Το 1928 υπήρχαν δέκα «κανναβουργεία» στην Ελλάδα, ενώ η χώρα μας εξήγαγε εκατοντάδες τόνους κλωστικής κάνναβη ετησίως. Καθημερινά χιλιάδες εργάτες επεξεργάζoνταν τις ίνες του φυτού, παράγοντας μια πρώτης τάξεως ύλη για τη δημιουργία σκοινιών, αλλά και ειδών καθημερινής χρήσης όπως ρούχων και τσουβαλιών.Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, όλα θα αλλάξουν – η Ελλάδα θα υπακούσει τις διεθνείς προσταγές, αμερικανικές και βρετανικές κατά κύριο λόγο και με νομοθετικό διάταγμα, στα μέσα της δεκαετίας του ’20, θα απαγορεύσει το εμπόριο της κάνναβης για δέκα χρόνια. Το αποτέλεσμα ήταν τα ακμάζοντα, έως τότε, ελληνικά κανναβουργεία να οδηγηθούν σταδιακά στην παρακμή και εν τέλει στην πτώχευση. Μια προσοδοφόρα και σταθερή καλλιέργεια είχε μόλις σταματήσει.
Το επόμενο κεφάλαιο στην καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης έμελλε να γραφτεί στις μέρες μας. Το σχέδιο νόμου «Περί εξαρτησιογόνων ουσιών», που πέρασε από τη Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης και τη Διαρκή Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων, εξαίρεσε τα προϊόντα της κλωστικής κάνναβης (Sativa L), από τις ουσίες που υπάγονται στα ναρκωτικά, θέτοντας το πλαίσιο της νέας εποχής. Η κοινή υπουργική απόφαση των υπουργών Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποτέλεσε την τελευταία πράξη, προτού ανοίξει οριστικά ο δρόμος για την καλλιέργεια του φυτού έπειτα από σχεδόν έξι δεκαετίες καταστολής και απαγορεύσεων.
Για τον Μιχάλη Θεοδωρόπουλο, βέβαια, πρόεδρο του ΔΣ της ΚΟΙΝΣΕΠ ΚΑΝΝΑΒΙΟ, ησημαντικότερη ημερομηνία ήταν η 26η του φετινού Σεπτέμβρη. Ο θερισμός επτά στρεμμάτων στα Ψαχνά Ευβοίας και ενός στρέμματος στον Κουφό Χανίων,σηματοδότησε την επιστροφή της Ελλάδας στην παραγωγή της κλωστικής κάνναβης εκεί που αρμόζει: στο χωράφι. Με αφορμή τις πρώτες, πιλοτικές καλλιέργειες -σε Εύβοια και Κρήτη- επικοινωνήσαμε μαζί του για να μας μιλήσει για τις προοπτικές που ανοίγονται πλέον και να μας εξηγήσει αν πράγματι η κλωστική κάνναβη μπορεί να αποδειχθεί μια αναπτυξιακή καλλιέργεια για τους αγρότες.
VICE: Έπειτα από περίπου 60 χρόνια η Ελλάδα καλλιεργεί ξανά κλωστική κάνναβη. Ποια είναι τα πρώτα συμπεράσματα μετά τον φετινό θερισμό;
Μιχάλης Θεοδωρόπουλος: Τα συμπεράσματα είναι αρκετά ενθαρρυντικά δεδομένου ότι αρχίζουμε ξανά να μαθαίνουμε αυτή την καλλιέργεια σχεδόν από το μηδέν. Η σπορά έγινε φέτος πολύ καθυστερημένα λόγω της υπογραφής της ΚΥΑ και άλλων γραφειοκρατικών διαδικασιών. Δυστυχώς υπάρχει ακόμα στην Ελλάδα μεγάλη άγνοια και προκατάληψη για το φυτό, από τις τοπικές υπηρεσίες και τις τοπικές κοινωνίες, μέχρι και τους γεωπόνους. Ήταν αρκετά δύσκολο να βρούμε εγχώρια τεχνική υποστήριξη και όλη η συμβουλευτική βοήθεια ήρθε μέσω επαφών από το εξωτερικό και πειραματισμών δικών μας. Παρόλα αυτά τα αποτελέσματα μας γεμίζουν αισιοδοξία για το μέλλον και έχουμε ήδη ξεκινήσει την διαδικασία αποξήρανσης, ελέγχων της ποιότητας και την επεξεργασία/μεταποίηση των ταξιανθιών.
