Συνέντευξη στον Παναγιώτη Μένεγο | Από την περασμένη Παρασκευή που η υπόθεση Ρωμανού φούντωσε κι έγινε το κεντρικο θέμα της πολιτικής επικαιρότητας ως η καυτή πατάτα που δοκιμάζει το αποθεματικό δημοκρατίας της κυβέρνησης, αλλα και στη μεγάλη εικόνα της κοινωνίας μας ολόκληρης, ο καθένας εύλογα διατυπώνει την άποψή του. Με πολύ δυναμικό, συχνά απόλυτο, τρόπο. Είναι τέτοια η φύση του ζητήματος άλλωστε, είναι τέτοια η συμβολική πολιτική του διάσταση. Φυσικά, όπως πάντα θα συμβαίνει, στην αρένα των social media η ουσία χάνεται μετά από ελάχιστα κλικ. Ίσως γιατί μιλάμε για το θέμα με γνώμονα τις ιδεολογικές μας βεβαιότητες έχοντας, όπως είναι λογικό οι περισσότεροι, μηδαμινές νομικές γνώσεις.
Ζητήσαμε την επιστημονική τοποθέτηση του νομικού Γιώργου Γιάνναρου (@giannaros_g), διατυπώνοντας μερικές απλές “αφελείς” ερωτήσεις πάνω στα βασικά σημεία της υπόθεσης. Οι εμπεριστατωμένες απαντήσεις του δε θα σας αλλάξουν γνώμη – δεν είναι αυτός ο σκοπός άλλωστε- μάλλον θα σας βοηθήσουν να σχηματίσετε μια καλύτερη, εγκυρότερη εικόνα για τα νομικα δεδομένα της υπόθεσης του Νίκου Ρωμανού που παραμένει για 25η μέρα απεργός πείνας, ενώ ο υπουργός Δικαιοσύνης, Χαράλαμπος Αθανασίου, κάτω από την πίεση της κοινής γνωμης, προανήγγειλε χθες νομοθετική ρύθμιση για την επίλυση του θέματος…
– Δικαιούται να ζητά άδεια ο Νίκος Ρωμανός;
Θεωρητικώς ναι, βάση του ισχύοντος πλαισίου του Σωφρονιστικού Κώδικα της χώρας μας (Ν.Ν. 2776/1999 ΦΕΚ 291). Πλέον συγκεκριμένα το αίτημα για χορήγηση εκπαιδευτικής άδειας (υπάρχουν και άλλες φυσικά κατηγορίες αδειών κρατουμένων που αναγράφονται ρητά στον Κώδικα ) εδράζεται στοάρθρο 35 παρ. 1 και 6 του Σωφρονιστικού Κώδικα, το οποίο αναγράφει πως:
Η εκπαίδευση των κρατουμένων αποβλέπει στην απόκτηση ή συμπλήρωση εκπαίδευσης όλων των βαθμίδων, καθώς και στην επαγγελματική κατάρτισή τους.” …..“ όσοι έχουν συμπληρώσει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση μπορούν να συνεχίσουν τις σπουδές στη δευτεροβάθμια ή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με εκπαιδευτικές άδειες, σύμφωνα με το άρθρο 58 του παρόντος.”
– Υποχρεούται να δώσει την άδεια η Πολιτεία;
Όχι. Δεν υποχρεούται το αρμόδιο συμβούλιο που ορίζει το άρθρο 70 του Σωφρονιστικού Κώδικα να χορηγήσει εκπαιδευτική άδεια. Εξετάζει τις νομικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις της αίτησης και είναι στη λεγόμενη διακριτική του ευχέρεια να προβεί στη χορήγηση της άδειας.
