Η Rosa Nera αποτελεί ένα ιδιαίτερο κομμάτι της ιστορίας του τόπου, που συνδέεται με τον ακτιβισμό, τα κινήματα και τους κοινωνικούς αγώνες.
Ο συγκεκριμένος χώρος είχε παραχωρηθεί στο Πολυτεχνείο Κρήτης το 1984. Για 20 ολόκληρα χρόνια, αν και αποτελούσε ένα ιστορικό κτίριο σε μία καίρια θέση στην πόλη των Χανίων, παρέμενε άδειο και ερειπωμένο. Τον Ιούνη του 2004 ομάδα ανθρώπων εισήλθε στο κτίριο στο Λόφο Καστέλλι και αποφάσισαν να τον λειτουργήσουν ως “απελευθερωμένο χώρο”. Από τότε ξεκινά η ιστορία της κατάληψης Rosa Nera.
Σε παλιότερο κείμενο συνέδεεαν την κατάληψη του χώρου με το ευρύτερο ζήτημα του προβλήματος στέγης στην Ελλάδα:
“Δεν διεκδικούμε την ιδιοκτησία του, θεωρούμε όμως δικαίωμα την κοινωνική χρήση ενός αχρησιμοποίητου επί χρόνια κτηρίου και υποστηρίζουμε όλες τις καταλήψεις που λειτουργούν σε κάποια από τα εκατοντάδες χιλιάδες ακατοίκητα κτήρια του Ελλαδικού χώρου”.
20 χρόνια μετά, το ζήτημα της στέγης αλλά και της έλλειψης κοινωνικών χώρων είναι επιτακτικό όσο ποτέ στην πόλη μας. Τα ενοίκια διαρκώς ανεβαίνουν όσο αυξάνονται οι τουριστικές κατοικίες. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση, παρά την εκφρασμένη αντίθεση της νεολαίας προχωρά στην ιδιωτικοποίηση της ανώτατης παιδείας ενώ οι νεόπτωχοι αυξάνονται κτυπημένοι και από ένα κύμα ακρίβειας που μοιάζει παγιωμένο λόγω της μη βούλησης των πολιτικών να την αντιμετωπίσουν. Σε αυτή τη συγκυρία, τη στιγμή δηλαδή που οι κοινωνικοί χώροι που προσφέρουν δωρεάν μία σειρά πολιτισμικές δράσεις αλλά και δυνατότητες των ανθρώπων να βρεθούν και να επικοινωνήσουν αδιαμεσολάβητα, η κατάληψη Rosa Nera για ακόμη μία φορά εκκενώθηκε.
Δεν είναι η πρώτη φορά.
Τον Μάρτη του 2010 οι τότε πρυτανικές αρχές είχαν προχωρήσει ξανά σε μία προσπάθεια εκκένωσης. Τότε όμως η διαδικασία δεν ολοκληρώθηκε γιατί στα Χανιά ζούσαμε μία ιδιόμορφη άνοιξη των κινημάτων. Και οι αντιδράσεις υπέρ της κατάληψης – το γενικότερο κλίμα εκείνης της εποχής – απέτρεψαν τις όποιες εξελίξεις.
10 χρόνια μετά ξανά το Πολυτεχνείο, το Σεπτέμβρη του 2020, ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις των ΜΑΤ από όλη την Κρήτη, εισέβαλαν στο λόφο Καστέλι στο παλιό λιμάνι των Χανίων εκκενώνοντας το κτίριο της παλιάς Μεραρχίας.
Αιτία αυτής της εξέλιξης ήταν η επιθυμία του Πολυτεχνείου Κρήτης να “αξιοποιήσει” το κτίριο παραχωρόντας το σε εταιρεία που θέλει να το μετατρέψει σε boutique hotel. Πριν τη σημερινή ιδιωτικοποίηση της ανώτατης παιδείας που προώθησε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, οι πρυτανικές αρχές του Πολυτεχνείου Κρήτης είχαν αποδεχτεί την αγοραία αντίληψη ότι τα εκπαιδευτικά ιδρύματα μπορούν να λειτουργούν ως επιχειρήσεις προκειμένου να εξασφαλίσουν τη χρηματοδότηση για τη λειτουργία τους.
Οι αντιδράσεις που ακολούθησαν εξέπληξαν πολλούς. Πραγματοποιήθηκαν μεγαλειώδεις διαδηλώσεις αλλά διαμορφώθηκε και ένα ευρύτερο κίνημα από ανθρώπους από πολλούς διαφορετικούς χώρους, αλλά και από ανθρώπους του πολιτισμού που εξέφρασαν ανοικτά την αντίθεσή τους στη μετατροπή του “μπαλκονιού των Χανίων” σε boutique hotel.
Χθες, πραγματοποιήθηκε άλλη μία επιχείρηση της αστυνομίας για την εκκένωση των κτιρίων που βρίσκονται υπό κατάληψη.
Δεν ξέρουμε ακόμη ποιος έδωσε την εντολή για να προχωρήσει η επιχείρηση, αν οι λόγοι σχετίζονται με τη βούληση του Πολυτεχνείου να προχωρήσει σε αξιοποίηση του κτιρίου, αν η εταιρεία που θέλει να μετατρέψει τον χώρο σε boutique hotel, βρήκε τρόπο να παρακάμψει το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και τη γνωμοδότησή του ή αν δόθηκε εντολή πολιτική, στα πλαίσια ίσως μίας συντονισμένης προσπάθειας της κυβέρνησης να στρέψει την προσοχή των πολιτών μακρυά από θέματα όπως τα Τέμπη που πλήττουν την εικόνα της, στο ζήτημα των καταλήψεων που είναι ένα ζήτημα που μπορεί πιο εύκολα να διαχειριστεί.
