Ένα μέρος της αμερικανικής οικονομικής ελίτ έχει καταληφθεί από την υστερία της καταστροφής του κόσμου και της αναζήτησης ενός τρόπου προσωπικής επιβίωσης. Εκτός από τα υπερπολυτελή πυρηνικά καταφύγια που κατασκευάζουν οι Doomsday Preppers, κυρίως κροίσοι της Silicon Valley, την εμφάνισή τους έχουν κάνει και τα “seastads”, τα πλωτά νησιά…
Αυτή η τάση όμως, πέρα από μια ελιτίστικη μανία, έχει και βαθύτερα ιδεολογικά και κοινωνικά κριτήρια. Η ιδέα προέρχεται από τους “λιμπερτάριαν”, μια ομάδα ακραία νεοφιλελεύθερων, που οραματίζονται την απόλυτη συρρίκνωση του Κράτους, ο ρόλος του οποίου θα περιορίζεται απλά στην παροχή ασφάλειας και στην προστασία της ιδιοκτησίας και της ζωής τους.
Η ιδέα βέβαια δεν είναι τόσο καινούργια. Το 1964, ο διάσημος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Φίλιπ Ντικ παρουσιάζει στη νουβέλα του “Τι λένε οι νεκροί” τον αδηφάγο κροίσο Λουίς Σαράπις, ο οποίος δημιουργεί την αμύθητη περιουσία πάνω σε πλωτά νησιά, στα οποία απαγορεύεται κάθε εργασιακό δικαίωμα. Αυτή η ιδέα των πλωτών νησιών, που θα είναι τελείως ελεύθερα από οποιοδήποτε έλεγχο, φαίνεται πως βρήκε γόνιμο έδαφος σε μια ομάδα της αμερικανικής ελίτ, ενώ πλέον η υλοποίησή της είναι εφικτή λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας.
Το 2008 οι λιμπερτάριαν Πάτρι Φρίντμαν (στέλεχος της Google και εγγονός του “πατέρα” του νεοφιλελευθερισμού Μίλτον Φρίντμαν) και Γουέιν Γκράμχιλ ίδρυσαν το Sea Standing Institute για να προωθήσει και να υλοποιήσει αυτή την ιδέα. Ανάμεσα στους χρηματοδότες, που προέρχονται κυρίως από τη Sillicon Valley, ξεχωρίζει ο επίσης “λιμπερτάριαν” δισεκατομμυριούχος Πίτερ Θίελ, ο συνιδρυτής του PayPal, ένας από τους πρώτους επενδυτές του Facebook και νυν σύμβουλος του Ντόναλντ Τραμπ. Το ενδιαφέρον τους για αυτή την ιδέα έχουν εκφράσει ακόμη οι Λάρι Πέιτζ (συνιδρυτής της Google), Έλον Μάσκ (ιδιοκτήτης της Tesla) και ο Ρίτσαρντ Μπράνσον (ιδιοκτήτης της αεροπορικής εταιρείας Virgin).
Αυτά τα τεχνητά νησιά, σύμφωνα με το σχέδιο, θα είναι αγκυροβολημένα στην ανοιχτή θάλασσα και χάρη στις νέες τεχνολογίες θα παρα΄γουν τη δική τους ενέργεια και πόσιμο νερό ενώ θα ανακυκλώνουν και τα απόβλητά τους. Πιστεύεται μάλιστα ότι θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν πάνω τους πλήθος επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας, ερευνητικών κέντρων και κατοικιών.
“Κατά τη γνώμη μας η διακυβέρνηση είναι μια βιομηχανία όπως όλες οι άλλες. Και μάλιστα σήμερα δεν λειτουργεί σωστά. Οι πελάτες [σημ: αναφέρεται στους πολίτες] είναι δυσαρεστημένοι. Πρέπει να καινοτομήσουμε. Να πειραματιστούμε στα seastads μας, τα πλωτά νησιά, με άλλες μορφές διακυβέρνησης και ο καθένας να διαλέγει όποια του ταιριάζει”, αναφέρει ο Πάτρι Φρίντμαν σύμφωνα με τη Liberation.
Σε αυτόν τον κόσμο που οραματίζεται η δημοκρατία μάλλον περισσεύει. Η “βιομηχανία”, η “εταιρεία” θέλει ευτυχισμένο πελάτη, αλλά ο πελάτης δεν χρειάζεται να έχει λόγο στο προϊόν. “Νοιάζεται η Apple για τις επιθυμίες των πελατών της; Βεβαιότατα. Αποφασίζουν όμως οι πολίτες για τον τρόπο με τον οποίο θα σχεδιαστεία το iphone τους; Όχι βέβαια! Αυτό όμως δεν μας εμποδίζει να έχουμε καταπληκτικά iphones”.
Οι εμπνευστές του εγχειρήματος ισχυρίζονται πως μακροπρόθεσμα αυτά τα “αυτόνομα κράτη της αγοράς” εκτός από δική τους νομοθεσία στο σύστημα έρευνας και διεξαγωγής επιστημονικών πειραμάτων, θα μπορούσαν να οργανώσουν μια τελείως ανεξάρτητη πολιτική σε όλα τα θέματα και να αποκτήσουν ακόμη και το δικό τους νόμισμα.
Για την ώρα, και καθώς το εγχείρημα μέχρι σήμερα παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες από τεχνικής άποψης, οι πρωτεργάτες αρκούνται στην υπογραφή ενός “μνημονίου συνεργασίας” με τη Γαλλική Πολυνησία για τη διερεύνηση της δυνατότητας δημιουργίας των πρώτων seastads μέσα στα χωρικά ύδατά της. Όταν επιτευχθεί η τεχνική βιωσιμότητα του εγχειρήματος κοντά στην ακτή και σε μικρή κλίμακα, τότε θα επιχειρηθεί και μια πιο ολοκληρωμένη υλοποίησή του στον ωκεανό.
Βάσει της συμφωνίας που υπογράφτηκε, αυτά τα τεχνητά νησι θα ενταχθούν στο καθεστώς της Ειδικής Οικονομικής Ζώνης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ειδική φορολογική μεταχείρισης και τον περιορισμό των εργασιακών δικαιωμάτων πάνω στα seastads. Από την πλευρά τους οι τοπικές αρχές της Πολυνησίας ως βασικό σκοπό της συμφωνίας τονίζουν την κλιματική αλλαγή, την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και την υψηλή ανεργία.
* Από το περιοδικό “Σχεδία”