Του Γιώργου Ουρανού, Ψυχολόγου
Βαθιά μας πεποίθηση είναι το ότι, το μέλλον μιας κοινωνίας ή ενός λαού, κρίνεται πρωτίστως από την ‘’όρεξη για ζωή’’ των πολιτών του. Έτσι λοιπόν θεωρούμε πως, είναι απόλυτη ανάγκη για όλους εμάς που νoιαζόμαστε για τη χώρα μας, να επανακτήσουμε τη ‘’χαμένη μας αισιοδοξία’’ !
Η έρευνα
Η αφορμή για αυτό μας το άρθρο, μας δόθηκε από την δημοσιοποίηση μιας νέας ΄΄Ευρωπαϊκής κοινωνικής έρευνας’’ η οποία παρουσιάστηκε πρόσφατα από το ΕΚΚΕ (Εθνικό Kέντρο Kοινωνικών Eρευνών) στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Η έρευνα διεξήχθη από τον Ευρωπαϊκό φορέα κοινωνικών ερευνών ESS (European Social Survey) και αφορούσε το πως εμφανίζονται διάφοροι δείκτες ψυχικής ευεξίας ανά Ευρωπαϊκό γεωγραφικό χώρο αλλά και ανά εθνικό τοπικό χώρο. Επίσης η έρευνα διερεύνησε και τη σχέση της εμφάνισης των δεικτών αυτών, με τις κοινωνικές ανισότητες που υπάρχουν στις Ευρωπαϊκές αυτές χώρες .
Η απρόσμενη αρνητική πρωτιά
Δυστυχώς όμως για τη χώρα μας, στην έρευνα αυτή καταγράφτηκε μια θλιβερή πρωτιά! Οι Έλληνες πολίτες βρίσκονται στη πρώτη θέση ανάμεσα στους πολίτες των υπόλοιπων 24 χωρών στις οποίες επικεντρώθηκε η έρευνα, στην εμφάνιση των συμπτωμάτων κατάθλιψης, με δείκτη 1.87 έναντι των τελευταίων, των Ιρλανδών με δείκτη 1.56 . Δηλαδή οι Έλληνες υποφέρουν περισσότερο από όλους τους Ευρωπαίους από την συγκεκριμένη συναισθηματική διαταραχή, χαρακτηριστικά της οποίας είναι η μελαγχολία, η απογοήτευση, η λύπη και άλλα αρνητικά συναισθήματα. Ωστόσο το εύρημα αυτό τουλάχιστον εμάς τους Έλληνες μας αφήνει έκπληκτους, καθότι εδώ και δεκαετίες μένουμε με τον μύθο μας, του χαρούμενου και εξωστρεφούς Έλληνα που ξέρει να απολαμβάνει τη ζωή! Το ίδιο έκπληκτους βέβαια αφήνει και πολλές χιλιάδες επισκέπτες και λάτρεις της Ελλάδας, οι οποίοι πιστεύουν κάτι ανάλογο, για εμάς και τη χώρα μας. Δυστυχώς όμως, όπως φαίνεται από την έρευνα, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Ανάλογα βέβαια, υψηλά ποσοστά στα συμπτώματα κατάθλιψης εμφανίζουν και άλλες Μεσογειακές χώρες, όπως η Πορτογαλία, η Κύπρος, η Ιταλία, αλλά και η Ισπανία . Και μάλιστα ενώ σε όλους μας υπάρχει η γενική εντύπωση ότι δυνητικά οι χώρες με τα μεγαλύτερα περιστατικά κατάθλιψης στους πολίτες τους, θα ήταν οι Σκανδιναβικές χώρες, κυρίως λόγω του ομιχλώδους καιρού τους, οι χώρες αυτές βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης!
Η αίσθηση μοναξιάς και η συχνή αίσθηση λύπης
Οι Έλληνες πολίτες κατά την ίδια έρευνα, επί πλέον υποφέρουν περισσότερο από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους σε ακόμη δύο από τους κρίσιμους δείκτες ψυχικής ευεξίας. Ο πρώτος είναι η αίσθηση μοναξιάς όπου και πάλι βρισκόμαστε στην κορυφή της κλίμακας, και ο δεύτερος είναι η συχνότητα αίσθησης λύπης, όπου στην πρώτη θέση βρίσκονται οι πολίτες της Λιθουανίας και αμέσως ακολουθούμε εμείς στη δεύτερη θέση. Όμως και αυτά τα αποτελέσματα μας αφήνουν έκπληκτους καθότι πιστεύουμε ότι οι στενές οικογενειακές, συγγενικές και κοινωνικές σχέσεις που διατηρούμε στη χώρα μας και ειδικότερα στην Ελληνική επαρχία, μας προστατεύουν από τις δυσάρεστες αυτές καταστάσεις.
