Κείμενο: Όμηρος Ταχμαζίδης *
“Υπάρχει ελπίδα και για την οικονομία και κατά συνέπεια και για την κοινωνία”: αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει o Μιχάλης Καρχιμάκης, αφού επικαλεστεί αρχικώς έρευνες γνώμης, σύμφωνα με τις οποίες το ελληνικό καταναλωτικό κοινό “πιστεύει ότι τα ελληνικά προϊόντα έχουν την καλύτερη ασφάλεια και ποιότητα”. Επίσης το ίδιο κοινό πιστεύει ότι “προτιμώντας τα ελληνικά προϊόντα, στηρίζει την παραγωγή της Ελλάδας […] επιλέγοντας τα ελληνικά προϊόντα βοηθά στη μείωση της ανεργίας και στην στήριξη της ελληνικής οικονομίας […] συμβάλλει στην μείωση του δεύτερου ελλείμματος, πέραν του δημοσιονομικού, του μεγάλου δηλαδή ανοίγματος μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών και ταυτόχρονα την απεξάρτηση μας από τους τόσο δύσκολους όρους των αναγκαστικών δανείων που λάβαμε λόγω της οικονομικής διαχείρισης της κυβέρνησης Καραμανλή”.
Ο βουλευτής προβαίνει δημοσίως σε ασκήσεις κοινής λογικής και καλεί τους πάντες να συμβάλλουν στο “καθολικό αίτημα”, “στην δημιουργία …. ΝΕΑΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ αγοράζοντας και καταναλώνοντας ελληνικά προϊόντα από αυτά που παράγουμε και έχουμε ανάγκη, όπου διευρύνοντας την παραγωγή της χώρας ταυτόχρονα οδηγούμε συλλογικά με τις καταναλωτικές επιλογές μας στην έξοδο από την κρίση”. Και καταλήγοντας ο Μιχάλης Καρχιμάκης – το άρθρο αναρτήθηκε στο διαδίκτυο υπό τον τίτλο “Η δημιουργία εθνικής καταναλωτικής συνείδησης , ένα μέρος της λύσης” στις 12 Ιουνίου 2017 και κυκλοφόρησε ευρέως μέσω των κοινωνικών δικτύων – καλεί τους καταναλωτές/τριες να δημιουργήσουν “όλοι μαζί ένα μεγάλο εθνικό καταναλωτικό και ελπιδοφόρο κίνημα”, το οποίο θα ανταποκριθεί στην αγωνία όλων για στήριξη της ελληνικής παραγωγικής βάσης και έξοδο από την κρίση.
Δεν νομίζω ότι θα διαφωνούσε κανείς με τις απόψεις αυτές του βουλευτή του ΠΑΣΟΚ από την Κρήτη. Είναι αυταπόδεικτο ότι η αύξηση των εξαγωγών και η μείωση των εισαγωγών είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα για να εξέλθει από το τέλμα της οικονομικής καχεξίας: προσωπικώς ονομάζω τη συνειδητή εμπλοκή του καταναλωτή στη διαμόρφωση της ζήτησης στην αγορά κοινωνικό παρεμβατισμό. Ένα υποκατάστατο του κρατικού παρεμβατισμού, κάτι σαν αντίδοτο στις ελευθερίες που έχει αποκτήσει το πολυεθνικό κεφάλαιο στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης. Οι δυσκολίες αρχίζουν όταν η κοινωνία ή, τέλος πάντων, εκείνα τα πρωτοπόρα τμήματά της προσπαθήσουν να συγκροτήσουν ένα τέτοιο παρόμοιο κίνημα ενίσχυσης της εθνικής οικονομίας. Και δεν είναι ολίγες αυτές, αλλά δεν είναι και ανυπέρβλητες. Συντάσσω τούτες τις αράδες με γνώμονα την εμπειρία και το σχετικό αναστοχασμό επί των δυσκολιών, αλλά και των θετικών αποτελεσμάτων για την ελληνική οικονομία που προκάλεσε το Κίνημα των Απεργών της Θεσσαλονίκης με κεντρικό σύνθημα “Ούτε γουλιά Coca Cola”. [Βλ. και τα άρθρα στο διαδίκτυο: Όμηρος Ταχμαζίδης, Η Coca Cola καπηλεύεται την αρχαιότητα στοχεύοντας στην αγορά της Κρήτης]
