πρέπει να ισχυροποιηθούν οι συνεταιρισμοί που είναι το εργαλείο για τη διάδοση της γνώσης και για το μοίρασμα των οφελών που παράγουν οι ορθές πρακτικές εις όφελος των πολλών οχι των λίγων.
Άλλωστε, οι συνεταιρισμοί ανθούν σε ολη την Ευρώπη. Και ειδικά σε περιόδους κρίσεις – όπως αυτη που δημιουργούν οι συνθήκες της πανδημίας – σύμφωνα με γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής “οι συνεταιρισμοί είναι πιο ανθεκτικοί και σταθεροί απ΄ ότι άλλες μορφές επιχειρήσεων και είναι σε θέση να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες”.
Το γεγονός αυτό αποδίδεται στην ιδιαιτερότητα των συνεταιριστικών επιχειρήσεων που συνίσταται στη μακρόπνοη προσέγγισή τους, στις ισχυρές εδαφικές καταβολές τους και στην προάσπιση των συμφερόντων των μελών τους.
Το ζητούμενο λοιπόν δεν είναι η διάλυση των συνεταιρισμών και η δημιουργία μέγα-ελαιοτριβείων αλλά η στήριξη και η ενδυνάμωση των συνεταιρισμών και η παροχή κινήτρων για τον εκσυγχρονισμό και την εφαρμογή ορθών πρακτικων από τα πολλά μικρά ελαιουργεία.
Ακολουθήστε το agonaskritis.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις