Του Δρ. Σπυρίδονος Πλακούδα*
Η Μάχη της Ιεράπολης (Manbij)
Ενώ στα πρωτοσέλιδα των ελληνικών ΜΜΕ κυριαρχεί το ζήτημα της (προσωρινής;) μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος, μια κρίσιμης γεωπολιτικής βαρύτητας μάχη λαμβάνει χώρα στη βόρεια Συρία. Εν προκειμένω, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (ένας ετερόκλητος συνασπισμός Αράβων, Τουρκμένων, Ασσυρίων και Κούρδων υπό την αιγίδα του YPG) πολιορκούν στενά την πόλη Manbij –την Ιεράπολη της ελληνιστικής εποχής– στη βόρεια Συρία. Η πόλη έχει αποκλειστεί ερμητικά από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις και η πτώση της αναμένεται εντός των επόμενων ημερών χάρη στις υπέρτερες τακτικές μάχης αλλά και την τρομακτική ισχύ πυρός (ελέω ΗΠΑ) τους.
Οι Κούρδοι παραβίασαν εκ νέου την κόκκινη γραμμή της Άγκυρας –δηλαδή προέλασαν δυτικά του ποταμού Ευφράτη –δίχως ο Τούρκος Πρόεδρος, Recep Tayyip Erdoğan, να πραγματώσει την απειλή του (ήτοι, εισβολή στη βόρεια Συρία). Γιατί; Μα φυσικά, επειδή οι Κούρδοι υποστηρίζονται στρατιωτικά από τις ΗΠΑ τόσο με την αεροπορία (που, κατά ειρωνεία της τύχης, χρησιμοποιεί τη βάση Ιντσιρλίκ για τις αεροπορικές επιδρομές κατά του Ισλαμικού Κράτους), όσο και με επίγειες επίλεκτες δυνάμεις. Παρά τους λεονταρισμούς του Erdoğan, η Τουρκία έχει «χάσει το τρένο» των εξελίξεων προ πολλού και, ως εκ τούτου, παρακολουθεί ανήσυχα την ανατροπή του status quo εις βάρος της.
Παρ’ όλο που το περιεχόμενο των διαβουλεύσεων μεταξύ των ΗΠΑ και του PYD δεν διέρρευσε, κατά πάσα πιθανότητα συμφωνήθηκε η συνδυασμένη προέλαση των δύο de facto συμμάχων προς τη Ράκκα προς νότον και προς την Ιεράπολη προς ανατολάς εις βάρος των νεο-οθωμανικών μεγαλοϊδεατισμών της Άγκυρας στη Συρία. Πριν από το Κομπάνι, όμως, ο στρατηγός Votel είχε επισκεφθεί την Άγκυρα, όπου επιχείρησε (επί ματαίω, όπως εν τέλει απεδείχθη) να πείσει τον Erdoğan να συνδράμει στρατιωτικά τις επιχειρήσεις των Κούρδων και των συμμάχων τους στη βόρεια Συρία κατά του Ισλαμικού Κράτους.
Επί της ουσίας, ο Erdoğan διαπράττει το ίδιο ολέθριο σφάλμα με το 2003. Ο Erdoğan είχε τότε αρνηθεί στις ΗΠΑ να ανοίξει ένα δεύτερο μέτωπο εναντίον του Saddam Hussein στο βόρειο Ιράκ, επειδή δεν ήθελε την υπέρμετρη αύξηση της ισχύος των Κούρδων του Ιράκ μετά την πτώση του καθεστώτος του τελευταίου. Εντούτοις, η Τουρκία υπέπεσε στην παγίδα της αυτοεκπληρούμενης προφητείας εξαιτίας της κουρδοφοβίας αυτής: οι ΗΠΑ άνοιξαν το βόρειο μέτωπο χάρη στη βοήθεια (μετ’ ανταλλαγμάτων) των Κούρδων και ένα αυτόνομο κουρδικό κράτος αναδύθηκε στο βόρειο Ιράκ υπό τις ευλογίες των ΗΠΑ. Το ίδιο ακριβώς πάθημα κινδυνεύει να λάχει στην Τουρκία το 2016. Η δεύτερη, κατά σειρά, άρνησή του Erdoğan αποκλείει την Άγκυρα από τη διαμόρφωση του status quo προς όφελός της στη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων και, κατ’ επέκταση, διευκολύνει την ανάδυση ενός δεύτερου ανεξάρτητου (και μάλιστα εχθρικού προς αυτή) κουρδικού κράτους στα νότια σύνορά της. Η συνένωση των τριών κουρδικών θυλάκων φαντάζει πλέον σχεδόν σίγουρη· οι λεπτομέρειες θα καθοριστούν μεταξύ των συμμάχων κατά του Ισλαμικού Κράτους ερήμην της Τουρκίας.