Αυτό το καλοκαίρι η Κρήτη δέχεται μια επίθεση από την γνωστή αμερικανική πολυεθνική εταιρία Coca Cola. Η Μεγαλόνησος είναι η περιοχή της χώρας με την μεγαλύτερη κατά κεφαλή κατανάλωση αναψυκτικών. Πρόκειται για ένα αληθινό χρυσορυχείο, εξαιτίας του κλίματος και του τουρισμού, για τις εταιρίες αναψυκτικών και, κυρίως, για την Coca Cola. Εφέτος η Κρήτη δέχεται τα ιδιαίτερα επικοινωνιακά πυρά των σχεδιαστών της πολιτικής της αμερικανικής εταιρίας και ο λόγος είναι απλός: το Κίνημα “Ούτε γουλιά Coca Cola” από την Θεσσαλονίκη έχει καταφέρει τα τρία και πλέον χρόνια που διαρκεί να επιφέρει σημαντικά πλήγματα στην αμερικανική πολυεθνική που καταγράφονται και στην απώλεια μεριδίων στην αγορά. Για αυτό και έχει εισέλθει στη σύγκρουση με το Κίνημα “Ούτε γουλιά Coca Cola” και η μητρική εταιρία από την Ατλάντα: ο λόγος είναι απλός, η αμερικανική πολυεθνική τα έχει βρει σκούρα στην ελληνική αγορά από την επιτυχία του μποϊκοτάζ. Αυτή φαίνεται από την ραγδαία αύξηση των ποσοστών στα μερίδια αγοράς των ελληνικών επιχειρήσεων του κλάδου: η πατρινή Loux έχει βάλει πλώρη φέτος για την κατάκτηση της δεύτερης θέσης παραγκωνίζοντας την μέχρι τώρα δεύτερη Pepsi Cola, η οποία συρρικνώνεται με μεγάλη ταχύτητα από την στιγμή που έκλεισε τα εργοστάσιά της στην Ελλάδα. Η Green Cola από την ακριτική Ορεστιάδα, μια εταιρία στα πρόθυρα της αναστολής της λειτουργίας της, ανάσανε σε μια πρώτη φάση από το μποϊκοτάζ στην Coca Cola και τώρα αναπτύσσεται ραγδαία και επεκτείνεται και στο εξωτερικό. Είναι η εταιρία Βίκος από την Ήπειρο, η οποία ήλθε στο προσκήνιο του κλάδου των αναψυκτικών μετά το άνοιγμα που επέφερε το μποϊκοτάζ στην Coca Cola και τώρα αποκτά με αλματώδη βήματα μερίδια στην αγορά και προκαλεί ευθέως το βασικό προϊόν της αμερικανικής πολυεθνικής με την Βίκος Cola. Είναι φανερό ότι πίσω από τη φετινή επικοινωνιακή “απόβαση” της Coca Cola στην Κρήτη και την καπηλεία του μινωικού πολιτισμού για διαφημιστικούς λόγους κρύβεται ο πανικός των σχεδιαστών της πολιτικής της: η Coca Cola έχει “στριμωχτεί” και στην Κρήτη και προσπαθεί να το αποκρύψει. Και εδώ η απώλεια των μεριδίων αγοράς διογκώνεται: η περυσινή χρονιά ήταν η χειρότερη στην ιστορία της παρουσίας της αμερικανικής εταιρίας στην Κρήτη. Το χρυσορυχείο των αναψυκτικών αλλάζει σταδιακά χέρια: η Green Cola αυξάνει την παρουσία της με μεγάλη ταχύτητα, η παρουσία και των άλλων μεγάλων, πλέον, ελληνικών επιχειρήσεων (Λούξ, Βίκος) στο νησί γίνεται εντονότερη, αλλά στην Κρήτη υπάρχει ένας ακόμη μεγάλος αντίπαλος για την Coca Cola – οι τοπικές επιχειρήσεις παραγωγής αναψυκτικών και ύδατος (Γεράνι, Φήμη, Βοτόμος, Νερά Κρήτης, Τεμένια, Αρκάδι, Βοθύλια, Samaria, “Ψηλορείτης” κ.α). Ειρήσθω εν παρόδω: εξ όσων γνωρίζω Ζαρός, Σαμαριά, Σεληνάρι είναι προϊόντα που εξάγονται προς όλες τις κατευθύνσεις του ορίζοντα και καθιστούν την location Κρήτη γνωστή στην υφήλιο, προσελκύοντας συγχρόνως και το ενδιαφέρον νέων επενδυτών – η Coca Cola το μόνο που “βγάζει” εκτός χώρας είναι τα κέρδη της από την ελληνική αγορά.
