Η 31χρονη Miwa Sado, εργαζόμενη στο ιαπωνικό κρατικό δίκτυο NHK, αναγκάστηκε να δουλέψει 159 ώρες υπερωρία, με μόλις δύο μέρες ρεπό τον Ιούλιο του 2013, προτού την προδώσει η καρδιά της.
Το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας του Τόκιο απέδωσε το θάνατό της σε υπερκόπωση, αλλά η υπόθεσή της έγινε γνωστή μόλις την περασμένη εβδομάδα μέσω του δικτύου, όπου εργαζόταν.
Η 31χρονη γυναίκα στην Ιαπωνία πέθανε από συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια αφού εργάστηκε πάρα πολύ, ανακοινώθηκε επίσημα.
Ένα ανάλογο πόρισμα πριν από περίπου ένα χρόνο της Επιθεώρησης Εργασίας για το θάνατο μιας νεαρής υπαλλήλου της διαφημιστικής εταιρείας Dentsu είχε πυροδοτήσει δημόσιο διάλογο για το θέμα και εκκλήσεις για να μπει ένα όριο στις υπερωρίες.
Η Matsuri Takahashi ήταν 24 ετών όταν έβαλε τέλος στη ζωή της τον Απρίλιο του 2015. Η Επιθεώρηση Εργασίας έκρινε ότι ο θάνατός της προκλήθηκε από το άγχος που προκάλεσε στη νεαρή γυναίκα το εξαντλητικό της ωράριο, αφού τους μήνες που προηγήθηκαν της αυτοκτονίας δούλευε πάνω από 100 ώρες υπερωρία. «Θέλω να πεθάνω», «Είμαι διαλυμένη σωματικά και ψυχικά», έγραφε σε αναρτήσεις της στα social media.
Οι υψηλές απαιτήσεις, οι συνεχείς αναθέσεις ευθυνών, ο ανταγωνισμός, ο φόρτος εργασίας, τα εξαντλητικά ωάρια, η αυταρχική σε κάποιες περιπτώσεις διοίκηση, οι χαμηλές απολαβές μπορεί να οδηγήσουν στο σύνδρομο Burn-out.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ο όρος Burn-out στις Η.Π.Α. για να περιγράψει μια επαγγελματική παθολογία που χαρακτηρίζεται από γρήγορη κατανάλωση των ενεργειακών ψυχοσωματικών αποθεμάτων και μείωση των επαγγελματικών επιδόσεων. Εκδηλώνεται με μεγάλη συχνότητα σε όσους ασκούν κοινωνικό λειτούργημα (γιατρούς, νοσηλευτές, κοινωνικούς λειτουργούς κ.ά.). Εκτός, όμως, από τους επαγγελματίες υγείας, με το σύνδρομο αυτό βρίσκονται αντιμέτωποι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι. Σήμερα, που η εργάσιμη ημέρα των 10 ωρών και η επέκτασή της εξαιτίας των κινητών, των λάπτοπ, των E-mail, των SΜS, των MSN είναι κάτι το αυτονόητο για τον μέσο φιλόδοξο σαραντάρη, το Βurn-out είναι ένα καμπανάκι κινδύνου.
Οι ηλικίες που συνήθως χτυπά είναι αυτές των 25 έως 45 ετών. Στην Ελλάδα το λέμε «Σύνδρομο Εργασιακής Εξουθένωσης» ενώ περισσότεροι από 1 στους 4 εργαζομένους στην Ευρωπαϊκή Ένωση υποφέρουν από εργασιακό στρες. Γενικότερα βέβαια, σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Oργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (OSHA), περίπου 142.000 ευρωπαίοι εργαζόμενοι πεθαίνουν κάθε χρόνο από αιτίες που σχετίζονται με επαγγελματικές ασθένειες.
Τα υψηλά επίπεδα άγχους μπορούν να καταστήσουν την καρδιά πιο σκληρή, να λειτουργεί πιο δύσκολα – γεγονός που υπό σπάνιες περιπτώσεις, λένε οι ειδικοί, θα μπορούσε να οδηγήσει σε θάνατο. Τι πρέπει να γνωρίζουμε για το θάνατο από την υπερβολική εργασία.