– Ποιες οι προϋποθέσεις λήψης μιας εκπαιδευτικής άδειας;
Οι προϋποθέσεις λήψης μιας εκπαιδευτικής άδειας αναγράφονται ρητά στο άρθρο 58 του Σωφρονιστικού Κώδικα.“Η εκπαιδευτική άδεια χορηγείται για τη φοίτηση κρατουμένων σε σχολές όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, εφόσον στην περιοχή φοίτησης λειτουργεί αντίστοιχο προς την κατηγορία στην οποία ανήκουν οι ενδιαφερόμενοι κατάστημα κράτησης. Η άδεια χορηγείται από το Συμβούλιο του άρθρου 70 παράγραφος 1 του παρόντος με τις προϋποθέσεις και κατά τη διαδικασία του άρθρου 55 παράγραφος 1 περίπτωση γ’, παράγραφοι 2 και 3 του παρόντος. Για μεν τους υποδίκους απαιτείται και η σύμφωνη γνώμη του δικαστικού οργάνου που διέταξε την προσωρινή κράτηση, για δε τους χρεοφειλέτες και η σύμφωνη γνώμη του Προέδρου Πρωτοδικών του τόπου κράτησης. Η διάταξη του άρθρου 56 παράγραφος 3 του παρόντος εφαρμόζεται ανάλογα.”
Από την ανωτέρω διάταξη προκύπτει πως πρέπει να ισχύουν ( σωρευτικώς, αθροιστικά δηλαδή ) οι κάτωθι προϋποθέσεις:
1) να υπάρχει φυλακή στην περιοχή της σχολής φοίτησης.
2) να μην εκκρεμεί κατά του καταδίκου ποινική διαδικασία για αξιόποινη πράξη σε βαθμό κακουργήματος. Δηλαδή, εκτός από την πράξη που έχει ήδη καταδικαστεί, να μην εκκρεμεί άλλη που να έχει πλαίσιο ποινής από 5 χρόνια κάθειρξης και πάνω.
3) να εκτιμάται ότι δεν υπάρχει κίνδυνος τελέσεως, κατά διάρκεια της άδειας, νέων εγκλημάτων
4) αν κάποιος κρατούμενος είναι υπόδικος (δηλαδή αν εκκρεμούν και άλλες υποθέσεις εναντίον του για τις οποίες κρατείται προσωρινά και δεν έχουν ακόμα δικαστεί) απαιτείται και η σύμφωνη γνώμη του δικαστού που διέταξε την προσωρινή του κράτηση (ο Ν. Ρωμανός είναι υπόδικος)
– Με ποιο σκεπτικό απέρριψε το αίτημά του χθες, συμφωνώντας με τον Εισαγγελέα, το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Πειραιά;
Νομικά, εξετάζεται πρώτα το παραδεκτό της υποβολής της αίτησης, αν αυτή δηλαδή ασκήθηκε νόμιμα, ενώπιον των αρμοδίων οργάνων και αν πληρούνται οι διαδικαστικές προϋποθέσεις για την άσκησή της και μετά εξετάζονται οι λόγοι που επικαλείται ο αιτών, το λεγόμενο νομικά “ουσία βάσιμο”.
Τύποις, η άσκηση της αίτησης του Ν. Ρωμανού έγινε σε αναρμόδιο όργανο ( δικαστικό συμβούλιο Πλημμμελειοδικών Πειραιώς, έγινε δηλαδή προσφυγή στην τακτική Ποινική Δικαιοσύνη, αντί του οριζόμενου συμβουλίου του άρθρου 70 του Σωφρονιστικού Κώδικα, που είναι καθ ύλην αρμόδιο για την εξέταση της αίτησης του). Αυτή όμως είναι μια συνήθης πρακτική, όταν απορρίπτονται αιτήσεις κρατουμένων από τα αρμόδια συμβούλια των Φυλακών. Επιπροσθέτως δεν υπάρχει και η σύμφωνη γνώμη του δικαστού που διέταξε την προσωρινή του κράτηση.
Αν δεν έχει γίνει επίκληση μόνο του ανωτέρω τυπικού λόγου (που νομικά αρκεί για την απόρριψη της αίτησης), τότε θα πρέπει το δικαστικό συμβούλιο να εκτίμησε ότι δεν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις που τάσσει το άρθρο 55 σε συνδυασμό με το άρθρο 58 του Σωφρονιστικού Κώδικα για τη χορήγηση της άδειας, μία (αρκεί μία ) εξ αυτών που ανέγραψα ανωτέρω.