Τι εικόνα έχετε μέχρι στιγμής. Υπάρχει ενδιαφέρον από τον αγροτικό κόσμο για την καλλιέργεια του φυτού ή παραμένει ταμπού η λέξη «κάνναβη»;
Αν και όπως είπαμε υπάρχει μεγάλη προκατάληψη και παραπληροφόρηση γύρω από την κάνναβη, ο αγροτικός κόσμος -και όχι μόνο- έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον να ασχοληθεί με το φυτό. Πάντα οι νέες καλλιέργειες, ιδιαίτερα όσες μπορούν να έχουν μεγαλύτερη πρόσοδο από τις παραδοσιακές, βρίσκουν τον δρόμο τους αρκεί να υπάρξει και μια ουσιαστική επένδυση στην μεταποίηση για να μην έχουμε την φούσκα που είδαμε στην Ισπανία στις αρχές της δεκαετίας του 2000 λόγω των επιδοτήσεων της καλλιέργειας και όχι της μεταποίησης της κλωστικής κάνναβης. Μην ξεχνάμε ότι ο αγροτικός κόσμος έχει αρχίσει και αναζητά εναγωνίως νέες καλλιέργειες λόγω των συνεχώς μειωμένων επιδοτήσεων των παραδοσιακών καλλιεργειών, ενώ δεν είναι και λίγοι που είναι ήδη ενήμεροι για τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη της κάνναβης και βλέπουν λίγο παραπέρα από τον στενό παράγοντα του κέρδους και της προσόδου. Με την ΚΟΙΝΣΕΠ ΚΑΝΝΑΒΙΟ θα ξεκινήσουμε μια μεγάλη εκστρατεία ενημέρωσης των αγροτών για τις προοπτικές του κλάδου και σκοπεύουμε να επισκεφθούμε περιοχές που είχαν μεγάλη παράδοση στην καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950 όταν και απαγορεύτηκε οριστικά το φυτό.
Γιατί καθυστέρησε τόσο η νομιμοποίηση της συγκεκριμένης καλλιέργειας, την ώρα που στην Ευρώπη είχαν μπει τα «θεμέλια» δεκαετίες νωρίτερα, ενώ «έτρεχαν» και οι σχετικές επιδοτήσεις;
Διότι πολλά (θετικά) πράγματα έρχονται με χρονοκαθυστέρηση στην Ελλάδα. Ενώ σε όλη την Ευρώπη η καλλιέργεια και μεταποίηση της κλωστικής επιδοτείται ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 1990, στην Ελλάδα συνεχίζαμε να δαιμονοποιούμε το φυτό λόγω της συγγένειάς του με την ινδική κάνναβη αναπαράγοντας επιστημονικά ανυπόστατες και ατεκμηρίωτες ιδεοληψίες και προκαταλήψεις. Για κάποιο λόγο η αμερικανόφερτη αρνητική προπαγάνδα βρήκε σύμμαχο στα συντηρητικά ανακλαστικά και τον θεοκρατισμό της ελληνικής κοινωνίας, η κάνναβη στιγματίστηκε, όπως και όλοι όσοι ασχολήθηκαν μαζί της. Δεν ξεχνάμε βέβαια την ταλαιπωρία που έχουν περάσει τα δύο ιδρυτικά μέλη του συνεταιρισμού μας ήδη από τα τέλη τις αρχές της δεκαετίας του 2000 που τους έκλεισε η Πολιτεία τα μαγαζιά kannabishop σε Χαλκίδα και Χανιά, κατασχέθηκε όλο το εμπόρευμα (ρούχα), ενώ μέχρι και σήμερα και ενώ έχουν αθωωθεί πανηγυρικά, η Δικαιοσύνη αρνείται να δικάσει τις προσφυγές αποζημίωσής τους. Βέβαια αυτή η καθυστέρηση δεν υπήρξε μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες που βρίσκονται στην σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ (που σε Ομοσπονδιακό επίπεδο δεν έχουν κάνει ακόμα νόμιμη την κλωστική κάνναβη) και δίνουν την δική τους χαμένη μάχη στον ζημιογόνο πόλεμο κατά των «ναρκωτικών».