Το εργασιακό στρες «ραγίζει» την καρδιά
Δωδεκαετής έρευνα στη Βρετανία αποκάλυψε ότι το εργασιακό στρες σκοτώνει. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, όσοι βιώνουν στον εργασιακό τους χώρο έντονο και χρόνιο άγχος αντιμετωπίζουν έως και κατά 68% μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν καρδιακή προσβολή ή να εμφανίσουν στηθάγχη, μιας και το άγχος επηρεάζει την ίδια τη χημεία του σώματος. Διαπιστώθηκε πως το άγχος διαταράσσει το τμήμα εκείνο του νευρικού συστήματος που ελέγχει την καρδιά, καθοδηγώντας τη λειτουργία της και ελέγχοντας τις διακυμάνσεις του καρδιακού παλμού. Παράλληλα φάνηκε ότι το άγχος διαταράσσει ένα σημαντικό κομμάτι του νευροενδοκρινικού συστήματος. Oι αγχώδεις εργαζόμενοι που συμμετείχαν στην έρευνα εμφάνιζαν τα πρωινά υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα τους. Oι ερευνητές διαπίστωσαν πως ο συσχετισμός άγχους και καρδιακών παθήσεων είναι ισχυρότερος στους άνδρες και τις γυναίκες κάτω των 50 ετών.
Άλλες ευρωπαϊκές έρευνες για τις συνθήκες εργασίας δείχνουν ότι 9-12% των ανδρών και 9-11% των γυναικών στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι εκτεθειμένοι σε εργασιακή πίεση κατά το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας (υψηλό ποσοστό βρέθηκε ιδιαίτερα στη Γερμανία, την Ελλάδα και την Oλλανδία). Η έκταση του φαινομένου οφείλεται κυρίως στις συνθήκες εργασίας που επικρατούν.
Περισσότεροι από το 1/3 δεν μπορούν να κάνουν διάλειμμα όταν το χρειάζονται. Οι 4 στους 10 δεν έχουν τη δυνατότητα να αποφασίσουν μόνοι τους το διάστημα των διακοπών τους ή τις ημέρες της άδειάς τους. Περίπου οι μισοί από τους εργαζόμενους στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απασχολούνται σε μονότονες εργασίες, πράγμα που εντείνει το στρες. Η μονοτονία και η επανάληψη στην εργασία είναι φαινόμενα που παρατηρούνται περισσότερο στη Γαλλία, την Ελλάδα και την Ισπανία.
Πόσο πιθανό είναι να πεθάνει κανείς από την υπερβολική εργασία;
Είναι δυνατό, αλλά σπάνιο. Ο Yeung υποστηρίζει ότι η καρδιακή ανεπάρκεια λόγω άγχους θα ήταν πιθανόν μοιραία αν συνυπάρξουν διάφοροι παράγοντες, μεταξύ των οποίων μια μακρόχρονη περίοδος άγχους, μια ξαφνική αγχωτική κατάσταση και ενδεχομένως μια υποκείμενη καρδιακή κατάσταση.
Το άγχος επηρεάζει όλους, αν και διαφορετικά. Αλλά δύο τύποι συναισθηματικού άγχους μπορούν να επηρεάσουν την καρδιά, σύμφωνα με τον Δρ Alan Yeung, τον ιατρικό διευθυντή στο Stanford Cardiovascular Health. Το οξύ στρες συνήθως εμφανίζεται ξαφνικά, μετά από ένα τραυματικό συμβάν, όπως ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα ή ένας σεισμός, ενώ το χρόνιο άγχος συσσωρεύεται με την πάροδο του χρόνου.
Οι ανθυγιεινές συμπεριφορές, όπως η κακή διατροφή ή η έλλειψη σωματικής άσκησης, συνδέονται επίσης με την εργασία πολλών ωρών και το χρόνιο στρες. Η υπερβολική εργασία είναι ικανή να προκαλέσει αύξηση της αρτηριακής πίεσης ή της χοληστερόλης, δήλωσε ο Yeung. Όταν ένα άτομο αντιμετωπίζει υψηλά επίπεδα άγχους, ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή πίεση αυξάνονται. Τα υψηλά επίπεδα και των δύο ειδών άγχους αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακών προσβολών και καρδιακής ανεπάρκειας, κυρίως στους ανθρώπους που έχουν ήδη καρδιακά προβλήματα ή προδιάθεση για καρδιακές παθήσεις, δήλωσε ο Yeung.
Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια σοβαρή πάθηση στην οποία η καρδιά είναι αδύνατη και δεν μπορεί να στείλει αρκετή ποσότητα αίματος σε όλο το σώμα, με αποτέλεσμα το σώμα να μην παίρνει την ποσότητα του οξυγόνου και τις θρεπτικές ουσίες που χρειάζεται για να δουλέψει φυσιολογικά. Περισσότεροι από 6 εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν καρδιακή ανεπάρκεια (τα συμπτώματα των οποίων μπορεί να περιλαμβάνουν δύσπνοια, χρόνιο βήχα, κόπωση, ναυτία, σύγχυση ή έλλειψη όρεξης) και περισσότερα από 900.000 νέα κρούσματα διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο.
