Η Νέα Αριστερά Χανίων διοργάνωσε εκδήλωση την Παρασκευή, 1 Νοεμβρίου, με θέμα τον υπερτουρισμό, θέτοντας επί τάπητος ένα ζήτημα που απασχολεί όλο και περισσότερο την τοπική κοινωνία.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, τονίστηκε η ανάγκη για έναν ανοιχτό και ειλικρινή διάλογο για τις επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού στην περιοχή. Οι ομιλητές υπογράμμισαν ότι η συζήτηση αυτή δεν πρέπει να περιορίζεται σε οικονομικούς όρους, αλλά να περιλαμβάνει και τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών, οι οποίες βιώνουν καθημερινά τις συνέπειες του φαινομένου.
Επιπλέον, τονίστηκε ότι η έννοια του υπερτουρισμού είναι σχετική και υποκειμενική, καθώς εξαρτάται από την αντίληψη κάθε ανθρώπου και τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε περιοχής.
Η εκδήλωση αποτέλεσε μια πρώτη προσπάθεια για να ανοίξει ο διάλογος για ένα ζήτημα που απασχολεί όλο και περισσότερο την τοπική κοινωνία των Χανίων και καλεί όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να συνεργαστούν για την εύρεση βιώσιμων λύσεων.
Ο καθηγητής ομότιμος καθηγητής τμ. Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Γιάννης Σπιλάνης τόνισε ότι ο υπερτουρισμός δεν είναι απλώς ένα στατιστικό στοιχείο, αλλά μια υποκειμενική εμπειρία των κατοίκων και των επισκεπτών. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι κάτοικοι των νησιών, όπως και της Κρήτης, αντιμετωπίζουν προβλήματα από την υπερβολική τουριστική ανάπτυξη, όπως η έλλειψη χώρου και υποδομών. Ο καθηγητής επισημαίνει ότι η αύξηση των κλινών δεν είναι πάντα η λύση, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε υπερκορεσμό και μείωση των εσόδων.
Ο Σπιλάνης προτείνει την ανάγκη για μια πιο βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, που θα εστιάζει στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα. Προτείνει την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου με εναλλακτικές δραστηριότητες, όπως ο αγροτουρισμός, και την απομάκρυνση από το μοντέλο του “all inclusive”. Επισημαίνει επίσης την ανάγκη για συνεργασία μεταξύ των τοπικών κοινωνιών, των επιστημόνων και των πολιτικών για την διαμόρφωση μιας βιώσιμης στρατηγικής για τον τουρισμό στην Κρήτη.
Πιο αναλυτικά ο ομότιμος καθηγητής τμ. Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Γιάννης Σπιλάνης, είπε:
Υπερτουρισμός είναι η άποψη που έχουν είτε οι κάτοικοι ενός τόπου είτε οι επισκέπτες ενός τόπου για το εάν ο τόπος καλύπτει τις δικές τους ανάγκες, ή αν τους ζορίζει ή αν τους ευχαριστεί. Οι τουρίστες, αν έχουν μια καλή εμπειρία, και οι κάτοικοι, εάν ζούνε καλά. Αυτό είναι το θέμα το οποίο έχει να κάνει με τον υπερτουρισμό.
Εμείς κάναμε έρευνες φέτος στα Ιόνια και όχι μόνο, και οι κάτοικοι δήλωσαν ότι υπάρχει υπερτουρισμός, υπάρχει πάρα πολύς κόσμος. Δεν μπορούν να πάνε στις παραλίες, δεν μπορούν να κινηθούν. Άρα, το μετράμε ρωτώντας τους ίδιους να εκφράσουν την άποψή τους. Είναι πολύ συγγενικό, επειδή καταλαβαίνω ποιο είναι το ερώτημα, σα να είναι πολύ συγγενικό με τη φέρουσα ικανότητα, όπου τη μετράμε με νούμερα που έχουν να κάνουνε με το αν έχουμε κυκλοφοριακό πρόβλημα, αν έχουμε νερό, αν έχουμε οι υποδομές γενικώς φτάνουν, αν έχουμε χώρο για να ζήσουμε. Αυτό είναι το αντικειμενικό που μετράμε με τη φέρουσα ικανότητα, αλλά ο υπερτουρισμός αφορά την αντίληψη των ανθρώπων.