Το νερό της Κρήτης θεωρείται από τα καλύτερα στον κόσμο – το νερό Ζαρός της εταιρίας Βοτόμος βραβεύτηκε φέτος ως το καλύτερο στον κόσμο σε καθιερωμένο παγκόσμιο διαγωνισμό στις ΗΠΑ, ενώ πέρυσι στον ίδιο διαγωνισμό τα “Νερά Κρήτης” ήλθαν τρίτα σε κατάταξη (!!!)- αλλά και οι εταιρίες αναψυκτικών του νησιού, ήδη από το παρελθόν αποσπούσαν σημαντικό μερίδιο αγοράς, παρά τις γνωστές παράνομες πρακτικές της Coca Cola εις βάρος των ανταγωνιστών της μέσω της πολιτικής του χρησιδανείου των ψυγείων της. H Coca Cola έχει κλείσει, προ πολλού, το εργοστάσιο παραγωγής νερού “ΛΥΤΤΟΣ” στα Χαμόπρινα του δήμου Μαλλίων, για να προωθήσει στο νησί το νερό “ΑΥΡΑ”, ενώ διατηρεί σε κατάσταση “λανθάνουσας λειτουργίας” μια μονάδα στο Ηράκλειο, με προοπτική να ενσωματωθεί και αυτή, όταν λήξει το μποϊκοτάζ και οι κινητοποιήσεις των απολυμένων απεργών της Θεσσαλονίκης και του Κινήματος “Ούτε γουλιά Coca Cola”, στο λεγόμενο mega-plant του Σχηματαρίου στην Βοιωτία. Και, φυσικώς, η επόμενη κίνηση, όπως είχε ανακοινώσει το 2007, δια της πλαγίας οδού του ελεγχόμενου από αυτήν οικονομικού τύπου, η αμερικανική πολυεθνική είναι η ολοκληρωτική μεταφορά της συνολικής παραγωγής στην Βουλγαρία: η Ελλάδα θα γίνει ένα είδος αποικίας κατανάλωσης – όχι τόσο λόγω των ντόπιων καταναλωτών, που από χρόνο σε χρόνο θα γίνονται πτωχότεροι αν συνεχίσουμε, μεταξύ άλλων, να καταναλώνουμε ξένων συμφερόντων προϊόντα, αλλά λόγω των αφικνούμενων τουριστών. [Βλ. κάποιες παρόμοιες σκέψεις στο άρθρο στο Διαδίκτυο: Όμηρος Ταχμαζίδης, Η Coca Cola θέλει την Θεσσαλονίκη αποικία κατανάλωσης] Το καταναλωτικό κοινό της Μακεδονίας και της Θράκης πήρε μια πρώτη γεύση από την ποιότητα των εισαγόμενων προϊόντων της Coca Cola από την Βουλγαρία: το μοντέλο της σύνδεσης της παραγωγής σε ένα κράτος και της κατανάλωσης σε ένα δεύτερο που συνορεύει εφαρμόζεται από την αμερικανική εταιρία τα τελευταία χρόνια στην Πολωνία και στις χώρες της Βαλτικής.
Και είναι αυτή η αλλαγή στην συμπεριφορά των καταναλωτών που επέφερε το μποϊκοτάζ στα προϊόντα της Coca Cola και που προπαγανδίζει το Κίνημα “Ούτε γουλιά Coca Cola”, που εκτίναξε τις ελληνικές επιχειρήσεις στην αγορά των αναψυκτικών. Και είναι οι συνέπειες του μποϊκοτάζ και της αλλαγής της νοοτροπίας των καταναλωτών που οδήγησαν τα στρατηγεία της αμερικανικής πολυεθνικής στην Ατλάντα να εκπονήσουν σχέδια αντιμετώπισης του Κινήματος “Ούτε γουλιά Coca Cola”: και τα σχέδια περιλαμβάνουν από εκτεταμένα διαφημιστικά προγράμματα, χρηματοδότηση δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης για να μην αναφέρουν τίποτε ή να αναφέρουν τις λιγότερο δυνατόν ειδήσεις, όχι μόνο για το μποϊκοτάζ, αλλά και για την ανάπτυξη και επέκταση των ελληνικών επιχειρήσεων.