Ποια είναι τα οφέλη για ένα γεωργό από την καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης;
Τα οφέλη είναι πολλαπλά και όχι μόνο για τους γεωργούς. Πρώτα απ όλα είναι μια ανανεώσιμη και βιοδιασπώμενη πρώτη ύλη, που η καλλιέργειά της δεν αφήνει υπολείμματα, απόβλητα και δεν έχει φύρα. Εκμεταλλεύεσαι το 100% του φυτού, ακόμα και τις ρίζες του. Είναι οικονομική και σχετικά εύκολη στην καλλιέργειά της, ενώ είναι ιδανική για αμειψισπορά και βιολογική παραγωγή, καθώς δεν απαιτεί χημικά λιπάσματα και ζιζανιοκτόνα/παρασιτοκτόνα. Η καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης εμπλουτίζει τα εδάφη και τα καθαρίζει από χημικούς (πχ βαρέα μέταλλα) και πυρηνικούς ρύπους, ενώ απορροφά σημαντικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και αέριων ρύπων. Είναι μεν ένυδρη καλλιέργεια, αλλά χρειάζεται περίπου το 1/4 του νερού που χρειάζεται η καλλιέργεια βαμβακιού. Σύμφωνα με την διεθνή εμπειρία η καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης μπορεί να έχει καθαρή πρόσοδο μεγαλύτερη από τις περισσότερες παραδοσιακές εκτατικές καλλιέργειες (πχ σιτάρι, καλαμπόκι, βαμβάκι και σόγια).
Η πιο δαπανηρή διαδικασία είναι η επεξεργασία και μεταποίηση, αλλά η παραγωγή μιας τεράστιας γκάμας οικολογικών προϊόντων από κλωστική κάνναβη μπορεί να καλύψει ένα μεγάλο εύρος αναγκών και ζητημάτων καθημερινής αυτάρκειας όπως η τροφή, η ένδυση, η στέγαση, η ενέργεια, η μετακίνηση και η θεραπεία. Με την κλωστική κάνναβη μπορούμε να αντικαταστήσουμε άμεσα όλα τα ρυπογόνα χημικά πλαστικά καθημερινής χρήσης, το καύσιμο από πετρέλαιο, τον χαρτοπολτό από ξυλεία, και βέβαια το περιβαλλοντοκτόνο βαμβάκι. Είναι πολύ θρεπτική τροφή και μπορεί να μας παρέχει φυσικά φάρμακα για ένα εύρος ανθρώπινων παθήσεων. Είναι με λίγα λόγια ένα θαυματουργό φυτό που μπορεί να σώσει τον πλανήτη και την ανθρωπότητα. Χωρίς υπερβολές.
Το κλίμα στην Ελλάδα βοηθάει;
Το κλίμα στην Ελλάδα είναι ιδανικό για την καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης, από τον Έβρο μέχρι και την Κρήτη. Η κλωστική κάνναβη είναι ένυδρη καλλιέργεια, επομένως ευδοκιμεί κυρίως σε μη ξηρικές περιοχές, αλλά σε εύκρατα κλίματα όπως τα δικά μας. Η Μεσόγειος πάντως παραδοσιακά από την αρχαιότητα φημίζεται για την παραγωγή ποιοτικής κάνναβης, κυρίως λόγω του κλίματος και των εδαφών.
Η ιστορία της κλωστικής κάνναβης είναι μακρά στην Ελλάδα. Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια;
Η κάνναβη ήταν μια παραδοσιακή καλλιέργεια στην χώρα μας από την αρχαιότητα και μόλις τα τελευταία 60 χρόνια είχε απαγορευτεί η καλλιέργειά της από κάποιους παραπληροφορημένους ή συνειδητά διεφθαρμένους πολιτικούς. Τον προηγούμενο αιώνα είχαμε εξαγωγές τόνων σε γείτονες χώρες, ενώ λειτουργούσαν δεκάδες κανναβουργεία και πολλές μικρότερες μεταποιητικές βιοτεχνίες. Έχουμε καταγεγραμμένη ιστορία στην Ελλάδα τουλάχιστον 3.000 ετών, είτε ως υφαντό, κλωστές ή σκοινιά, είτε ως τροφή και θεραπευτικό μέσο. Φανταστείτε πόσο γελοία θα φαντάζει αυτή η απαγόρευση στους ιστορικούς του μέλλοντος, σίγουρα όσο γελοία φαντάζει και σε εμάς σήμερα.