H Κρήτη, επειδή είναι μεγάλη, είναι πολύ πιο δύσκολο να ορίσεις τα όρια της τουριστικής περιοχής. Δεν είναι όπως ένα μικρό νησί που είναι τα όρια πολύ πιο μικρά. Ξέρουμε πάρα πολύ καλά ότι η βόρεια Κρήτη έχει το μεγαλύτερο κομμάτι του τουρισμού. Ξέρουμε όσοι έχουμε επισκεφτεί κατά καιρούς ότι υπάρχει πάρα πολύς κόσμος. Εγώ δεν έχω μελετήσει ιδιαίτερα την Κρήτη, εγώ μελετάω τα μικρότερα νησιά, και δεν μπορώ να έχω σαφή απάντηση. Αλλά φαίνεται ότι και στην Κρήτη, πια, στις πόλεις και στις μεγάλες και στις άλλες περιοχές, υπάρχει πολύ μεγάλη συγκέντρωση, από τα νούμερα που βλέπουμε και εμείς. Πρέπει λοιπόν να καταλάβουμε ότι, εάν όντως έστω και για ένα μήνα έχει πολύ υψηλό τουρισμό, δεν πρέπει να αυξήσουμε τις κλίνες. Πρέπει να δούμε τι άλλη διαχείριση θα κάνουμε. Εάν αυξήσουμε τις κλίνες, αυτό τους δύο μήνες δεν θα είναι απλώς υπερτουρισμός, θα είναι έμφραγμα.
Kαταρχάς, δεν είπε κανείς να σταματήσει τον τουρισμό. Έτσι, πρώτον είναι να σταματήσει την αύξηση των κλινών, άρα την αύξηση, ας το πούμε, στην υψηλή περίοδο. Δεύτερο, είναι να μπορέσεις να επιμηκύνεις την περίοδο κάτω από άλλες συνθήκες, γιατί αυτό που συζητάμε και το άκουγα και σήμερα εδώ, ότι έχοντας μεγαλώσει η σεζόν, οι άνθρωποι δεν αντέχουν πια. Δεν μπορεί να δουλεύεις 18 ώρες επί 6 μήνες. Αποκλείεται το 18ωρο. Μπορείς να το κάνεις για δύο μήνες, για τρεις μήνες. Δεν μπορεί να δουλέψει ούτε ο μικρός επαγγελματίας, ούτε ο εργαζόμενος, μπορεί να αντέξει έτσι. Άρα θα πρέπει να αποφασίσουμε, εάν αν όντως θεωρούμε ότι έχουμε υπερτουρισμό, έστω και για ένα μήνα, πρέπει να πούμε στις κλίνες «stop». Αυτό είναι το πρώτο.
Από κει και πέρα, πρέπει να διαχειριστούμε και να δούμε έτσι πώς μπορούμε να αυξήσουμε τα έσοδα από τον τουρισμό κάνοντας άλλες δραστηριότητες μαζί με τον τουρισμό. Συζητάμε εδώ και χρόνια για τις ειδικές μορφές οι οποίες δεν αναπτύσσονται. Συζητάμε τη σύνδεση του αγροτουρισμού, του τουρισμού με τη διατροφή. Δεν είναι αυτή που θα έπρεπε. Εμείς τα ξέρουμε πάρα πολύ καλά αυτά. Άρα πρέπει να αλλάξουμε. Και βέβαια, δεν πρέπει πια να κυνηγάμε την πελατεία μέσα από τον «all inclusive», την πελατεία χαμηλών εσόδων. Δεν είναι δυνατόν. Άρα υπάρχουν πράγματα να κάνουμε για να βελτιώσουμε.
Nομίζω ότι είναι καταλαβαίνετε ότι αν αν μέσα στην αίθουσα εδώ βάλουμε 200 άτομα, βάλετε 400, θα βάλετε 500, μετά θα βάλετε 600, επειδή θέλουμε να εισπράξουμε κι άλλα, επειδή θα έχετε ένα έσοδο, δεν είναι δυνατόν να το σκεφτούμε αυτό το πράγμα. Έτσι, δεν μπορεί να αυξηθεί, αφού δεν χωράει ο τόπος πια. Έτσι, δεν χωράνε οι παραλίες, δεν χωράνε κάτι. Πρέπει να κάνουμε κάτι λοιπόν γι’ αυτό.
