Γράφει ο Στρατής Παπαμανουσάκης | Πολύ ωραίο για να είναι αληθινό, το αφήγημα της ελληνικής Άνοιξης, με την πρώτη κυβέρνηση της Αριστεράς, την ανατροπή των Μνημονίων, και τη νέα κατεύθυνση της Ευρώπης, διαψεύστηκε πολύ γρήγορα, στη σύγκρουση ιδανικού και πραγματικού. Η εγελιανή φιλοσοφική ρήση «το έλλογο είναι πραγματικό, το πραγματικό είναι έλλογο» φαίνεται να ισχύει, παρά τις όποιες μαρξιστικές αντιστροφές.
Ο ίδιος ο Μάρξ έχει τονίσει ότι «η φιλοσοφία δεν μπορεί να πραγματωθεί χωρίς να εξαλείψει το προλεταριάτο, το προλεταριάτο δεν μπορεί να εξαλειφθεί χωρίς να πραγματώσει τη φιλοσοφία». Η φιλοσοφία, ως κοσμοθεωρία, ως γενική θεώρηση του είναι, του γίγνεσθαι και του δέοντος, ως έλλογη συγκρότηση του κόσμου, χρειάζεται πάντα ένα προλεταριάτο ως πραγματικό όργανο ανασυγκρότησης της κοινωνίας. Αλλά στην εποχή μας η φιλοσοφία απομακρύνεται από τον κλασικό Λόγο και το προλεταριάτο μεταμορφώνεται σε νέα πραγματικότητα. H αδυναμία της ελληνικής Αριστεράς, ως επίδοξης κληρονόμου του προλεταριάτου, να αποτελέσει την άρνηση της ευρωπαϊκής Λογικής, ως αμφισβητούμενου διαδόχου του φιλοσοφικού λόγου, είναι παραπάνω από εμφανής.
Στη φιλοσοφία η διαλεκτική, παρά τις μεγάλες περιπέτειες της, από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους μέχρι τους μετανεωτερικούς διανοητές, παραμένει η πιο σίγουρη μέθοδος ανάλυσης και σύνθεσης του κόσμου, αρκεί να εφοδιάζεται με επαρκή λογικά και πραγματικά δεδομένα. Στην περίπτωση του σύγχρονου ελληνικού προβλήματος σε αυτά τα δεδομένα περιλαμβάνεται, πέρα από την ελληνική ιδιαιτερότητα στην ιστορία, τον πολιτισμό και την οικονομία, η ευρωπαϊκή πολιτική και οικονομική κατάσταση, αλλά και η παγκόσμια γεωστρατηγική της πολύπλευρης πνευματικής και υλικής κρίσης της εποχής μας.
Στις 25 Ιανουαρίου, μετά από την πενταετία της μνημονιακής πολιτικής, ο ελληνικός λαός ανέδειξε μια νέα κυβέρνηση, εγκρίνοντας το βασικό εκλογικό της σύνθημα, «κατάργηση του Μνημονίου, διαπραγμάτευση του χρέους». Ωστόσο στις 20 Φεβρουαρίου η κυβέρνηση αυτή συμφώνησε την προσωρινή παράταση του Μνημονίου μέχρι τις 30 Ιουνίου, με μια ενδιάμεση συμφωνία μέχρι τέλους Απριλίου, αποδεχόμενη εν τω μεταξύ την εκπλήρωση των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας, και το πάγωμα των υποχρεώσεων των δανειστών, μέχρι την κατάληξη της συμφωνίας αυτής.
Ακολούθησαν οι εναλλασσόμενες φάσεις, μετονομασίας της τρόϊκας, υποβολής καταλόγων μεταρρυθμίσεων, αναζήτησης ερεισμάτων εντός και εκτός Ευρώπης, προβολής των γερμανικών αποζημιώσεων, και του ελέγχου του χρέους, απειλών grexit, εκλογών, και δημοψηφίσματος, χωρίς αποτέλεσμα. Καταναλώνοντας δύο μήνες άγονης διαπραγμάτευσης, προβάλλοντας ασθενείς «κόκκινες γραμμές» σε επιμέρους θέματα και αναβάλλοντας τις ουσιαστικές διαπραγματεύσεις για τη μείωση του χρέους, υποχρεωμένη να αποπληρώνει τις δόσεις των δανείων από εγχώριους πόρους, απορροφώντας ολόκληρη τη διαθέσιμη ρευστότητα, με αδυναμία εφαρμογής ενός αναπτυξιακού προγράμματος, οδηγήθηκε σε πλήρη χρηματοοικονομική ασφυξία, στο αδιέξοδο και ταπεινωτικό eurogroup της 24 Απριλίου.