– Ακούμε περί «πρωτοβουλίας για νομοθετική ρύθμιση» και «διασταλτικής ερμηνείας του νόμου» προκειμένου να λυθεί το αδιέξοδο. Μπορείτε να μας το εξηγήσειτε; Είναι δηλαδή θέμα ερμηνείας οι μέχρι τώρα απορρίψεις; Μπορούμε να μιλάμε για παράγοντα πολιτικής βούλησης;
Είναι εξαιρετικά λεπτό θέμα. Από το οπτικό πρίσμα ενός επαγγελματία που ασχολείται με ποινικές υποθέσεις εκτιμώ πως το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο αρκεί για να εξετάζονται αυτής της φύσης τα αιτήματα. Η πίεση όμως της κοινής γνώμης ή των Μ.Μ.Ε. σε υποθέσεις με δημόσιο ενδιαφέρον για ύπαρξη τιμωρίας αυτών που χορηγούν άδειες σε κρατουμένους (το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα στη συλλογική μνήμη η περίπτωση Χριστόδουλου Ξηρού, όπου και διώκονται πειθαρχικά (!) όσοι έκριναν σύμφωνα με τα ανωτέρω ότι πρέπει να του χορηγούνται άδειες) έχει κάνει σίγουρα πιο φειδωλούς – αν όχι τελείως αρνητικούς – τους φορείς που κρίνουν τη χορήγηση αδειών στους κρατούμενους. Υπό το φόβο λοιπόν ότι κάποιος κρατούμενος θα παραβιάσει τους όρους της χορηγηθησόμενης άδειας και δεν θα επιστρέψει στη φυλακή, οι αρμόδιοι φορείς σκλήρηναν υπέρμετρα τη στάση τους και πλέον χορηγούν σπάνια άδειες, με αποτέλεσμα να αδικούνται όσοι πραγματικά πληρούν τις προϋποθέσεις για να τις λαμβάνουν. Είναι θέμα πολιτικής βούλησης να διασαφιστεί λοιπόν το πλαίσιο αρμοδιοτήτων και να θωρακιστεί νομικά η ελεύθερη κρίση των αρμοδίων φορέων στο θέμα της χορήγησης αδειών, ούτως ώστε να μην γίνονται εξιλαστήρια θύματα σε περιπτώσεις παραβίασης αδειών, όπως έγινε με την περίπτωση του Χριστόδουλου Ξηρού.
– Γίνονται διακρίσεις στο θέμα χορήγησης αδειών π.χ. μεταξύ «πολιτικών» –«ποινικών» κρατούμενων;
Όσο υπάρχει η διακριτική ευχέρεια του αποφασίζοντος οργάνου για τη χορήγηση μιας άδειας, πάντα θα ελλοχεύει ο κίνδυνος διακρίσεων, βάση του αξιακού συστήματος και των πεποιθήσεων των αποφασιζόντων. Η επαγγελματική μου εμπειρία λέει πάντως πως οι διακρίσεις είναι εντονότερες μεταξύ ημεδαπών – αλλοδαπών, παρά μεταξύ “πολιτικών” – “ποινικών” κρατουμένων. Το σύνολο σχεδόν των αλλοδαπών κρατουμένων που δικαιούται ολιγοήμερη άδεια και υποβάλλει αίτηση για τη χορήγησή της, εισπράττει αρνητική απάντηση, με το αιτιολογικό πως “αφού είναι αλλοδαποί συνεπάγεται αυτομάτως πως είναι και ύποπτοι φυγής”. Αντίθετα, ημεδαποί παίρνουν ευκολότερα άδειες, ακόμα και για πιο ειδεχθή εγκλήματα που έχουν διαπράξει σε σχέση με αλλοδαπούς, των οποίων η άιτηση για άδεια απορρίπτεται. Υπενθυμίζω εξάλλου τις πάμπολλες άδειες που έχουν λάβει οι καταδικασμένοι για την υπόθεση της 17Ν, μεταξύ των οποίων και ο Ηρακλής Κωστάρης, όπου ελάμβανε εκπαιδευτικές άδειες (σ.σ. οι οποίες διεκόπησαν πρόσφατα, παρότι τις λάμβανε κανονικά επί 3.5 χρόνια φοιτώντας στο ΤΕΙ Πειραιά, χωρίς να παραβιάσει ποτέ τους περιοριστικούς όρους – γεγονός που τον οδήγησε με τη σειρά του σε τρινταήμερη απεργία πείνας χωρίς να δικαιωθούν τα αιτήματά του)