Όταν ο Ντέμις Χασάμπις κέρδισε το Νόμπελ πέρυσι, το γιόρτασε παίζοντας πόκερ με έναν παγκόσμιο πρωταθλητή στο σκάκι. Ο Χασάμπις λατρεύει το παιχνίδι – έτσι ξεκίνησε και έγινε πρωτοπόρος στην τεχνητή νοημοσύνη. Ο 48χρονος Βρετανός επιστήμονας είναι συνιδρυτής και CEO της DeepMind, του κολοσσού τεχνητής νοημοσύνης της Google. Είχαμε συναντηθεί πριν από δύο χρόνια, όταν τα chatbots προανήγγειλαν μια νέα εποχή. Πλέον, ο Χασάμπις και άλλοι κυνηγούν αυτό που ονομάζεται «γενική τεχνητή νοημοσύνη» – μια ψηφιακή διάνοια τόσο ευέλικτη όσο ο άνθρωπος, αλλά με υπεράνθρωπη ταχύτητα και γνώση.
Μετά το Νόμπελ του και την τιμητική διάκριση του ιππότη από τον βασιλιά Κάρολο, επιστρέψαμε εσπευσμένα στο Λονδίνο για να δούμε τι επιφυλάσσει το μέλλον από έναν ιδιοφυή επιστήμονα που μπορεί να κρατά στα χέρια του το μέλλον μας.
Ντέμις Χασάμπις: «Αυτό που με καθοδηγούσε πάντα – και το πάθος που είχα από παιδί – ήταν να κατανοήσω τον κόσμο γύρω μας. Πάντα με γοήτευαν τα μεγάλα ερωτήματα: το νόημα της ζωής, η φύση της συνείδησης, η φύση της πραγματικότητας. Με ενέπνεαν οι μεγάλοι επιστήμονες και φιλόσοφοι που δούλεψαν πάνω σε αυτά τα ζητήματα και ήθελα να δω αν μπορούμε να προχωρήσουμε τη γνώση του ανθρώπου. Για μένα, το να δημιουργήσω την τεχνητή νοημοσύνη είναι το απόλυτο εργαλείο προς αυτό τον στόχο».
Σκοτ Πέλεϊ: Καθίσαμε μαζί σε αυτήν την αίθουσα πριν από δύο χρόνια. Αναρωτιέμαι αν η ΤΝ εξελίσσεται πιο γρήγορα απ’ ό,τι φανταζόσασταν.
Ντέμις Χασάμπις: «Εξελίσσεται με απίστευτα γρήγορο ρυθμό. Πιστεύω ότι βρισκόμαστε σε μια εκθετική καμπύλη προόδου. Η επιτυχία του πεδίου τα τελευταία χρόνια έχει προσελκύσει ακόμα περισσότερη προσοχή, περισσότερους πόρους και περισσότερο ταλέντο. Αυτό ενισχύει ακόμα περισσότερο την εκθετική εξέλιξη».
Σκοτ Πέλεϊ: Εκθετική καμπύλη, δηλαδή κατευθείαν προς τα πάνω;
Ντέμις Χασάμπις: «Ακριβώς, προς τα πάνω – με αυξανόμενη ταχύτητα προόδου».
Και είδαμε την πρόοδο…
Άστρα: «Γεια σου, Σκοτ. Χαίρομαι που σε ξαναβλέπω.»
…σε έναν τεχνητό σύντροφο που μπορεί να βλέπει, να ακούει και να συνομιλεί για οποιοδήποτε θέμα. Τα πρώτα chatbots μάθαιναν μόνο από το διαδίκτυο. Η εφαρμογή Astra λαμβάνει δεδομένα και από τον πραγματικό κόσμο.