Θεωρείτε εφικτό η κλωστική κάνναβη να δώσει ώθηση στην ελληνική οικονομία ή πρόκειται για «ευχολόγια»;
Η βιολογική κλωστική κάνναβη μπορεί να δώσει τεράστια ώθηση στην ελληνική οικονομία και να συμβάλλει με ουσιαστικό τρόπο στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας και στην βιωσιμότητα της υπαίθρου, δημιουργώντας πολλές νέες θέσεις εργασίας στον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα. Αυτήν τη στιγμή σε πανευρωπαϊκό επίπεδο καλλιεργούνται περίπου 250 χιλιάδες στρέμματα κλωστικής κάνναβης και σύμφωνα με εκτιμήσεις τα επόμενα 10 χρόνια θα ξεπεράσουν το ένα εκατομμύριο στρέμματα σε όλη την Ευρώπη. Οι ρυθμοί ανάπτυξης του κλάδου σε παγκόσμιο επίπεδο είναι σημαντικοί και η ζήτηση ποιοτικών, βιολογικών προϊόντων κλωστικής κάνναβης αυξάνει χρόνο με το χρόνο. Στην Ελλάδα έχουμε την ευκαιρία λόγω κλίματος και εδαφών να αποκτήσουμε ηγετικό ρόλο στην ευρωπαϊκή αγορά και να φτάσουμε τις 250 χιλιάδες καλλιεργούμενα στρέμματα τα επόμενα δέκα χρόνια. Αυτό το νούμερο δεν είναι καθόλου ουτοπικό ή ανεδαφικό αν συνυπολογίσουμε ότι καλλιεργούμε περισσότερα από δύο εκατομμύρια στρέμματα περιβαλλοντοκτόνο βαμβάκι, που μετά το 2019 θα είναι ασύμφορο να το καλλιεργήσεις λόγω των μειωμένων επιδοτήσεων. Είναι στο χέρι μας να κάνουμε αναπτυξιακή προτεραιότητα την καλλιέργεια και μεταποίηση της κλωστικής κάνναβης, να στηρίξουμε την βιωσιμότητα της αγροτικής οικονομίας σε αυτό το πολυχρηστικό φυτό και να επενδύσουμε έξυπνα για το μέλλον όχι μόνο του κλάδου της κλωστικής κάνναβης, αλλά του ίδιου του πλανήτη.
Έχουν δείξει ενδιαφέρον ερευνητικά κέντρα στην Ελλάδα για την καλλιέργεια του φυτού, σε επιστημονικό επίπεδο;
Ήδη έχουμε ξεκινήσει μια συνεργασία με τον ΕΛΓΟ- Δήμητρα για να υπάρχει επιστημονική παρακολούθηση και τεχνική υποστήριξη αρχής γενομένης την καλλιεργητική περίοδο του 2017, ενώ μέρος της παραγωγής μας φέτος από τα Χανιά (τα στελέχη) κατέληξε στο ΤΕΙ Λάρισας- Τμήμα σχεδιασμού τεχνολογίας ξύλου και επίπλου στην Καρδίτσα για περαιτέρω αξιοποίηση και έρευνα. Απ όσο γνωρίζουμε ο ΕΛΓΟ- Δήμητρα αλλά και ένα, δύο ακόμα ερευνητικά κέντρα ή πανεπιστήμια έκαναν φέτος δοκιμαστικές καλλιέργειες.
Ακούγεται πως η κλωστική κάνναβη μπορεί να αποτελέσει την πρώτη ύλη για περισσότερα από 25.000 προϊόντα. Δεν είναι υπερβολή αυτό;
Όχι, δεν είναι καθόλου υπερβολή. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει κρατική μελέτη στις ΗΠΑ για τις προοπτικές της κλωστικής κάνναβης πίσω στα 1947 όταν η κλωστική βοήθησε σημαντικά την αμερικανική οικονομία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Μετά βέβαια ήρθε η οριστική απαγόρευση από τα ανταγωνιστικά οικονομικά συμφέροντα του πετρελαίου και των πλαστικών, του χαρτοπολτού από ξυλεία, του αλκοόλ και της φαρμακοβιομηχανίας. Φαντάζομαι τώρα με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την διερεύνηση των προοπτικών που παρουσιάζει η μεταποίηση της κλωστικής κάνναβης σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι αυτό το νούμερο θα μπορούσε να είναι και το διπλάσιο, 50.000 προϊόντα και χρήσεις δηλαδή, αφού από την κλωστική μπορούμε να φτιάξουμε σχεδόν τα πάντα που χρειαζόμαστε στην καθημερινότητά μας. Η φαντασία μας είναι το μοναδικό όριο.