Στο πλαίσιο των δράσεων της για την υποστήριξη της ένταξης των μινωικών ανακτόρων στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, η Ιστορική, Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης (ΙΛΑΕΚ) πραγματοποίησε την Κυριακή 20 Ιουλίου 2025 μια εξαιρετικής σημασίας εξόρμηση στα μινωικά Μάλια και την αρχαία Λύττο. Η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες μετά την επίσημη ανακοίνωση της UNESCO για την ένταξη έξι μινωικών ανακτορικών κέντρων στον διεθνή κατάλογο, γεγονός που προσδίδει ιστορική και συμβολική βαρύτητα στην εν λόγω πρωτοβουλία.

Από την Κνωσό στα Μάλια: Μια διαδρομή πολιτιστικής συνέχειας

Η φετινή δραστηριότητα της ΙΛΑΕΚ ξεκίνησε στις 9 Φεβρουαρίου με την κοπή της πίτας στο ανακτορικό κέντρο της Κνωσού, συνεχίστηκε με το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και κορυφώθηκε στα Μάλια, έναν από τους νεοενταχθέντες χώρους UNESCO. Παρά τις υψηλές θερμοκρασίες του Ιουλίου, η συμμετοχή των μελών και φίλων της Εταιρείας υπήρξε αθρόα, αποζημιωμένη από ένα ευπρόσδεκτο αεράκι που μετρίασε τις καιρικές δυσκολίες.

Η ξενάγηση στο ανακτορικό συγκρότημα των Μαλίων πραγματοποιήθηκε από τη διακεκριμένη γαλλίδα αρχαιολόγο και ανασκαφέα Δρα Maia Pomadère, ειδική επί του συγκεκριμένου χώρου. Οι παρευρισκόμενοι είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν στο ίδιο το ανάκτορο, στην κεντρική αυλή αλλά και στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος ανθούσε κατά την 3η και 2η χιλιετία π.Χ., πριν καταστραφεί γύρω στο 1450 π.Χ. Συγκινητική ήταν η προσπάθεια της Δρ Pomadère να επικοινωνήσει στα ελληνικά, προκαλώντας το ζεστό χειροκρότημα των συμμετεχόντων.

Η ΙΛΑΕΚ δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει δημόσια την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου και την προϊσταμένη της, Δρ Βάσω Συθιακάκη, που επέτρεψαν την πρόσβαση σε περιοχές του χώρου μη προσβάσιμες στο ευρύ κοινό, όπου πραγματοποιούνται εργασίες συντήρησης και ανάδειξης.

Αρχαία Λύττος: Μια πόλη ξαναζωντανεύει

Μετά το μεσημεριανό γεύμα σε τοπική ταβέρνα, η αποστολή ανηφόρισε στην αρχαία Λύττο, μια πόλη-κλειδί στην ιστορία της Κρήτης. Την πόλη είχε παρουσιάσει το 2024, σε διάλεξη της ΙΛΑΕΚ στα Χανιά, ο καθηγητής Άγγελος Χανιώτης, συνδιευθυντής των ανασκαφών μαζί με τον καθηγητή Αντώνη Κοτσώνα και τη Δρ Βάσω Συθιακάκη. Η Λύττος, που ελέγχει στρατηγικά τη δίοδο από την πεδιάδα του Ηρακλείου προς τα Λασιθιώτικα όρη, είχε ως επίνειο τη σημερινή Χερσόνησο.

Η ξενάγηση έγινε από την ενθουσιώδη αρχαιολόγο Δρα Σαμάνθα Ξημέρη, συνεργάτιδα του καθηγητή Κοτσώνα, η οποία παρουσίασε λεπτομερώς τα κατά χώραν ευρήματα και τα διαφορετικά επίπεδα της ανασκαφής. Ανάμεσα στα ευρήματα περιλαμβάνονται δημόσια οικοδομήματα, επιτύμβια μνημεία, βυζαντινός ναός και πλήθος επιγραφών και κινητών αντικειμένων που εμπλουτίζουν την κατανόησή μας για το παρελθόν της πόλης.

Το μνημείο του Παπούρα και η σκιά του νέου αεροδρομίου

Η επίσκεψη στην Λύττο αποκτά ιδιαίτερη σημασία καθώς από την ακρόπολη της πόλης διακρίνεται ο λόφος Παπούρα, στην περιοχή της Πεδιάδας, όπου ανακαλύφθηκε πρόσφατα μινωικό μνημείο εξαιρετικής σημασίας. Το μνημείο αυτό, που ακόμα δεν έχει ανασκαφεί πλήρως, απειλείται από την εγκατάσταση ραντάρ και άλλων υποδομών του νέου αεροδρομίου Ηρακλείου.

Η παρουσία του δημάρχου Μινώα Πεδιάδας, κ. Βασίλη Κεγκέρογλου, και συνεργατών του, προσέδωσε πολιτική βαρύτητα στην επίσκεψη. Ο δήμαρχος ενημέρωσε τους παρευρισκόμενους για τον κίνδυνο «ταπείνωσης και ουσιαστικής καταστροφής» του μνημείου και αναρωτήθηκε γιατί δεν εξετάζεται με σοβαρότητα η δυνατότητα μεταφοράς των υποδομών σε άλλο ύψωμα.

Όπως αναφέρει σε σχετικό δελτίο τύπου η ΙΛΑΕΚ:

“Μετά την απογοητευτική γνωμοδότηση του ΚΑΣ και τη σχετική απόφαση του ΥΠΠΟ, οι ελπίδες εναπόκεινται στην καθολική αντίδραση των δημοτών αλλά και όλων των Κρητικών, όπως εκφράστηκε με την πρόσφατη απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου, και στο μεγάλο πλήθος των επιστημόνων, ονομαστών κρητολόγων, αλλά και νέων αρχαιολόγων,  που υπέγραψαν υπέρ της διάσωσης και σωστής ανάδειξης του εμβληματικού μνημείου.”