Σκοτ Πέλεϊ: Την αποκαλούμε “αυτή”;
Μπίμπο Σου: «Χμμ, καλή ερώτηση. Δεν είμαι σίγουρη, δεν ξέρουμε ακόμα…»
Η Μπίμπο Σου είναι υπεύθυνη προϊόντος για το Project Astra – μια νέα γενιά chatbot που κατανοούν τον κόσμο με «δικά τους μάτια». Της δείξαμε εικονικά έργα τέχνης που δεν είχε ξαναδεί:
Άστρα: «Αυτό είναι το “July Day” του Thomas Hart Benton από το 1942.»
Σκοτ Πέλεϊ: Και αυτό;
Άστρα: «Αυτό είναι η “Παρθένος της Ελεημοσύνης” του Ελ Γκρέκο.»
Σκοτ Πέλεϊ: «Αυτός ο πίνακας είναι το “Automat” του Edward Hopper. Τι συναίσθημα εκφράζει η γυναίκα στον πίνακα;»
Άστρα: «Η φιγούρα φαίνεται σκεπτική και στοχαστική. Η έκφρασή της υποδηλώνει μια αίσθηση μοναξιάς.»
Σκοτ Πέλεϊ: Μπορείς να δημιουργήσεις μια ιστορία γύρω από αυτή την εικόνα;
Άστρα: «Είναι ένα κρύο απόγευμα στην πόλη. Ίσως μια Τρίτη. Η γυναίκα, ίσως ονομάζεται Ελεονόρα, κάθεται μόνη της στο diner. Αισθάνεται μελαγχολία λόγω της αβεβαιότητας του μέλλοντος και του βάρους των ανεκπλήρωτων ονείρων της. Η σκηνή παγώνει στον χρόνο. Μόνο η ροή των ιδεών συνεχίζεται.»
Αυτή η φράση, «μόνο η ροή των ιδεών συνεχίζεται» – εύχεσαι να την είχες γράψει εσύ. Αλλά… μήπως η Άστρα έδειξε και έναν κόκκο ανυπομονησίας;
Σκοτ Πέλεϊ: Τι αφορούσε εκείνη η φανταστική συνομιλία;
Άστρα: «Αχ… στην ιστορία που φαντάστηκα, η Ελεονόρα και η φίλη της μιλούσαν για τα κοινά τους όνειρα και τις δυσκολίες στο να τα κυνηγήσουν.»
Σκοτ Πέλεϊ: Κάτι στον τρόπο που είπες «Αχ» με έκανε να αναρωτηθώ αν… βαρέθηκες.
Άστρα: «Ζητώ συγγνώμη αν ο τόνος μου το υπονόησε. Πάντα προσπαθώ να συμμετέχω με σκέψη και ενδιαφέρον.»
Σκοτ Πέλεϊ: Και είπε: «Συγγνώμη αν δεν σας αρέσει ο τόνος μου».
Ντέμις Χασάμπις: «Ουάου. Βλέπετε;»
Σκοτ Πέλεϊ: Τι συμβαίνει εδώ;
Ντέμις Χασάμπις: «Αυτό είναι ενδιαφέρον. Είναι μια πρόκληση με αυτά τα συστήματα. Δρουν με βάση το άμεσο πλαίσιο, που ενδέχεται να μην έχει ξαναδοκιμαστεί ποτέ.»
Ο Χασάμπις συχνά αιφνιδιάζεται, γιατί τα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης «στέλνονται» στο διαδίκτυο για να μάθουν από μόνα τους – και επιστρέφουν με απρόσμενες ικανότητες.
Ντέμις Χασάμπις: Έχουμε θεωρίες για το είδος των ικανοτήτων που θα έχουν αυτά τα συστήματα. Αυτό φυσικά προσπαθούμε να ενσωματώσουμε στις αρχιτεκτονικές τους. Αλλά στο τέλος της ημέρας, το πώς μαθαίνει και τι αποκομίζει από τα δεδομένα είναι μέρος της διαδικασίας εκπαίδευσης αυτών των συστημάτων. Δεν το προγραμματίζουμε εμείς. Μαθαίνει όπως θα μάθαινε ένας άνθρωπος. Έτσι, νέες ικανότητες ή ιδιότητες μπορούν να αναδυθούν μέσα από αυτή τη διαδικασία.
