Του Θέμη Τζήμα
Εδώ και σαράντα χρόνια ζούμε στον αστερισμό της ιδεολογικής ηγεμονίας των «αντικρατιστών» νεοφιλελεύθερων, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ. Πανεπιστήμια, μέσα ενημέρωσης, οργανικοί διανοούμενοι, κόμματα (δεξιά, «σοσιαλδημοκρατικά» ακόμα και «ριζοσπαστικά αριστερά») ορκίστηκαν πίστη στο δόγμα της αποχώρησης του κράτους πρώτα από την παραγωγή, έπειτα από τη ρύθμιση της αγοράς (δηλαδή από κάθε προσπάθεια περιορισμού της ισχύος των ολιγοπωλίων) και τέλος από την όποια ουσιαστική αναδιανομή.
Η αναδιανομή πλούτου προς τα πάνω, το πέρασμα ακόμα και σε οντολογικές ανισότητες, το ξεπούλημα οποιουδήποτε στοιχείου του κράτους έχει αξία, κατέστησαν δόγμα. Οποιοσδήποτε αμφισβητούσε τα παραπάνω ήταν «ψεκασμένος», «άσχετος», «παλαιολιθικός» και φυσικά επικίνδυνος.
Βεβαίως, στην κρίση η οποία ξεκίνησε το 2007, το νεοφιλελεύθερο δόγμα αποδείχτηκε ότι ήταν: φληναφήματα, πομφόλυγες ή κατά το λαϊκότερο, μπούρδες κοινών απατεώνων, οι οποίοι μόλις χρεοκόπησαν τις τράπεζές τους, φόρτωσαν τις απώλειες τρισεκατομμυρίων από τις απάτες τους, στους κρατικούς προϋπολογισμούς και μέσω αυτών, στα μεσαία και φτωχότερα στρώματα.
Στα καθ’ ημάς, και σε ό,τι αφορά πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής, πρώτα ελέω ΓΑΠ και έπειτα ελέω Τσίπρα, οι νεοφιλελεύθεροι διασώθηκαν και αναβαπτίστηκαν. Αν δεν είχε προηγηθεί ο τελευταίος, δεν θα υπήρχε Μητσοτάκης σήμερα.
Το κακό για τη νεοφιλελεύθερη Δύση όμως δεν σταμάτησε εκεί: οι οικονομίες της φούσκας έχασαν έδαφος ως προς τους αναδυόμενους ανταγωνιστές, στο επίπεδο της παραγωγής και των τεχνολογιών, γονάτισαν από τη διαχείριση της πανδημίας και καταρρέουν ως προς το βιομηχανικό πυρήνα της οικονομίας τους (ιδίως οι Ευρωπαίοι) εξαιτίας του οικονομικού «κεραυνοβόλου πολέμου», τον οποίο επιχειρούν απέναντι στη Ρωσία. Σύντομα θα έρθει η απώλεια του νομισματικού, χρηματοπιστωτικού και θεσμικού πλεονεκτήματός τους.
Κάθε κίνηση στην οποία προέβη η Ε.Ε. (στην πραγματικότητα και οι ΗΠΑ) από το 2007 και έπειτα, ώστε να διατηρήσει την ισχύ της, την ωθεί κοντύτερα στην κατάρρευση. Ο πόλεμος και οι κυρώσεις προφανώς καταφέρουν το καταλυτικό πλήγμα.
Μια κεντρική τράπεζα η οποία δεν έχει ιδέα τι να κάνει τα πολιτικά κατεστημένα τα οποία στέκονται έντρομα μπροστά στον επερχόμενο χειμώνα βρίσκουν καταφύγιο σε ξεχασμένες συνταγές πολεμικής οικονομίας.
Η Γαλλία του βαριά λαβωμένου Μακρόν (ενός ακόμα Γάλλου ηγέτη που κάνει τον Ντε Γκολ να φέρνει τούμπες εκεί που βρίσκεται) σέρνει τον χορό, εθνικοποιώντας τον γίγαντα της ηλεκτρικής ενέργειας στη Γαλλία, την εταιρεία EDF. Τι δήλωσε η Γαλλίδα πρωθυπουργός; «Πρέπει να έχουμε τον πλήρη έλεγχο της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και των επιδόσεών μας. Πρέπει να διασφαλίσουμε την κυριαρχία μας ενόψει των συνεπειών του πολέμου (στην Ουκρανία) και των κολοσσιαίων προκλήσεων που θα ακολουθήσουν… Για αυτό σας επιβεβαιώνω την πρόθεση του κράτους να κατέχει το 100% του κεφαλαίου της EDF».