Αν έχετε κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα, ίσως είστε στα πρόθυρα της εργασιακής εξουθένωσης ή υποφέρετε ήδη από το σύνδρομο. Σωματικά: Εξάντληση, πονοκέφαλος, πεπτικές διαταραχές, δυσκολίες ύπνου (υπνηλία, αϋπνία), υπερένταση, γρήγορη αναπνοή, μυοσκελετικοί πόνοι, απώλεια της λίμπιντο, διαταραχές της όρεξης (ανορεξία ή αυξημένη όρεξη). Ψυχολογικά: Εκνευρισμός, ανορεξία, αίσθημα ανησυχίας, ευσυγκινησία, ενοχές, αδράνεια, θλίψη, ευερεθιστότητα, στρες, αρνητική διάθεση, χαμηλή αυτοεκτίμηση. Συμπεριφοράς: Αδυναμία συγκέντρωσης, κυκλοθυμία, αδυναμία ολοκλήρωσης μιας δουλειάς.
Οι άνθρωποι που έχουν συμπτώματα καρδιακής «ανωμαλίας» θα πρέπει να αναζητήσουν αμέσως ιατρική βοήθεια, λέει ο Yeung. Υπάρχουν επίσης πολλά που μπορείτε να κάνετε για να διαχειριστείτε το άγχος πριν γίνει πρόβλημα. Αρκετοί γνωστοί τρόποι για να μειωθεί το άγχος περιλαμβάνουν την άσκηση, την υγιεινή διατροφή, το κάπνισμα, την αναζήτηση για ήσυχο χρόνο και τη στήριξη από φίλους και οικογένεια. Κυρίως τη συνειδητοποίηση ότι η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη.
«Το κλειδί της επιτυχίας βρίσκεται στην μείωση των ωρών απασχόλησης»
Ο Άλεξ Σούγιονγκ Κιμ Πανγκ, σύμβουλος στην Silicon Valley, το σύγχρονο κέντρο της ψηφιακής –και όχι μόνο– πρωτοπορίας, σχολιάζει πως η σύγχρονη κουλτούρα της υπεραπασχόλησης δεν έχει την παραμικρή σχέση με την παραγωγικότητα, και πως, αντιθέτως, το κλειδί της επιτυχίας μπορεί να βρίσκεται στην μείωση των ωρών απασχόλησης. Για τα επιχειρήματά του, μάλιστα, επιστρατεύει ιστορικές φιγούρες εξαιρετικού βεληνεκούς, όπως τον Δαρβίνο, τον Ντίκενς, και τον Ανρί Πουανκαρέ.
«Αν εξετάσετε τις ζωές των πιο δημιουργικών μορφών της ιστορίας, θα βρεθείτε μπροστά σε κάτι παράδοξο: Οργανώνουν τις ζωές τους γύρω από τη δουλειά τους, αλλά δεν οργανώνουν και την κάθε τους μέρα με τον ίδιο τρόπο», παρατηρεί στο βιβλίο του ο Σούγιονγκ Κιμ Πανγκ, σύμφωνα με τον οποίο «δεκαετίες έρευνας αποδεικνύουν ότι ο συσχετισμός ανάμεσα στις ώρες εργασίας και την παραγωγικότητα είναι πολύ αδύναμος». Ο Πανγκ, ο οποίος είναι ερευνητής στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, βρίσκεται στον αντίποδα των σύγχρονων τάσεων στην Αμερική, όπου τα συνεχώς αυξανόμενα ωράρια εργασίας είναι για πολλούς δείγμα καταξίωσης.
Μπορεί ο μέσος Αμερικανός να εργάζεται λιγότερες ώρες από το τυπικό 8ωρο, καθώς απασχολείται για 34.4 ώρες εβδομαδιαίως, αλλά ακόμα και αυτό το ωράριο οδηγεί πολλούς σε σύνδρομα εξάντλησης. Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο στους εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης, οι οποίοι εργάζονται 47 ή και περισσότερες ώρες εβδομαδιαίως. Καθώς ο ελεύθερος χρόνος περιορίζεται συνεχώς, ο Πανγκ προτείνει την 4ωρη ημερήσια εργασία, όσες δηλαδή εργάζονταν εκτός από τους προαναφερθέντες επιστήμονες και ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ή ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.
Το επιχείρημα δεν είναι καινούριο, και βρίσκει και επιστημονική βάση σε σχετική έρευνα του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Ιλινόι, το οποίο στη δεκαετία του 1950 ανακάλυψε πως οι επιστήμονες που περνούσαν στο εργαστήριό τους 25 ώρες κάθε εβδομάδα δεν ήταν περισσότερο παραγωγικοί από όσους περνούσαν 5, και πως οι εργαζόμενοι για 60 ή περισσότερες ώρες ήταν οι λιγότερο παραγωγικοί όλων.