Η περίπτωση της Κρήτης και των άλλων τουριστικών προορισμών ανησυχεί την Coca Cola και για έναν επιπλέον λόγο: η δοκιμή των ελληνικών αναψυκτικών από τους ξένους τουρίστες κατά τη διάρκεια των θερινών διακοπών δημιουργεί τις προϋποθέσεις εξάπλωσής τους στις χώρες προέλευσης του τουριστικού ρεύματος. Κάποιος επισκέπτης που πίνει στις διακοπές ελληνικά αναψυκτικά ή και τοπικά νερά, πιθανόν να αναζητήσει τα ίδια προϊόντα στην πατρίδα του ή να προσπαθήσει να έχει πρόσβαση σε αυτά μέσω ηλεκτρονικής παραγγελίας: μια πρακτική η οποία έχει πολύ μέλλον μπροστά της και η οποία θα ευνοήσει τις ελληνικές επιχειρήσεις και που η Coca Cola από τώρα προσπαθεί να “φράξει” – ως πολυεθνική σχεδιάζει μακροπροθέσμως και υπερεθνικώς. Ο Γερμανός τουρίστας που θα δοκιμάσει την Green Cola σε κάποια ταβέρνα ή αναψυκτήριο της Κρήτης και ενημερωθεί ότι το προϊόν υπάρχει και στη Γερμανία, είναι πολύ πιθανό να το αναζητήσει και μετά την επιστροφή του στον τόπο του.
Οι σχεδιαστές της πολιτικής της Coca Cola το γνωρίζουν αυτό, όπως γνωρίζουν και τις επιπτώσεις του μποϊκοτάζ στη ραγδαία μείωση των πωλήσεων της αμερικανικής εταιρίας και την απώλεια των τεραστίων μεριδίων στην αγορά (αυτή τη στιγμή παλεύει να κρατηθεί πάνω από το 50% σε μερίδια αγοράς, όταν την περίοδο πριν την έναρξη του μποϊκοτάζ άγγιζε ποσοστά 90%): στην πραγματικότητα το μποϊκοτάζ έφερε σε θέση άμυνας την αμερικανική εταιρία, η οποία τώρα προσπαθεί, “με νύχια και με δόντια”, να συγκρατήσει τις απώλειες της. Αποκλείει κάθε ενημέρωση για τα ελληνικά αναψυκτικά, τους χυμούς και τα νερά στον τύπο και τα ηλεκτρονικά μέσα μαζικής επικοινωνίας: τα τελευταία χρόνια εξαιτίας του Κινήματος “Ούτε γουλιά Coca Cola” έχει συστήσει ειδικό τμήμα στην Αθήνα για να παρακολουθεί το Διαδίκτυο και να παρεμβαίνει κάθε φορά με διάφορους τρόπους στην ειδησεογραφία γύρω από τον κλάδο των αναψυκτικών και των χυμών: από τη στιγμή που εγκατέστησε την ειδική αυτή υπηρεσία στην ελληνική πρωτεύουσα η “ειδησεογραφία” (π.χ. “βάζουν κόκα κόλα ως αντιηλιακό για να μαυρίσουν”) για την Coca Cola έχει εκτιναχθεί κατακόρυφα, ενώ την ίδια στιγμή συμβάλλει με τις παρεμβάσεις της, ώστε να αποσιωπούνται σημαντικές ειδήσεις που αφορούν το ελληνικό επιχειρείν στον κλάδο των αναψυκτικών. Αφήνω κατά μέρος τη νομιμότητα ή όχι αυτών των πρακτικών και αναφέρω ως τελευταίο κρούσμα αποσιώπησης σημαντικής είδησης το γεγονός της παραγωγής Green Cola από εργοστάσιο στην Ισπανία: η Green Cola Iberia είναι ένα μεγάλο βήμα για το ελληνικό επιχειρείν εκτός συνόρων, το οποίο, όμως, δεκαπέντε ημέρες μετά την ανακοίνωσή του στην Ισπανία, δεν εδέησε κανένα πρακτορείο ειδήσεων, καμία εφημερίδα και έντυπο, καμία ιστοσελίδα να το ανακοινώσει. Και ενώ στην Ελλάδα το σύστημα πληροφόρησης σιωπά ένοχα, ο ανήσυχος πολίτης μπορεί να κτυπήσει την ένδειξη Green Cola Espana στην Google και να διαπιστώσει ότι οι ενδείξεις έχουν εκτιναχθεί πάνω κάτω στα πέντε εκατομμύρια. Πιο πάνω και από την αντίστοιχη ένδειξη Coca Cola Espana.