Η πιστότητα της έρευνας
Σίγουρα μια τέτοια έρευνα που ανιχνεύει και υπολογίζει κοινωνικούς και ψυχολογικούς δείκτες, χρειάζεται να είναι πολύ καλά οργανωμένη και να λαμβάνει υπόψη της και πλήθος από παράγοντες που θα μπορούσαν να την δυσκολέψουν με λανθασμένες ή άκυρες μετρήσεις. Για την αναφερόμενη μάλιστα, η οποία επεκτείνεται σε 24 χώρες και αναφέρεται σε εκατοντάδες εκατομμύρια πληθυσμού, θα πρέπει να έχει ένα ιδιαίτερα προσεκτικό σχεδιασμό. Εκτιμούμε ότι όλα αυτά τηρήθηκαν στην εν λόγω έρευνα αφού ήταν υπό την εποπτεία του ESS. Ένα κομβικό σημείο σε ανάλογες έρευνες είναι, το ότι για την περίπτωση της κάθε χώρας θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στην ερευνητική ομάδα και εντόπιοι επιστήμονες ερευνητές οι οποίοι θα γνωρίζουν περισσότερο τις Εθνικές ή και τις τοπικές ιδιαιτερότητες του κάθε λαού, πράγμα το οποίο επίσης τηρήθηκε. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό το οποίο εκτιμούμε ότι τηρήθηκε, είναι ο έλεγχος για την πιστότητα των χρησιμοποιούμενων εργαλείων στην έρευνα. Και αναφέροντας εργαλεία θεωρούμε ότι στην εν λόγω έρευνα χρησιμοποιήθηκαν σταθμισμένα ερωτηματολόγια καθώς και πληροφορίες για το πλήθος των συνταγογραφήσεων των αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Επίσης κομβικό στοιχείο για την πιστότητα της έρευνας είναι και η αναλογική αντιπροσώπευση του πληθυσμού, δηλαδή το χρησιμοποιούμενο πληθυσμιακό. δείγμα. Για την εξαγωγή και περισσότερων συμπερασμάτων τα οποία εκτιμούμε ότι θα καταστούν χρήσιμα στην αντιμετώπιση του φαινομένου, θα ήταν να εκδηλώσει ενδιαφέρον το Υπουργείο Υγείας πρωτίστως αλλά και το Υπουργείο Παιδείας που σχετίζεται με τις Ιατρικές Σχολές αλλά και τα Τμήματα ψυχολογίας των Πανεπιστημίων. Θα πρέπει λοιπόν να ανατεθεί σε κάποιο ερευνητικό ίδρυμα, και το καταλληλότερο εκτιμούμε ότι θα ήταν το ΕΠΙΨΥ (Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής ) της ιατρικής σχολής του ΕΚΠΑ , να διενεργήσει και μια επόμενη έρευνα διερευνώντας περισσότερους ποιοτικούς δείκτες και παράγοντες, χρησιοποιώντας για το σχεδιασμό της τα ήδη ευρήματα της έρευνας που έχει ήδη διεξαχθεί. Θα πρέπει η επόμενη έρευνα να αναφέρεται στις ομάδες στόχους που θα διερευνηθούν, με γεωγραφικά, διαστρωματικά αλλά και ηλικιακά κριτήρια. Η έρευνα επίσης θα πρέπει να είναι κυλιόμενη και διαχρονική, με ενδιάμεσες αξιολογήσεις
Μειονεκτική θέση
Με βάση λοιπόν τα συμπεράσματα της έρευνας θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι :
α.Κατά πρώτον μειονεκτούμε σε ποιότητα ζωής και καθημερινότητας έναντι των Ευρωπαίων πολιτών και εταίρων μας, πράγμα το οποίο έως σήμερα αγνοούσαμε λόγω μη επαρκούς πληροφόρησης!