Η Προέλαση προς την Καλλίνικο (al-Raqqah)
Παράλληλα με την προέλασή τους προς ανατολάς, οι Κούρδοι προχωρούν προς νότον εναντίον της Ράκκα (το Καλλίνικον της ρωμαϊκής και βυζαντικής εποχής). Οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις προελαύνουν (εν αρμονία με τις αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ) κατά της πρωτεύουσας του χαλιφάτου –η οποία έχει οχυρωθεί και προετοιμαστεί επιμελώς για μια πολιορκία μακράς διαρκείας– και απέχουν μόλις 27 χιλιόμετρα από τα προάστιά της. Σε αντίθεση με τη Manbij, η μάχη της Ράκκα προβλέπεται παρατεταμένη και πολύνεκρη, αφού οι τζιχαντιστές θα πολεμήσουν μέχρις εσχάτων για να υπερασπιστούν την έδρα του χαλίφη.
Η προέλαση των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (των Κούρδων επί της ουσίας) προς τη Ράκκα αποτελεί μια αδιάψευστη ένδειξη της υπόγειας συμφωνίας των ΗΠΑ με τους Κούρδους για τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων στη βόρεια Συρία. Το Καλλίνικον δεν κατοικείται από Κούρδους και, ως εκ τούτου, κείται εκτός των ορίων της Ρογιάβα (Δυτικό Κουρδιστάν). Οι Κούρδοι πείσθηκαν να προελάσουν εναντίον της έδρας του χαλίφη από τις ΗΠΑ μόνο κατόπιν ισχυρών ανταλλαγμάτων: αν και δεν έχουν διαρρεύσει, εικάζεται πως οι Κούρδοι εξασφάλισαν την υποστήριξη των ΗΠΑ για τη συνένωση των τριών θυλάκων τους στον βορρά και τη συμμετοχή τους στον νέο γύρο ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων. Μετά την κατάληψή της, η Ράκκα θα αποδοθεί, μάλλον, στους Άραβες συμμάχους των Κούρδων ώστε να αποφευχθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο η εναντίωση των Αράβων σε ξένη (κουρδική) κατοχή.
Παράλληλα με την προέλαση των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων, οι κυβερνητικές δυνάμεις της Συρίας προχωρούν ταχύτατα από τον νότο προς την έδρα του χαλίφη. Ο Πρόεδρος της Συρίας, Bashar al-Assad (ΦΩΤ.), θα ήθελε προφανώς να πιστωθεί ο ίδιος την πτώση της πρωτεύουσας του Ισλαμικού Κράτους προς επίρρωσιν της εσωτερικής και διεθνούς νομιμοποίησης του καθεστώτος του. Οι ένοπλες δυνάμεις του Assad υποστηρίζονται από τη Ρωσία (τόσο δια της αεροπορίας, όσο και δια συμβούλων στο πεδίο της μάχης), η οποία επίσης δεν θα ήθελε μια μονομερή νίκη των ΗΠΑ και των τοπικών συμμάχων της εναντίον του Ισλαμικού Κράτος, τόσο για λόγους γοήτρου, όσο και για γεωπολιτικούς λόγους.
Η Ρωσία και οι ΗΠΑ διεξάγουν έναν «πόλεμο δια αντιπροσώπων» στη Συρία στον οποίο, μέχρι πρότινος, τις εντυπώσεις τουλάχιστον είχε κερδίσει μακράν ο Ρώσος Πρόεδρος, Vladimir Putin. Η ταυτόχρονη προέλαση, λοιπόν, των Κούρδων και του Assad προς την Ράκκα ομοιάζει με τον αγώνα δρόμου για το Βερολίνο μεταξύ των Δυτικών Συμμάχων και των Σοβιετικών το 1945. Προς το παρόν, βέβαια, προηγούνται με διαφορά οι Κούρδοι σε αυτόν τον ιδιότυπο αγώνα δρόμου. Εάν, όμως, θα τερματίσουν πρώτοι ή όχι θα αποδειχθεί λίαν συντόμως.
* Ο Δρ. Σπυρίδων Πλακούδας είναι μεταδιδακτορικής ερευνητής στην έδρα Στρατηγικών Σπουδών «Θουκυδίδης», ΓΕΕΘΑ / Πανεπιστήμιο Μακεδονίας καθώς επίσης διδάσκει στην ΣΕΘΑ.