Θα μπορούσα να αναφέρω δεκάδες παραδείγματα για τον τρόπο με τον οποίο η Coca Cola έχει επιβάλλει τη σιωπή στο διάτρητο ελληνικό σύστημα πληροφόρησης, αλλά δεν έχει νόημα αυτή τη στιγμή. Εκείνο που επιχειρώ να προβάλλω με αυτή την περιγραφή της κατάστασης, δεν είναι ούτε οι συγκεκριμένες ελληνικές επιχειρήσεις, ούτε η συμβολή τους στην εθνική οικονομία – που είναι τεράστια και θα γίνει ακόμη μεγαλύτερη, διότι θεωρώ ότι η αλυσίδα καρπός-χυμός-μεταποίηση-εξαγωγή, μπορεί να αποτελέσει έναν από τους βασικούς μηχανισμούς ανόρθωσης της εθνικής μας οικονομίας -, αλλά τον ανασταλτικό ρόλο της πολυεθνικής Coca Cola σε αυτή την πορεία ενίσχυσης της οικονομίας. Πρόκειται για τροχοπέδη του επιχειρείν και της ανάπτυξης στον συγκεκριμένο κλάδο που εκ των πραγμάτων παρουσιάζει μια δυναμικότητα. Και αυτό πρέπει να γίνει πρώτα από όλα αντιληπτό από τους πολιτικούς της χώρας: η πολιτική είναι πρωτίστως μια αναφορά επί του συγκεκριμένου. Όταν αναφέρεται κάποιος σε εθνική καταναλωτική συνείδηση θα πρέπει να συγκεκριμενοποιεί και να ορίζει προτεραιότητες στην πρακτική του για να μην αναλώνεται σε ακίνδυνη φλυαρία: η πολιτική είναι υπόθεση συγκεκριμένων συγκρούσεων. Με βάση αυτό ερωτώ δημοσίως: ποια η στάση του κ. Καρχιμάκη απέναντι στην καπηλεία του μινωϊκού πολιτισμού για διαφημιστικούς λόγους από την Coca Cola; Ποια η στάση του στην διαφθορά του συστήματος πληροφόρησης που επιφέρει η Coca Cola με τις πρακτικές της; Ποια η στάση του στις παρανομίες και τους εκβιασμούς της Coca Cola στους καταστηματάρχες μέσω του χρησιδανείου του ψυγείου εις βάρος των τοπικών αναψυκτικών; Ο κατάλογος των ερωτημάτων μπορεί να διευρυνθεί…
Σε όσους ενδιαφέρονται για τις πρακτικές των πολυεθνικών παραπέμπω σε επιστημονικά κείμενα του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ Ανδρέα Παπανδρέου για το ρόλο τους στην παγκόσμια οικονομία και πολιτική. Άκρως επίκαιρα που καλό είναι να τα θυμηθούν όλοι οι Έλληνες και όλες οι Ελληνίδες αυτές τις δύσκολες ώρες που διέρχεται η χώρα και ο λαός μας: αν για παράδειγμα μελετήσει κάποιος το κείμενο του διανοητή Ανδρέα Παπανδρέου “Multinational Corporation and Empire” (“Πολυεθνικές εταιρίες και αυτοκρατορία”) θα αντιληφθεί ότι το μποϊκοτάζ στην Coca Cola είναι κάτι παραπάνω από ένα απλό αίτημα για την επαναλειτουργία ενός εργοστασίου, είναι ένα αίτημα απεξάρτησης της χώρας: είναι και αυτό ένας δρόμος για την ανεξαρτησία του τόπου. Υπάρχουν, άραγε, ακόμη στελέχη στο ΠΑΣΟΚ που διαβάζουν επιστημονικά κείμενα του Ανδρέα Παπανδρέου, ή τον μεταχειρίζονται σαν “ψόφιο σκύλο”, όπως συνέβη τις τελευταίες ημέρες με την επέτειο του θανάτου του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Υ. Γ.: Συλλογίζομαι “φωναχτά” την αγωνία μου για το μέλλον του τόπου και του λαού μας: ένας άνθρωπος που στάθηκε πολιτικώς σε άλλη όχθη της σοσιαλιστικής αριστεράς από αυτήν που εκπροσωπούσε το κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου – “Ούτε γουλιά Coca Cola, Fanta, Sprite, Schweppes, Amita, Frulite, νερό ΑΥΡΑ”
* Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”