β. Έως και σήμερα λοιπόν κατά την υποκειμενική μας θεώρηση ως Έλληνες πολίτες, βρισκόμαστε σε μία ΄΄πλάνη΄΄ σε ότι αφορά αυτό το θέμα, εφόσον αυτά που πιστεύαμε είναι εκτός πραγματικότητας. Εκείνο βέβαια που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το ότι υπάρχουν κάποιοι σοβαροί λόγοι που προκαλούν αυτές τις συναισθηματικές καταστάσεις στους Έλληνες πολίτες. Αυτές λοιπόν οι καταστάσεις δημιουργούν ένα ευρύτερο αρνητικό γνωσιακό πλαίσιο που επηρεάζει σίγουρα την οπτική μας με την οποία οραματιζόμαστε το μέλλον του λαού μας. Επίσης σίγουρα, τουλάχιστον δευτερογενώς, δημιουργεί αρνητικές στάσεις στο πολύ σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σαν έθνος, όσον αφορά την υπογεννητικότητα, δηλαδή, το δημογραφικό! Άραγε υπάρχει άμεσος συσχετισμός της υπογεννητικότητας η οποία έχει μεγενθυθεί τις τελευταίες δεκαετίες, με το θέμα αυτό; Δηλαδή το ότι δεν γεννιούνται πια πολλά παιδιά στη χώρα μας, οφείλεται και στο ότι δεν υπάρχει και το ανάλογο κλίμα αισιοδοξίας για τη ζωή και μάλιστα για εκείνη των νέων ζευγαριών; Αυτό όμως, τουλάχιστον δεν είναι δύσκολο να ταυτοποιηθεί με μια ανάλογη έρευνα κοινωνικού πεδίου. Τώρα, γιατί καμιά κυβέρνηση μέχρι σήμερα δεν έχει επιχειρήσει να διεξαχθεί μια τέτοια έρευνα, αλήθεια είναι ένα ερώτημα! Όμως κατά τα άλλα, όλοι κόπτονται για την υπογεννητικότητα στην Ελλάδα. Ας μας απαντήσουν όμως για την ατολμία τους!
Ενδεικτικές ερμηνείες
Ωστόσο κάποιες ερμηνείες , των ευρημάτων που ήδη έχουν δημοσιοποιηθεί θα μπορούσαν να δοθούν λαμβάνοντας υπόψη τους παρακάτω παράγοντες.
Α. Κατά πρώτον είναι σε όλους γνωστό ότι οι Έλληνες πολίτες από το 2009 και μετά, βρίσκονται σε ιδιαίτερα δυσμενή θέση εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης που βίωσε η χώρα μας.
Β. Κατά δεύτερον, θεωρώντας ότι η χώρα μας είναι μια εντελώς περιφερειακή χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υστερεί σε υποδομές κοινωνικής στήριξης αλλά και σε επίπεδο παροχών υπηρεσιών ψυχικής υγείας έναντι των περισσότερων Ευρωπαϊκών χωρών. Μάλιστα έως και τα μέσα της δεκαετίας του ΄80 στον τομέα αυτόν μας είχαν κατατάξει σε εντελώς τριτοκοσμικό επίπεδο. Έκτοτε και μετά από την γενναία χρηματοδότηση αλλά και την καθοδήγηση της Ε.Ε. , βρισκόμαστε τώρα πια, σε πολύ καλύτερη θέση.
Γ. Κατά τρίτον, θεωρούμε ότι σαν Έλληνες πολίτες βρισκόμαστε σε μια μεγάλη οντολογική δυσαρμονία στην καθημερινότητα της ζωής μας. Ενώ κατά γενική ομολογία θεωρούμαστε και όντως είμαστε μια περιφερειακή Ευρωπαϊκή χώρα με ό,τι αυτό συνεπάγεται οικονομικά κοινωνικά αλλά και μορφωτικο – πολιτιστικά, εμείς οι ίδιοι δεν το αντιλαμβανόμαστε! Έτσι λοιπόν οι πεποιθήσεις μας περί ζωής και περί των συνθηκών καθημερινότητας, δεν συμβαδίζουν με την πραγματική μας κατάσταση. Αυτό όμως έχει σαν τελικό αποτέλεσμα να αυξάνονται δραματικά οι ανεπιτυχείς προσδοκίες περί της ζωής μας. Αυτές οι ματαιώσεις , σε ένα μεγάλο βαθμό, ενοχοποιούνται και για τις αυξημένες εμφανίσεις των συμπτωμάτων κατάθλιψης που καταγράφονται.
Δ. Κατά τέταρτον στη χώρα μας, όπως βέβαια και στις περισσότερες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, υπάρχει υψηλή ανασφάλεια σε κοινωνικό αλλά και οικονομικό επίπεδο, τόσο στα χαμηλώτερα κοινωνικά στρώματα όσο βέβαια και στις νεότερες ηλικίες, σε αντίθεση με τις χώρες του Ευρωπαϊκού Βορρά. Αυτή η ανασφάλεια και η σχετική αβεβαιότητα για το μέλλον, αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες για την ψυχική ευεξία των Ελλήνων πολιτών.
Αν αυτό συνέβαινε σε μια …Σκανδιναβική χώρα !