Η Κρήτη μπορεί να λέμε ότι έχει χώρο, το ερώτημα είναι και τι θέλουμε ως ανάπτυξη στην Κρήτη. Τι θέλουμε ως ανάπτυξη στην Κρήτη; Δεν αποφασίζω εγώ, πρέπει να αποφασίσουν οι άνθρωποι της Κρήτης, τι θέλουν και αν θέλουνε και άλλες κλίνες παντού. Έτσι, αυτό είναι το ζητούμενο. Εγώ δεν θεωρώ ότι αυτό είναι η σωστή κατεύθυνση. Νομίζω τα νούμερα που έχουμε βγάλει και το ζήσαμε φέτος πάλι, δεν είναι δυνατόν να αυξάνονται οι αφίξεις και να μειώνονται τα έσοδα. Κάτι στραβά κάνουμε λοιπόν. Το καμπανάκι χτύπησε πέρσι ελαφριά, φέτος χτύπησε βαρύτερα.
Νομίζουμε και να πω και κάτι ακόμη που βγαίνει απ’ τα νούμερα, εδώ και 20 χρόνια ενώ τα πεντάστερα ξενοδοχεία και τα τετράστερα έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, η κατακεφαλήν δαπάνη από αυτό, δε θα έπρεπε να έχει αυξηθεί αντίστοιχα; Δηλαδή, δεν θα έπρεπε να έχει διπλασιαστεί, γιατί έχουν διπλασιαστεί τα πεντάστερα; Δεν αυξάνεται, μειώνεται κιόλας. Μή, μήπως κάτι αυτό θα έπρεπε να μας πει; Άρα, πρέπει να κάνουμε μία να το πω νηφάλια ανάλυση των δεδομένων.
Εμείς αυτή τη δουλειά κάνουμε, και γι’ αυτό είμαστε εδώ, να κάνουμε νηφάλια ανάλυση των δεδομένων και μετά να αποφασίσουμε όλοι μαζί, τι είναι αυτό που θέλουμε. Η Κρήτη θέλει ακόμη πιο πολύ τουρισμό; Εάν το αποφασίσει και το θέλει, να γίνει. Αυτό αποφασίσει η Κρήτη, οι τοπικές κοινωνίες, αυτό δεν επιπλέον το ρυθμίζει η αγορά. Είναι ξεκάθαρο αυτό. Δεν κάνει κομμάτι. Όχι, εάν εάν αυτή τη στιγμή πει η κυβέρνηση ότι «εγώ δεν θέλω καμία άλλη κλίνη», μέσα από το χωροταξικό, μπορεί να το πετύχει. Καταρχάς, αυτή τη στιγμή αφήνει ανεξέλεγκτα παντού τις στρατηγικές επενδύσεις. Γιατί να επενδύσουμε κι άλλο; Γιατί θέλουμε και άλλους τουρίστες, όταν τα έσοδά μας μειώνονται;
Ο καθηγητής Κοινωνιολογίας, Μιχάλης Νικολακάκης, υπογραμμίζει ότι η συζήτηση για τον υπερτουρισμό δεν αφορά μόνο τα στατιστικά στοιχεία αλλά και την ποιότητα ζωής των κατοίκων και την προστασία του περιβάλλοντος. Οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών δεν πρέπει να θεωρούνται αρνητικές, αλλά ως ένα καμπανάκι που καλεί σε αναστοχασμό και δράση. Ο καθηγητής υποστηρίζει ότι είναι απαραίτητο να τεθούν όρια στην τουριστική ανάπτυξη, ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των προορισμών και να προστατευθεί το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον.