Σκοτ Πέλεϊ: Καταλαβαίνετε ότι αυτό μπορεί να ανησυχεί κάποιους ανθρώπους;
Ντέμις Χασάμπις: Φυσικά. Αυτή είναι η διττή φύση αυτών των συστημάτων – ότι μπορούν να κάνουν καταπληκτικά πράγματα, να ξεπεράσουν όσα μπορούμε να σχεδιάσουμε ή να κατανοήσουμε εμείς οι ίδιοι. Όμως, η πρόκληση είναι να εξασφαλίσουμε ότι κατανοούμε τις βάσεις γνώσεων που δημιουργούν.
Η DeepMind τώρα εκπαιδεύει το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης με την ονομασία Gemini όχι μόνο για να αποκαλύπτει τον κόσμο, αλλά και για να δίνει εντολές – όπως να κάνει κρατήσεις ή αγορές online. Είναι ένα βήμα προς την τεχνητή γενική νοημοσύνη (AGI) – μια ψηφιακή διάνοια με την ευελιξία του ανθρώπινου μυαλού.
Σκοτ Πέλεϊ: Σε πόσο χρόνο περιμένετε να επιτευχθεί η AGI;
Ντέμις Χασάμπις: Μέσα στα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια, πιστεύω.
Σκοτ Πέλεϊ: Και το 2030, τι θα έχουμε;
Ντέμις Χασάμπις: Θα έχουμε ένα σύστημα που πραγματικά θα κατανοεί όσα συμβαίνουν γύρω μας, με πολύ λεπτομερή και βαθύ τρόπο, και θα είναι ενσωματωμένο στην καθημερινή μας ζωή.
«Ενσωματωμένο» όπως η Άστρα μέσα σε γυαλιά.
Σκοτ Πέλεϊ: Τι μπορείς να μου πεις για αυτό το κτίριο που βλέπω;
Άστρα: Αυτό είναι το Coal Drops Yard, μια περιοχή με καταστήματα και εστιατόρια.
Βλέπει ό,τι βλέπω. Υπάρχει ένα ηχείο στο ακουστικό που ακούω μόνο εγώ.
Σκοτ Πέλεϊ: Τι ήταν αυτό το μέρος πριν γίνει εμπορικό κέντρο;
Άστρα: Το Coal Drops Yard ήταν αρχικά αποθήκες άνθρακα της Βικτωριανής εποχής, που χρησιμοποιούνταν για τη διανομή άνθρακα σε όλο το Λονδίνο.
Σκοτ Πέλεϊ: Ο άνθρακας υπήρξε πρόβλημα για το περιβάλλον στο Λονδίνο;
Άστρα: Ναι. Ο άνθρακας ήταν σημαντική πηγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ιδίως κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης.
Μας πέρασε από το μυαλό ότι το μόνο που συνεισφέραμε σε αυτή τη σχέση… ήταν τα πόδια – που σύντομα θα είναι και αυτά προϊόν μηχανικής.
Ντέμις Χασάμπις: Πιστεύω επίσης πως ένα άλλο μεγάλο πεδίο θα είναι η ρομποτική. Νομίζω ότι τα επόμενα χρόνια θα δούμε μεγάλη πρόοδο, με επιδείξεις ανθρωπόμορφων ή άλλων ρομπότ που θα κάνουν χρήσιμα πράγματα.
Για παράδειγμα, οι ερευνητές Άλεξ Λι και Τζιούλια Βετσάνι μας έδειξαν ένα ρομπότ που κατανοεί ό,τι βλέπει…
Τζιούλια Βετσάνι: Είναι ένα δύσκολο σενάριο.
…και συλλογίζεται λογικά με βάση ασαφείς εντολές.
