Η σεπτή εικόνα της Θεοτόκου της Μυρτιδιώτισσας εβρέθη το έτος 1160 εις τα Μυρτίδια την 24η Σεπτεμβρίου από βοσκό μέσα σε μυρτιές. Το θαύμα της ιάσεως από παράλυτο έγινε το έτος 1600. Και το έτος 1732 θεραπεύτηκε τελείως από βαριά ασθένεια ο Ιωάννης Καλουτσης από τη χώρα που εκείνη την ημέρα της Ορθοδοξίας κατά τη μεταφορά της εικόνας από τη μονή στο κάστρο των Κυθήρων για φύλαξη.
Εις στο υπάρχον σήμερα χρυσόν ενδύματος της σεπτής εικόνας της Θεοτόκου της Μυρτιδιώτισσας υπάρχουν τα ονόματα των επιτρόπων και το όνομα του Νικολάου Σπιθάκη που1837 δια χειρός του κατασκευάστηκε το χρυσόν ένδυμα που κάλυψε την ευρεθείσα από το βοσκό ιερή εικόνα. Επίσης προ του ανωτέρου ενδύματος της σεπτής εικόνας της Θεοτόκου της Μυρτιδιώτισσας υπήρχε αργυρό ένδυμα κατασκευασμένο στην Κρήτη. Κατά την μεταφορά της με πλοίο στα Κήθυρα έγινε θαύμα. Από το κάστρο έριξαν προς το πειρατικό πλοίο οβίδα πυροβόλου. Το πειρατικό πλοίο εγκατέλειψε την καταδίωξη του πλοίου που μετέφερε την εικόνα. Το αργυρό ένδυμα δεν υπάρχει πια στη μονή. Ο τότε ηγούμενος της μονής των Μυρτιδίων Αγαθάγγελος Καλλίγερος εκπαιδεύτηκε στο ιεροσπουδαστήριο της Ιονίου Ακαδημία της Κέρκυρας. Χειροτονήθηκε εκεί ιερέας, και διέμενε ως οικονόμος της ακαδημίας. Τότε παραχωρήθηκε παρά της γερουσίας της Ιονίου Πολιτείας, τη έγκριση του Άγγλου αρμοστού εις τούτο.
Η διαχείριση και η επικαρπία των προσόδων της μονής ισόβιος και ανεξέλεγκτος ο οποίος ζήτησε δια αιτήσεως προς τον διοικητή τω Κυθήρων τη μόνιμη εγκατάσταση της αγίας εικόνας Θεοτόκου της Μυρτιδιώτισσας στη μονή στα Μυρτίδια. Έως τότε και για πολλά χρόνια πριν η αγία εικόνα λόγω του φόβου επιδρομής των πειρατών παρέμεινε για φύλαξη στο κάστρο της χώρας, στον συνώνυμο ναό της Θεοτόκου της Μυρτιδιώτισσας. Παρέμεινε δε η αγία εικόνα μέχρι τη δεύτερη διακαινησίμου εβδομάδος οπού άρχισε η λιτανεία στα χωριά του νησιού. Διά διατάγματος της γερουσία της Ιονίου πολιτείας υπό ημερομηνία 7 Μαΐου 1841 ενεκρίθη η αίτηση του ηγούμενου Αγαθάγγελου Καλλίγερου και μεταφέρει μονίμως στη μονή. Τότε το 1841 διά νόμου της Ιονίου γερουσίας η περιφορά της εικόνας γινόταν στα χωριά του νησιού και την Κυριακή του Θωμά μεταφερόταν στη μονή.
Όταν ανέλαβε τη διοίκηση της μονής Μυρτιδίων ο ηγούμενος Αγαθάγγελος Καλλίγερος ο ναός της Θεοτόκου ήταν μικρός και παλαιός όπως ήταν κατά την ανεύρεση της εικόνας. Ο ηγούμενος Αγαθάγγελος Καλλίγερος συνέλαβε την μεγαλεπήβολο ιδέα της ανεγέρσεως εκ θεμελίων ενός περίλαμπρου ναού της Θεοτόκου, αντάξιος του μεγέθους της ευλαβείας την οποία έτρεφαν οι Κυθύριοι προς την σεπτή εικόνα. Το εγχείρημα ήταν μεγάλο και δυσχερές διότι δεν υπήρχαν πόροι και οι κάτοικοι του νησιού ήταν φτωχοί. Κατόπιν αδείας του αρχιεπισκόπου αείμνηστου Καλλονά σχηματίστηκε επιτροπή διενεργείας εράνου. Προέβει σε εράνους εντος του νησιού και στην Σμύρνη όπου στο χωριό Βουρνάβα υπήρχε μετόχι της μονής των Μυρτιδίων.
Η ανέγερση του ναού άρχισε το 1851 αποπερατώθηκε το 1855. Το μαρμάρινο τέμπλο έτοιμο από μάρμαρο της Τήνου προοριζόταν για το ναό της Ευαγγελίστριας της Αλεξάνδρειας. Κατόπιν παρακλήσεως του ηγουμένου και του Νικήτα Τζάνε παρεχώρησε ο μαρμαράς και είναι χαραγμένο δια συνδρομή και επιμέλεια του ηγούμενου ιερομόναχου Αγαθάγγελου Καλλίγερου το έτος 1856. Ο Αγαθάγγελος Καλλίγερος σε ηλικία 96 ετών απεβίωσε και ευτύχησε και είδε το έργο του περατωμένο. Για τους Κυθηριους η Παναγία Η Μυρτιδιώτισσα είναι προστάτιδα. Η εικονιζόμενη στη παραπάνω φωτογραφία είναι η μονή των Μυρτιδίων και ο ιερός ναός Της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας.
Μανώλης Καλλιγέρης