Ο κ. Νικολακάκης καλεί σε έναν ανοιχτό και δημοκρατικό διάλογο μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων μερών, όπως οι τοπικές κοινωνίες, οι τουριστικοί επιχειρηματίες, οι πολιτικοί και οι επιστήμονες. Θεωρεί ότι μια τέτοια συζήτηση μπορεί να οδηγήσει σε λύσεις που θα εξασφαλίσουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του τουρισμού και την ευημερία των τοπικών κοινωνιών. Ο καθηγητής επισημαίνει την ανάγκη για συγκεκριμένα μέτρα, όπως ο περιορισμός των κλινών σε περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπερτουρισμού και η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Ο Μιχάλης Νικολακάκης, διδάσκων Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης είπε πιο αναλυτικά:
Η συζήτηση για τον υπερτουρισμό, για το πώς στέκονται απέναντι στο τουριστικό φαινόμενο οι τοπικές κοινωνίες περισσότερο είναι μία αφορμή να συζητήσουμε για την αναγκαιότητα να υπάρχουνε θεσμικά και κανονιστικά και νομικά όρια στην έκθεση της τουριστικής δραστηριότητας με τρόπο τέτοιο έτσι ώστε ο τουρισμός να είναι αυτό που πρέπει να είναι, δηλαδή μία δραστηριότητα που σέβεται το περιβάλλον και χωρίς να το υπονομεύει εις βάρος των επόμενων γενιών.
Οι δημοκρατίες έχουνε και κοινωνική διαμαρτυρία. Το θέμα είναι ότι η κοινωνική διαμαρτυρία είναι ένα καμπανάκι για να σκεφτούμε τι είναι αυτά που μπορεί να κάνουνε τις τοπικές κοινωνίες να αντιδρούν και τι είναι αυτά που μπορεί να κάνουν τις τοπικές κοινωνίες που την ώρα που οι ίδιοι είναι συμμέτοχοι σε μία παραγωγική δραστηριότητα να υπάρχουνε κριτικές φωνές που παράγονται. Είναι αφορμή για συζήτηση. Δεν υπάρχει λόγος να το φοβόμαστε.
Δε νομίζω ότι στην Κρήτη έχουμε υπερτουρισμό. Νομίζω ότι υπάρχουν όμως εκδοχές και εκδηλώσεις μιας εξάντλησης περιβαλλοντικών πόρων και εξάντλησης του δομημένου περιβάλλοντος και της ικανότητας να υποδεχτούν κάποιες περιοχές στην Κρήτη επιπλέον τουρίστες. Και αυτό είναι μία δημόσια συζήτηση η οποία πρέπει να γίνει με τρόπο τέτοιο που να εμπλέκει φυσικά και τους και τα κινήματα διαμαρτυρίας και τα πολιτικά κόμματα και τους φορείς και την τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά φυσικά και τους ίδιους τους συλλογικούς φορείς εκπροσώπησης του τουριστικού κλάδου, τους εργαζομένους, τους ξενοδόχους και ούτω καθεξής. Είναι μία δημόσια συζήτηση που δεν πρέπει να φοβόμαστε να την κάνουμε.
Είναι μία δημόσια συζήτηση από την οποία ο τουρισμός έχει να επωφεληθεί πάρα πολύ, για τη μακροβιότητα του και για να είναι μαζί μας πολλά χρόνια ακόμα.
Παρότι είναι κοινός τόπος το ότι χρειάζονται όρια, αυτή η δημόσια συζήτηση για τον προσδιορισμό για την αναγκαιότητα, την κοινωνική αναγκαιότητα δημιουργίας ενός ορίου σε αυτή τη δραστηριότητα πρέπει να ανοίξει και δεν μπορεί να ανοίξει μόνο στην αίθουσα της Βουλής, δεν μπορεί να ανοίξει μόνο μέσα στα υπουργεία. Πρέπει κυρίως να ανοίξει μέσα στις τοπικές κοινωνίες οι οποίες τρέφονται από αυτές τις δραστηριότητες, έτσι ώστε και οι ίδιες να καθορίσουν την ιδέα του ορίου.”
Ο βιολόγος Πέτρος Λυμπεράκης και στέλεχος της Νέας Αριστεράς υπογραμμίζει την ανάγκη για ένα ανοιχτό διάλογο για τον υπερτουρισμό στα Χανιά. Η οργάνωση της εκδήλωσης, σύμφωνα με τον ίδιο, αποσκοπεί στο να δώσει φωνή στις ανησυχίες των κατοίκων για τις επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού στην ποιότητα ζωής και στο περιβάλλον.
Ο κ. Λυμπεράκης τονίζει ότι ο υπερτουρισμός δεν αφορά μόνο τους αριθμούς αλλά και τις συνέπειες που έχει στην καθημερινότητα των ανθρώπων, όπως η αύξηση του κόστους ζωής, η έλλειψη υποδομών και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος.