Προφανώς στην Ελλάδα, το ύστερο ΠΑΣΟΚ, ο ΣΥΡΙΖΑ και η ΝΔ οι οποίοι από κοινού διέλυσαν κομμάτι το κομμάτι της ΔΕΗ στο όνομα των επιταγών της Ε.Ε. και προς όφελος των φίλων τους ολιγαρχών, δεν χρειάζεται να απολογούνται. Τα μέσα ενημέρωσης των τελευταίων, κρατούν καλά τον όρκο σιωπής απέναντι σε κάθε ενοχλητική είδηση. Το ίδιο και όσοι μας έλεγαν με ύφος χιλίων καρδιναλίων ότι στον σύγχρονο κόσμο και ειδικότερα μέσα στην Ε.Ε., εθνικοποιήσεις δεν γίνονται.
Και πού είμαστε ακόμα. Ο άνθρακας γίνεται της μόδας και πάλι, ενώ οι εθνικοποιήσεις σε όλη την Ε.Ε., θα μπούνε μπροστά εν είδει καραμανλικής «σοσιαλμανίας» και «Ωνάσειας θυμοσοφίας», περί του «γκουβέρνου», ως διαχειριστή του κουβά με τα περιττώματα των επιχειρηματικών απωλειών και χρεωκοπιών.
Οι νεοφιλελεύθεροι, αφού μας καταλήστεψαν με το πρόσχημα του δημοσιονομισμού και του νεοφιλελευθερισμού, ετοιμάζονται για νέο γύρο λεηλασίας, υπό μορφή πολεμικής οικονομίας πλέον. Σύντομα θα δούμε τον εξής συνδυασμό: άρνηση αυξήσεων σε μισθούς (ή τουλάχιστον οποιασδήποτε σημαντικής αύξησης) με πρόσχημα την ύφεση και τον πληθωρισμό και απόδοση μόνο επιδομάτων εγκλωβισμού στη φτωχοποίηση. Περαιτέρω έκρηξη τιμών. Υποσχέσεις της ΕΚΤ για κάλυψη των ομολόγων των κρατών της Ε.Ε. σε συνδυασμό με αύξηση επιτοκίων. Κρίσεις χρέους, δημοσίου και ιδιωτικού. Το κυριότερο από όλα: κρίση παραγωγής στις κυριότερες βιομηχανικές χώρες. Κρίση της αξιοπιστίας του ευρώ.
Τι συνεπάγονται τα παραπάνω; Κοινωνικές εκρήξεις και νέα φάση πλήρους αναξιοπιστίας των πολιτικών δυνάμεων, αλλά και των πολιτειακών συστημάτων, τόσο στο επίπεδο της Ε.Ε. ως τέτοιας, όσο και των κρατών-μελών της.
Οι κυβερνήσεις θα αποπειραθούν πολύ καθυστερημένα, μια στροφή στην πολεμική οικονομία, με κεντρική διαχείριση. Μπολιασμένες όμως από σαράντα χρόνια νεοφιλελεύθερης κυριαρχίας και ελεγχόμενες από αντικοινωνικά κατεστημένα, εξαρτημένες από τις ΗΠΑ και ενδεχομένως σε σχιζοφρενική σύγκρουση με ηγεμονικά τμήματα των εθνικών μεγαλοαστικών τους τάξεων, θα αποτύχουν.
Η μετάβαση από τον νεοφιλελεύθερο κρατισμό, στην πολεμική οικονομία θα ανοίξει χάσματα στις κυρίαρχες στρατηγικές. Από αυτά τα χάσματα θα εισχωρήσουν στο επίκεντρο είτε σοσιαλιστικές ιδέες και κόμματα, είτε ευθέως αυταρχικά και νεοφασιστικά. Η νεοφιλελεύθερη Ευρώπη τείνει επιτέλους να σκορπιστεί σε ερείπια. Η κατάρρευση είναι επώδυνη, αλλά αναγκαία. Το αν θα γεννήσει τη νέα κοινωνία ή τέρατα βρίσκεται για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες στα χέρια των λαών. Λαών που ξαφνιασμένοι, οργισμένοι και κατά ένα μέρος ένοχοι για όσα εύκολα ανέχτηκαν στον καιρό της ευμάρειας, έχουν ξυπνήσει ήδη από δέκα χρόνια πριν, αλλά ακόμα αναζητούν τις σοσιαλιστικές (όχι τις σοσιαλδημοκρατικές, ούτε τις γενικώς και αορίστως ριζοσπαστικές, προοδευτικές ή αριστερές) δυνάμεις εκείνες, οι οποίες θα αποδειχτούν ικανές να διασφαλίσουν την πρώτη και να απωθήσουν τα δεύτερα.
Η μεγάλη σύγκρουση έχει αρχίσει. Ο πόλεμος άλλωστε λειτουργεί και πάλι ως ο πατέρας των πάντων, για να θυμηθούμε τον Ηράκλειτο.