Στις 27 Απριλίου, έχοντας ήδη καταβάλλει 15 δις στους δανειστές, χωρίς καμιά οικονομική προοπτική και οφείλοντας ακόμη 320 δις, εκλιπαρώντας για μια «υποδόση» των υπολειπόμενων 7 δις καταβολών του δανείου, ανέκρουσε πρύμνη. Αντικατέστησε κατ’ απαίτηση των δανειστών τον υπουργό οικονομικών στη διαπραγμάτευση, κατήρτισε εσπευσμένα, απεμπολώντας σημαντικές προεκλογικές δεσμεύσεις φιλολαϊκών μέτρων, ένα πλαίσιο «μεταρρυθμίσεων», προοίμιο νέου Μνημονίου και ήδη αναμένει στο επόμενο eurogroup της 11 Μαϊου την έγκριση των δανειστών, χωρίς αυτή να είναι ούτε και τώρα εξασφαλισμένη. Η σύντομη ελληνική άνοιξη του 2015 μόλις έλαβε τέλος.
Στη διαλεκτική απεικόνιση του ελληνικού ζητήματος είναι ανάγκη να τοποθετηθούν σωστά οι όροι της θέσης και της αντίθεσης για να υπάρξει σύνθεση. Προφανώς η θέση των δανειστών, Ευρώπης και Ευρωζώνης, στο διεθνές οικονομικό και πολιτικό τοπίο, με την ισχυρή γερμανική επιρροή και τα ιδιαίτερα συμφέροντα των άλλων χωρών, καθώς και την ανάμειξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, συγκρότησε ένα συμπαγές και αδιαπέραστο τείχος. Η απαίτηση εμπέδωσης του ευρωπαϊκού καθεστώτος λιτότητας και πειθαρχίας, καθώς και η προσπάθεια αποτροπής κάθε διαρροής, οδήγησε στην περίπτωση της Ελλάδας, στο ζητούμενο παράδειγμα εφαρμογής της νέας οικονομικής πολιτικής και σωφρονισμού για την αθέτηση των κανόνων.
Είναι γελοίο να διερωτάται κανείς αν το μνημόνιο έφερε την καταστροφή ή η καταστροφή έφερε το μνημόνιο. Το Μνημόνιο αποτέλεσε τη συνειδητή μέθοδο εξουθένωσης ενός ευρωπαϊκού κράτους, καταστροφής των οικονομικών δομών του, και προσαρμογής του στο μοντέλο της γερμανικής καπιταλιστικής Ευρώπης. Και για μια επιπλέον ερμηνείά του πρέπει να αναζητήσομε, όσο η ιστορία το επιτρέπει, τις αναλογίες της σημερινής κατάστασης στην γενικότερη αντίθεση Ανατολής και Δύσης, στη διαμάχη Βυζαντίου και δυτικοευρωπαίων, στην αντιπαράθεση ορθοδοξίας και καθολικισμού, στη διάσταση προτε-σταντικής ηθικής και ελληνικότητας, ελληνοκεντρισμού και ευρωκεντρισμού, εκσυγχρονισμού και παράδοσης.