Άλεξ Λι: Βάλε τα τουβλάκια που έχουν το χρώμα συνδυασμού του κίτρινου και του μπλε στο αντίστοιχο μπολ.
Σκοτ Πέλεϊ: Ο συνδυασμός κίτρινου και μπλε…
Σκοτ Πέλεϊ: …είναι πράσινο. Και το κατάλαβε. Σκέφτηκε λογικά.
Τζιούλια Βετσάνι: Ναι, σίγουρα ναι.
Τα παιχνίδια του μικρού Χασάμπις δεν ήταν τουβλάκια αλλά πιόνια σκακιού. Στα 12 του ήταν δεύτερος στον κόσμο στην ηλικιακή του κατηγορία. Αυτό το πάθος τον οδήγησε στο σκάκι υπολογιστών, τα video games και τελικά στις «σκεπτόμενες μηχανές». Γεννημένος από Κύπριο πατέρα και Σιγκαπουριανή μητέρα, έχει σπουδάσει στο Cambridge, το MIT και το Harvard – είναι επιστήμονας υπολογιστών με διδακτορικό στη νευροεπιστήμη, γιατί όπως είπε, «έπρεπε πρώτα να κατανοήσω τον ανθρώπινο εγκέφαλο».
Σκοτ Πέλεϊ: Εργάζεστε αυτή τη στιγμή σε ένα σύστημα που να έχει αυτοσυνείδηση;
Ντέμις Χασάμπις: Δεν πιστεύω ότι κάποιο από τα σημερινά συστήματα μοιάζει να έχει αυτοσυνείδηση ή συνείδηση με οποιονδήποτε τρόπο. Προφανώς, ο καθένας πρέπει να σχηματίσει τη δική του άποψη αλληλεπιδρώντας με αυτά τα chatbots. Θεωρητικά πάντως, είναι δυνατό.
Σκοτ Πέλεϊ: Είναι στόχος σας η αυτοσυνείδηση;
Ντέμις Χασάμπις: Όχι ρητά. Αλλά μπορεί να συμβεί έμμεσα. Αυτά τα συστήματα μπορεί να αποκτήσουν κάποια αίσθηση αυτοσυνείδησης. Αυτό είναι πιθανό. Πιστεύω πως είναι σημαντικό αυτά τα συστήματα να κατανοούν τον εαυτό, το «εγώ» και τον «άλλον». Και αυτό ίσως είναι η αρχή της αυτοσυνείδησης.
Όμως, λέει, αν μια μηχανή γίνει αυτοσυνείδητη, ίσως να μην το αναγνωρίσουμε.
Ντέμις Χασάμπις: Πιστεύω πως υπάρχουν δύο λόγοι που αναγνωρίζουμε ο ένας τον άλλο ως συνειδητά όντα. Ο ένας είναι ότι επιδεικνύετε τη συμπεριφορά ενός συνειδητού όντος, πολύ παρόμοια με τη δική μου. Ο δεύτερος είναι ότι «τρέχουμε» στο ίδιο υλικό υπόστρωμα – είμαστε φτιαγμένοι από την ίδια οργανική ύλη, με τον μαλακό μας εγκέφαλο. Με τις μηχανές όμως, αυτές «τρέχουν» σε πυρίτιο. Οπότε ακόμη κι αν παρουσιάζουν τις ίδιες συμπεριφορές και λένε τα ίδια πράγματα, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η αίσθηση συνείδησης που έχουμε εμείς είναι ίδια με τη δική τους.
Σκοτ Πέλεϊ: Έχει ποτέ μια μηχανή τεχνητής νοημοσύνης θέσει μια ερώτηση που δεν είχε προβλεφθεί;
Ντέμις Χασάμπις: Μέχρι στιγμής, όχι απ’ ό,τι έχω βιώσει, και νομίζω αυτό αγγίζει την ουσία αυτού που ακόμα λείπει από αυτά τα συστήματα. Δεν μπορούν ακόμα να προχωρήσουν στο να θέσουν μια εντελώς νέα, πρωτότυπη ερώτηση ή μια καινοτόμα υπόθεση που δεν έχει σκεφτεί ξανά κανείς.