Σε ανάλογα άρθρα μας, με αναφορές σε κοινωνικά προβλήματα και φαινόμενα που εμφανίζονται και στη χώρα μας, συνήθως καταλήγαμε σε παραινέσεις προς την Ελληνική πολιτεία. Σήμερα θα πρωτοτυπήσουμε ακολουθώντας μια άλλη μεθοδολογία προτροπής. Θα προσπαθήσουμε να φανταστούμε και συγχρόνως να εκφράσουμε το πως θα αντιμετώπιζαν αυτό το θέμα, αν αυτά τα ευρήματα συνέβαιναν για παράδειγμα ….σε μια από τις Σκανδιναβικές χώρες. Σίγουρα με τη γνωστοποίηση των συμπερασμάτων , ήδη θα είχε συγκλιθεί το Υπουργικό Συμβούλιο με μοναδικό θέμα συζήτησης τα ευρήματα αυτά. Οι αποφάσεις που θα λαμβάνονταν θα αφορούσαν κατά πρώτον το Υπουργείο Υγείας αλλά και το Υπουργείο Παιδείας που εποπτεύει τις ιατρικές σχολές αλλά και εκείνες που σχετίζονται με την κοινωνική προστασία όπως Ψυχολογίας, κοινωνιολογίας και κοινωνικής στήριξης και φροντίδας. Οι κεντρικές αποφάσεις στη συνέχεια θα εξειδικεύονταν σε επιμέρους δράσεις κατά την αρχή της ‘’εγγύτητας’’, δηλαδή σε επίπεδο όσο πιο κοντύτερα γίνεται στις σχετιζόμενες ομάδες στόχους. Οι δράσεις αρχικά τουλάχιστον, θα ήταν η διενέργεια λεπτομερέστερων ερευνών και μελετών από τους πλέον έγκυρους σχετιζόμενους ερευνητικούς φορείς, αλλά και η διερεύνηση της γεωγραφικής και διαστρωματικής διαφοροποίησης των αποτελεσμάτων. Συγχρόνως θα προχωρούσαν στη σύσταση, σε επίπεδο τουλάχιστον Γενικών Γραμματέων των σχετιζόμενων Υπουργείων, μιας ειδικής επιτροπής παρακολούθησης και χειρισμού του κοινωνικού φαινομένου, σαφέστατα και με τη συμμετοχή κορυφαίων καθηγητών Ψυχιατρικής, Ψυχολογίας και Κοινωνιολογίας. Κατόπιν τούτων το λόγο θα τον είχαν οι σχετιζόμενοι Υπουργοί, για να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα και συγχρόνως θα χαράσσονταν ένας οδικός χάρτης παρακολούθησης και δράσης για την αντιμετώπιση αυτού του κοινωνικού φαινομένου. Στο τέλος θα δημιουργούνταν το ειδικό ‘’παρατηρητήριο παρακολούθησης του φαινομένου’’ με διαχρονική λειτουργία.
Η Ελληνική πραγματικότητα και η απογοήτευση!
Όντως έχοντας επίγνωση της Ελληνικής πραγματικότητας, εκτιμούμε ότι στη χώρα μας τίποτα από τα παραπάνω δεν θα γίνουν. Τα ευρήματα αυτά, ακόμη και σαν πληροφορία, εκτιμούμε πως θα την αποκτήσουν κάποιοι ελάχιστοι από τα 60 τόσα μέλη του σημερινού Υπουργικού Συμβουλίου. Εξάλλου το θέμα πήρε ελάχιστη δημοσιότητα και ήδη βαίνει προς τη λήθη! Ίσως βέβαια και να θεωρηθεί ότι η δημοσιοποίηση αυτή, βλάπτει το ‘’ προφίλ’’ της Ελλάδας και των Ελλήνων στον τουριστικό τομέα, οπότε καλό θα ήταν να αποσιωποιηθεί! Όμως ευελπιστούμε πως θα ευαισθητοποιηθούν κάποιοι ειδικοί επιστήμονες και Ακαδημαϊκοί δάσκαλοι του επιστημονικού χώρου της Ψυχιατρικής, της Ψυχολογίας και της Κοινωνιολογίας, ώστε να γραφτούν αρκετά ανάλογα άρθρα και το θέμα να αποκτήσει τουλάχιστον περισσότερη δημοσιότητα. Αυτή η δημοσιότητα ίσως και να δημιουργήσει το κίνητρο για να ασχοληθεί με αυτήν την υπόθεση σοβαρά και η πολιτεία. Ευκτέο επίσης είναι, οι Ακαδημαϊκοί αυτοί δάσκαλοι να αναφέρουν την έρευνα αυτή στις Πανεπιστημιακές τους διαλέξεις, ώστε οι φοιτητές τους να έχουν μια πληρέστερη πληροφόρηση!
Φωτογραφία θέματος: Όταν ο Νορβηγός ζωγράφος Έντβαρτ Μουνκ , αποτύπωσε την ‘’κραυγή’’… της ζωής!
