Του Γιώργου Σπυριδάκη
Ξημερώματα 20 Μαΐου 1941, ξεκινάει η επιχείρηση με το κωδικό όνομα <<Merkur>> (Ερμής), δηλαδή το σχέδιο των Ναζί για την κατάληψη της Κρήτης, την οποία έβλεπαν ως ένα σταθερό αεροπλανοφόρο στο κέντρο της Μεσογείου από το οποίο θα μπορούσαν να ανεφοδιάζουν ανενόχλητοι το Αφρικανικό Σώμα υπό τον Ρόμμελ. Η γερμανική κατασκοπία θεώρησε εύκολη την κατάληψη του νησιού για δύο λόγους, η άμυνα των βρετανών φαίνονταν ελλιπής και ο κρητικός λαός ως αντιμοναρχικός και έχοντας επαναστατήσει κατά του Μεταξά, θα αντιμετώπιζε τους Ναζί ως ελευθερωτές.
Στην πραγματικότητα όμως οι βρετανοί είχαν σπάσει τν γερμανικό κώδικα και γνωρίζοντας την επερχόμενη επίθεση, έκρυψαν τις ελάχιστες δυνάμεις που διέθεταν στο νησί, και οι κρητικοί κάθε άλλο παρά φιλικά θα αντιμετώπιζαν όποιον στρέφονταν κατά της Ελλάδας. Η επίθεση δεν μπορούσε να γίνει από τη θάλασσα, διότι υπερίσχυε το βρετανικό ναυτικό, έτσι αποφασίστηκε να γίνει από αέρος. Τα ξημερώματα της 20ής Μαΐου, άρχισε ανελέητος βομβαρδισμός και ρίψη αλεξιπτωτιστών στα Χανιά, το μεσημέρι στο Ρέθυμνο και το απόγευμα στο Ηράκλειο. Πρώτος και κύριος στόχος ήταν η κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε, στο οποίο θα μπορούσαν να προσγειώνονται ελεύθερα τα αεροσκάφη τους με ενισχύσεις.
Αμέσως, ξεκινά η άμυνα του νησιού από τις δυνάμεις της κοινοπολιτείας, τους θρυλικούς Μαόρι και τον κρητικό λαό. Οι κρητικοί μάλιστα είχαν αφοπλιστεί από τον Μεταξά καθώς φοβόταν πιθανή εξέγερση εναντίων του, με το πρόσχημα, πως χρειάζονταν τα όπλα για το μέτωπο της Αλβανίας.
Επιπλέον, οι μάχιμοι άνδρες αποτελούσαν την V Μεραρχία Κρητών, δεν είχαν προλάβει να επιστρέψουν από το μέτωπο. Έτσι ρίχθηκαν στη μάχη γέροι, γυναίκες και παιδιά με ελάχιστα απαρχαιωμένα τουφέκια, κειμήλια των Κρητικών Αγώνων και γεωργικά εργαλεία. Μόνο την πρώτη ημέρα σκοτώθηκαν 1800 γερμανοί ενώ συνολικά οι απώλειες τους ξεπέρασαν τις 4000. Ένας γερμανός αξιωματικός χαρακτηριστικά γράφει: «Στη Κρήτη µόνο οι πέτρες δεν σηκώνονταν µοναχές τους να µας κτυπήσουν. Κάθε έµψυχο µας πολεµούσε και µας πολεµά µέχρι την ύστατη στιγµή, κάνοντας έτσι τη µάχη αυτή µια από τις πιο παράδοξες και ένδοξες της ιστορίας».
Παρά τη σκληρή άμυνα στις 27 Μαΐου κατέλαβαν τα Χανιά και το Ρέθυμνο και στις 30 το Ηράκλειο, ενώ την ίδια ημέρα αποχώρισαν οι τελευταίοι βρετανοί μαχητές από τα Σφακιά για τη Μέση Ανατολή. Η σημασία των γεγονότων κρίνετε από τον απόηχο τους. Η μάχη της Κρήτης, θεωρείτε ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του Β Παγκόσμιου Πόλεμου, και διδάσκετε σε όλες τις στρατιωτικές σχολές. Οι απώλειες των Γερμανών σε έμψυχο και άψυχο υλικό ήταν τεράστιες, το επίλεκτο σώμα των αλεξιπτωτιστών που θεωρούνταν μέχρι τότε αήττητο, αποδεκατίστηκε και δεν χρησιμοποιήθηκε ξανά.
Ο κρητικός λαός ήταν ο πρώτος που αντιστάθηκε στους Ναζί και υπήρξε πρόδρομος των επόμενων αντιστάσεων. Τέλος, η κατάληψη της Ελλάδας και η Μάχη της Κρήτης, καθυστέρησαν την γερμανική εισβολή στη Ρωσία με αποτέλεσμα να οργανωθεί η άμυνα και να πιάσει ο βαρύς ρωσικός χειμώνας. Η συμβολή της Ελλάδας στην καθυστέρηση της των γερμανών, που οδήγησε στη νίκη των συμμάχων, αμφισβητείτε και ορισμένοι θέλουν να την αναδείξουν ως μύθο.
Η απάντηση προς αυτούς είναι το μήνυμα που μετέδωσε ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας το 1942:
“Επολεμήσατε άοπλοι εναντίον πάνοπλων και ενικήσατε. Μικροί εναντίον μεγάλων και επικρατήσατε. Δεν ήτο δυνατόν να γίνει άλλως, διότι είσθε Έλληνες. Εκερδίσαμεν χρόνον διά να αμυνθώμεν. Ως Ρώσοι και ως άνθρωποι σας ευγνωμονούμε.”
* Ο Σπυριδάκης Γιώργος τελειόφοιτος του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας ΔΠΘ.