Το βέβαιο είναι ότι ήδη έχουν ξεκινήσει οι αντιδράσεις και θα υπάρξουν και άλλες το επόμενο διάστημα. Ο λόγος είναι γιατί στα Χανιά, είτε αρέσει είτε δεν αρέσει, η συγκεκριμένη κατάληψη έχει συνδεθεί με την κινηματική ιστορία και τους αγώνες μίας σημαντικής μερίδας πολιτών του τόπου των τελευταίων δεκαετιών.
Από τη φιλοξενία των ακτιβιστών που ταξίδευαν με τα καράβια για τη Γάζα ώστε να σπάσουν το Ισραηλινό εμπάργκο στην Παλαιστίνη, ως την φιλοξενία σπουδαίων προσωπικοτήτων με διεθνή εμβέλεια στους χώρους της, όπως οι Raoul Vaneigem και Massimo de Angelis που έδωσαν ομιλίες στο πλαίσιο των 9 χρόνων λειτουργίας της, από την πραγματοποίηση επί μήνες συνελεύσεων των μεταναστών που κατόπιν ξεκίνησαν από τα Χανιά για να πραγματοποιήσουν την απεργία πείνας των 300 στην Αθήνα, έως τις ποικίλες δράσεις αλληλεγγύης σε κοινωνικούς αγωνιστές αλλά και στις εκδηλώσεις για τα εργασιακά και τα πολιτικά δικαιώματα και στους αγώνες ενάντια στο νεοναζισμό, στους αγώνες ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού ή στις ανεμογεννήτριες στα βουνά της Κρήτης, για την προστασία των δημόσιων χώρων όπως στον αγώνα για το Στρατόπεδο Μαρκοπουλου, με την πραγματοποίηση θεατρικών παραστάσεων, τις κινηματογραφικές προβολές, τις παρουσιάσεις βιβλίων, η Rosa Nera βρίσκεται στο επίκεντρο των κινηματικών εξελίξεων.
Χιλιάδες νέοι των Χανίων – πολλοί εκ των οποίων είναι φοιτητές στο Πολυτεχνείο – τα τελευταία 20 χρόνια λειτουργίας της έχουν περάσει ή περνούν τακτικά από τους χώρους της, είτε ως επισκέπτες είτε ως ενεργά μέλη της συλλογικότητας διαχείρισής της. Έχει, κατ’ ένα τρόπο, εμποτίσει το πνεύμα της νεολαίας του νομού μας.
Αυτό, δε σημαίνει ότι συμφωνούμε με πολλά που εκφράζει ο συγκεκριμένος χώρος. Αποτυπώνουμε όμως μία πραγματικότητα που θα είναι λάθος αν παραβλεφθεί.
Η συγκεκριμένη κατάληψη έχει έργο και παρουσία και σύνδεση με κινήματα και κοινωνικούς χώρους πέραν του αναρχικού. Αποτυπώνει κάτι ευρύτερο που αφορά τον τόπο μας και την πρόσφατη ιστορία του, ειδικά σε μία περίοδο που κάθε άλλο παρά ομαλή μπορεί να χαρακτηριστεί.
Κάποιοι, προβάλλουν το επιχείρημα της απελευθέρωσης του χώρου. Όμως πόσο είναι αυτό αλήθεια όταν στη θέση ενός χώρου ζωντανού με ποικιλία πολιτιστικών δράσεων, στον οποίον εισέρχεσαι ελεύθερα χωρίς εισιτήριο ή ανάγκη να πληρώσεις κάτι, είτε θα υπάρχει ένας κλειστός χώρος χωρίς δυνατότητα πρόσβασης ή θα δημιουργηθεί ένα boutique hotel, όπου πρόσβαση δε θα έχουν οι χιλιάδες φτωχοποιημένοι νέοι που θέτονται στο περιθώριο, αλλά μόνο αυτοί που θα μπορούν να πληρώσουν το υψηλό αντίτιμο;
Aπό τον εξώστη του διοικητηρίου των Μεγάλων Δυνάμεων – εκεί που σήμερα βρίσκεται η κατάληψη Rosa Nera – στις 9 Δεκέμβρη του 1898, ο πρίγκηπας Γεώργιος απεύθηνε προς τους Κρήτες λόγο για την πρώτη επίσημη ημέρα της ελευθερίας της Κρήτης, μετά από αιώνες αγώνων.
Σήμερα, αυτό το κτίριο από το οποίο κηρύχθηκε επίσημα η ελευθερία της Κρήτης και όλων των Κρητικών, θα γίνει ξενοδοχείο στο οποίο δε θα επιτρέπεται η πρόσβαση στους ιθαγενείς;
Σε μία κοινωνία σε πολυετή κρίση, άγριας εμπορευματοποίησης και εκμετάλλευσης που παράγει ακραία φτώχια και εξωθεί ανθρώπους στο περιθώριο ενώ σπρώχνει ένα τμήμα των πολιτών στην ακροδεξιά, η λύση είναι να κλείσουμε άλλον ένα κοινωνικό χώρο;
Έχουμε περίσσευμα κοινωνικών χώρων στα Χανιά ή έλλειμμα;
Κι άραγε, αυτό που λείπει από τα Χανιά είναι άλλο ένα ξενοδοχείο;