Απέναντι σε αυτή την πανίσχυρη ευρωπαϊκή θέση τοποθετείται η ασθενής ελληνική άρνηση, με το νεότευκτο και ετερόκλητο κυβερνητικό σχήμα ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, με τις συνιστώσες της Αριστεράς ενεργές, με τα «σοσιαλιστικά» κατάλοιπα ακόμη σε καίριες θέσεις, με την ευρύτερη αριστερά διαιρεμένη, με τη συμμαχία των προθύμων της τρόϊκας πάντοτε έτοιμη για την κατάργηση της «αριστερής παρένθεσης», και την ακροδεξιά να καραδοκεί στη γωνία. Ακόμη χειρότερα στην οικονομία, με πλήρη παραγωγική διάλυση, με κυριαρχία των πολυεθνικών και των μονοπωλίων, με ολοκληρωτική επικράτηση της διαπλοκής των βαρόνων της ενημέρωσης, των δημοσίων έργων και της φοροδιαφυγής. Και στον κοινωνικό χώρο με την αποσάθρωση της παιδείας, την αποδιοργάνωση της δικαιοσύνης, την εγκληματικότητα, την αποστράτευση της διανόησης, τη μετανάστευση, τις στρατιές των ανέργων, την εκμετάλλευση των εργαζόμενων και τις φοβίες των συνταξιούχων.
Ένα επικίνδυνα χαλαρό μείγμα αδράνειας και εκρηκτικότητας , ανάλογα με την κατεύθυνση που θα πάρει, αποτέλεσε έτσι το συστατικό της ελληνικής Άνοιξης. Αλλά η αντιμνημονιακή πολιτική, που θα έπρεπε να αποτελέσει αντικείμενο σοβαρής προεκλογικής επεξεργασίας, ή τουλάχιστον άμεσης μετεκλογικής προτεραιότητας, περιορίστηκε απλά στο «Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης», σε στοιχειώδη μέτρα κατά της ανθρωπιστικής κρίσης, αναγκαία μεν, αλλά όχι επαρκή για τη νέα δύσκολη διακυβέρνηση.
Η ίδια η κυβέρνηση άλλωστε, καθυστερώντας να αναλάβει και την εξουσία, διατηρώντας στη θέση τους τα παλιά πρόσωπα, ταλαντευόμενη στην σύγκρουση με τις δομές της προηγούμενης πολιτικής στις τράπεζες, στα μέσα ενημέρωσης, στους κρατικούς οργανισμούς, άφησε να διαρρεύσει το πρώτο σημαντικό τρίμηνο, χωρίς ουσιαστικές αλλαγές. Αντιθέτως η καλλιέργεια αβάσιμων προσδοκιών είτε για εξωτερική στήριξη, είτε για υποχώρηση των δανειστών, συνέβαλε στη δημιουργία κλίματος εφησυχασμού, αντί να επιδιωχθεί η λαϊκή διαφώτιση και κινητοποίηση προς υπεράσπιση των κυβερνητικών θέσεων.
Σε αυτό συνέτεινε και ο εγκλωβισμός της Αριστεράς στο ζήτημα «Ευρώ-Δραχμή», το οποίο, αντί να χρησιμοποιηθεί επιθετικά, αποτέλεσε συντηρητικό άλλοθι για την αποτροπή οποιασδήποτε ρήξης του Μνημονίου,
Είναι φανερό ότι σε αυτές τις συνθήκες δεν μπόρεσε να λειτουργήσει η αναγκαία άρνηση της άρνησης, αφού η αντίθεση στην αρχική θέση παρέμεινε ατελής και αποδυναμωμένη, ανίκανη να αντισταθεί στην κατεστημένη δύναμη. Η Άνοιξη της ελληνικής κρίσης, παρά τις όποιες διακυμάνσεις που θα ακολουθήσουν, μπορεί να θεωρηθεί τελειωμένη. Το προλεταριάτο δεν μπορεί να πραγματώσει τη φιλοσοφία παρά μόνο με την κατάργηση του. Η Αριστερά είναι καιρός να συγκεντρωθεί σε αυτή την αποστολή, με ότι αυτή συνεπάγεται.
Καμιά μάχη όμως για τον τελικό σκοπό, την πραγμάτωση της φιλοσοφίας, την επικράτηση της σοσιαλιστικής κοσμοθεωρίας, την εγκαθίδρυση της Ευρώπης των λαών, την επικράτηση του ελληνικού ιδεώδους, την καταξίωση του δικαίου, του μέτρου και του ωραίου, δεν πάει χαμένη. Το μεγάλο καλοκαίρι που έρχεται, με τις συγκρούσεις, τις αντιπαραθέσεις, και τις μεγάλες μεταβολές στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, δεν θα μπορούσε να μην περάσει από την Άνοιξη.