Προτείνει να λάβουμε ως παράδειγμα πόλεις που έχουν ήδη αντιμετωπίσει τα προβλήματα του υπερτουρισμού και να αναζητήσουμε λύσεις που θα προστατεύσουν τόσο τον τουρισμό όσο και την τοπική κοινωνία. Επισημαίνει ότι ο διάλογος για τον υπερτουρισμό πρέπει να είναι ανοιχτός σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των κατοίκων, των επιχειρηματιών, των πολιτικών και των επιστημόνων. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να βρούμε βιώσιμες λύσεις που θα εξασφαλίσουν την ανάπτυξη της περιοχής χωρίς να θυσιάζεται η ποιότητα ζωής των κατοίκων και το φυσικό περιβάλλον.
Πιο αναλυτικά ο Πέτρος Λυμπεράκης, βιολόγος στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και στέλεχος της Νέας Αριστεράς είπε:
Κοιτάξτε, εμείς ξεκινήσαμε να οργανώσουμε αυτή την εκδήλωση όχι επειδή έτσι λέμε ότι δεν έχουμε τι άλλο να κάνουμε ας πούμε για τον υπερτουρισμό, αλλά γιατί το νιώσαμε ως ανάγκη. Και από τις συζητήσεις που γίνονται στην πόλη, δεν είναι μόνο δική μας συζήτηση. Ακούγεται πάρα πολύ συχνά ο όρος και από την αίσθηση που είχαμε ως κάτοικοι ότι η πόλη μας αποξενώνει, μας διώχνει. Αλλά και από την εμπειρία άλλων χωρών που έχουν φτάσει πριν από μας σε επίπεδα πολύ ζωρ και τώρα το κουβεντιάζουν ήδη και λέμε, «δεν πρέπει να ανοίξει αυτή η συζήτηση; Δεν πρέπει να μπούμε και εμείς;» Όχι να πάρουμε κάποιες αποφάσεις άμεσα, αλλά να δούμε, πρέπει να κάνουμε κάτι. Ε, αυτή ήταν η αφορμή.
Εμείς, ως νέα αριστερά, το κουβεντιάσαμε πάρα πολύ. Θεωρήσαμε και ενδιαφέρον να γίνει και ενόψει του συνεδρίου να μπορούμε να καταθέσουμε και αυτές τις απόψεις στο συνέδριο που θα κάνουμε. Καλέσαμε δύο ομιλητές οι οποίοι είναι ειδικευμένοι στο αντικείμενο. Έχουνε και οι δύο και σπουδές και πράξη πάνω στο αντικείμενο. Και νομίζω ότι ε θα θα ελπίζω μάλλον να έχουμε και συνεισφορά από τους ανθρώπους που ήρθανε να παρακολουθήσουν, γιατί το ζητήσαμε και αυτό, τη δική τους γνώμη.
Να ξεκινήσουμε αυτό το διάλογο, να τον ξεκινήσουμε συντεταγμένα. Μπορούμε να το κάνουμε. Ας πούμε, δεν μη συγκρινόμαστε όπως η Βαρκελώνη έχει ξεκινήσει αυτό το διάλογο συντεταγμένα ο δήμος, γιατί είναι ένα πρόβλημα πραγματικό. Εμείς δεν πρέπει να το κάνουμε αυτό;
Ο υπερτουρισμός δεν είναι ένα πράγμα μόνο πόσοι τουρίστες έρχονται. Δεν πρέπει να το δούμε μόνο ποσοτικά. Είναι πολλοί παράγοντες. Το πρόβλημα της κατοικίας δεν συνδέεται με τον υπερτουρισμό; Το πρόβλημα των υποδομών, αν μπορούμε να πάμε ή όχι στο στο δρόμο, συνδέεται με τον τουρισμό. Το νερό που άκουσα με έκπληξη δημοτικό άρχοντα να λέει, «συγγνώμη, έχουμε έλλειψη νερού από τον τουρισμό και τη γεωργία, θα επιλέξουμε και θα δώσουμε προτεραιότητα στον τουρισμό». Αυτό με με σόκαρε. Δεν είναι λοιπόν ένα κομμάτι πόσοι τουρίστες είναι μόνο. Είναι ένα τεράστιο πλέγμα δραστηριοτήτων και κοινωνικών εκδηλώσεων που πρέπει να το ελέγξουμε μαζί.