Η Μαρία Κοδάμα, η χήρα του διάσημου Aργεντινού συγγραφέα Χόρχε Λουίς Μπόρχες, πέθανε στο Μπουένος Άιρες σε ηλικία 86 ετών, εξαιτίας επιπλοκών του καρκίνου από τον οποίο έπασχε, ανακοίνωσε η οικογένειά της στον Τύπο.
Ήταν συγγραφέας, μεταφράστρια, συνεργάτιδα και μοναδική διαχειρίστρια του έργου του Μπόρχες, που κριτικοί λογοτεχνίας θεωρούν πως συγκαταλεγόταν στους σημαντικότερους ποιητές, δοκιμιογράφους και μυθιστοριογράφους της εποχής του.Ήταν μαζί του από τα 16 της χρόνια κι εκείνος την παντρεύτηκε και την επέλεξε για κληρονόμο του λίγο πριν πεθάνει.
Μετά την οριστική του τύφλωση, υπαγόρευε κείμενα στη μητέρα του και στην ίδια. Όμως στα ταξίδια τους, ο σπουδαίος συγγραφέας έβλεπε με τα μάτια της Μαρίας Κοδάμα κι εκείνη επέλεγε να του εξηγήσει τον κόσμο μέσα από τους ζωγράφους που ο ίδιος αγάπησε..
Αυτό που ίσως δεν είναι γνωστό ότι η Μαρία Κοδάμα και κυρίως ο Μπόρχες είχαν μια σχέση ιδιαίτερη με την Κρήτη και την Ελλάδα.
Την πρώτη φορά ήρθε με τον Μπόρχες τη δεκαετία του ’70 και επισκέφθηκαν την Κρήτη που αποτελούσε μεγάλη έμπνευση για τον ίδιο, εξάλλου ο Λαβύρινθος τον ενέπνευσε όσο λίγα σύμβολα της μυθολογίας.
Σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου είχε πει:
Ο Μπόρχες έλεγε πάντα πως ήταν ένας Έλληνας που ζούσε στην εξορία, ένας εξόριστος Έλληνας. Όλο του το έργο σχετίζεται με τους ελληνικούς μύθους, αγαπούσε πάρα πολύ την Ελλάδα και θα είναι πολύ καλό να γνωρίσουν οι Έλληνες αυτή τη σχέση.
Ο Λαβύρινθος είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σύμβολα του ελληνικού πολιτισμού και της μυθολογίας.
Αργότερα, την δεκαετία του ’80 είχαν ξαναεπισκεφτεί το νησί όταν ο Μπόρχες είχε αναγορευθεί επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης (εκδόθηκε και σχετικός τόμος) είχαν μάλιστα κάνει και περιήγηση στο νησί, αγάπησαν τις ομορφιές και τα μνημεία της. Μάλιστα, είχε φτάσει στο αεροδρόμιο Χανίων ενώ φόρεσε και μια κρητική μαντίλα.
Σελίδα 44. Όπου βλέπουμε όντως τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες με κρητική μαντίλα, στον Αερολιμένα Χανίων, το έτος 1984.
Η ιστορία είναι πασίγνωστη στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ και οι εκδοχές της, όπως συμβαίνει με κάθε θρυλική ιστορία, είναι πολλές, όλες με δυνατούς κόκκους αληθείας. Η πιο θελκτική λέει ότι ένα μεσημέρι του 1983, ενώ συζητούσαν για την πιθανολογούμενη αυτοκτονία του Μπόρχες (βασιζόμενοι σε ένα πρόσφατο κρυπτικό κείμενό του), τρεις Έλληνες μπορχεσιανοί άκουσαν έναν τέταρτο Έλληνα μπορχεσιανό να αναφωνεί:
«Ο Μπόρχες στον καθρέφτη!».
Είναι περιλάλητη η σχέση του Αργεντινού μετρ με τα κάτοπτρα (όπως, άλλωστε, με τους λαβυρίνθους και το σκάκι) και το να δεις τον Μπόρχες στον καθρέφτη του Ζόναρς, ενόσω μιλάς γι’ αυτόν που δεν τον έχεις δει ποτέ (ούτε κι αυτός, βεβαίως, καθόσον, σαν τον Όμηρο, τυφλός), είναι θαύμα θαυμάτων.
Ο Μπόρχες πράγματι βρέθηκε στην Πανεπιστημίου εκείνη τη χρονιά και, το επόμενο έτος, αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ στην Κρήτη, όπου και φωτογραφήθηκε φορώντας πράγματι την κρητική μαντίλα. Τον φωτογράφισε η σύζυγός του, η Μαρία Κοδάμα.
Η φωτογραφία κοσμεί τη σελίδα 44 του εικονογραφημένου και πολυπρισματικού βιβλίου Μπεθ / Ένα κυλιόμενο αρχείο για τον Μπόρχες (εκδ. Πατάκη), που υπογράφει, για τρίτη φορά, ο ποιητής Δημήτρης Καλοκύρης (Ρέθυμνο,1948).
Ο οποίος περιγράφει τη συνάντηση με τον Μπόρχες στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία», τον περίπατό τους στην πλατεία Συντάγματος, τις συζητήσεις τους, τον καφέ που ήπιαν στο κλασικό ζαχαροπλαστείο της Πανεπιστημίου.
Σημειώνει ο Καλοκύρης:
«Μιλάει αδιάκοπα. Πότε πότε σταματά να πιει μια γουλιά καφέ, λίγο νερό. “Το χαίρεται να μιλάει, ενθουσιάζεται” μας λέει συνωμοτικά η Μαρία. “Τι βρίσκεται από πάνω μας;” ρωτάει ο Μπόρχες. Του περιγράφουμε το ταβάνι και την αίθουσα του καφενείου. “Είχα προς στιγμήν την εντύπωση πως είμαστε en plein air” – και γύρισε την κουβέντα στον Δάντη. Δάντης και Μάρκο Πόλο, Δάντης και Όμηρος. Κάποια στιγμή περνάει έξω από το ζαχαροπλαστείο, απόμακρος, ο Μιχάλης Κατσαρός».