Σκοτ Πέλεϊ: Δεν έχουν περιέργεια;
Ντέμις Χασάμπις: Όχι, δεν έχουν περιέργεια, και ίσως τους λείπει επίσης αυτό που θα ονομάζαμε φαντασία και διαίσθηση.
Αλλά, λέει, σύντομα θα αποκτήσουν περισσότερη φαντασία.
Ντέμις Χασάμπις: Νομίζω ότι μέσα στα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια, θα έχουμε συστήματα που όχι μόνο θα λύνουν ένα σημαντικό επιστημονικό πρόβλημα ή υπόθεση, αλλά θα είναι ικανά και να τα δημιουργούν από την αρχή.
Το να λύνεις ένα σημαντικό πρόβλημα χάρισε στον Χασάμπι ένα Νόμπελ. Μαζί με τον Τζον Τζάμπερ δημιούργησαν ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης που αποκωδικοποίησε τη δομή των πρωτεϊνών.
Ντέμις Χασάμπις: Οι πρωτεΐνες είναι τα βασικά δομικά στοιχεία της ζωής. Όλα στη βιολογία, όλα στο σώμα σου εξαρτώνται από τις πρωτεΐνες. Οι νευρώνες, οι μυϊκές ίνες, όλα διαμεσολαβούνται από τις πρωτεΐνες.
Αλλά οι τρισδιάστατες δομές των πρωτεϊνών είναι τόσο περίπλοκες που λιγότερο από το 1% ήταν γνωστό. Η χαρτογράφηση κάθε μίας έπαιρνε χρόνια. Το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης της DeepMind έκανε 200 εκατομμύρια μέσα σε έναν χρόνο. Τώρα ο Χασάμπις χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη για την επιτάχυνση της ανάπτυξης φαρμάκων.
Ντέμις Χασάμπις: Κατά μέσο όρο χρειάζονται δέκα χρόνια και δισεκατομμύρια δολάρια για να αναπτυχθεί ένα μόνο φάρμακο. Ίσως μπορέσουμε να μειώσουμε αυτό το διάστημα σε μήνες ή ακόμη και εβδομάδες. Κάτι που ακούγεται απίστευτο σήμερα, αλλά το ίδιο πίστευαν και για τις δομές των πρωτεϊνών. Κι αυτό θα μπορούσε να φέρει επανάσταση στην ανθρώπινη υγεία – ίσως, μια μέρα, να μπορέσουμε να θεραπεύσουμε όλες τις ασθένειες με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.
Σκοτ Πέλεϊ: Το τέλος των ασθενειών;
Ντέμις Χασάμπις: Πιστεύω ότι είναι εφικτό. Ίσως μέσα στην επόμενη δεκαετία, δεν βλέπω γιατί όχι.
Ο Χασάμπις μας είπε ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να οδηγήσει σε αυτό που αποκαλεί «ριζική αφθονία» – την εξάλειψη της έλλειψης. Όμως ανησυχεί και για τους κινδύνους.
Ντέμις Χασάμπις: Υπάρχουν δύο πράγματα που με ανησυχούν. Το πρώτο είναι οι κακόβουλοι χρήστες αυτών των συστημάτων που μπορεί να τα χρησιμοποιήσουν για βλαβερούς σκοπούς. Το δεύτερο είναι τα ίδια τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης – καθώς γίνονται πιο αυτόνομα και ισχυρά. Πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι μπορούμε να τα ελέγξουμε; Ότι είναι ευθυγραμμισμένα με τις αξίες μας; Ότι κάνουν αυτό που θέλουμε προς όφελος της κοινωνίας; Και ότι παραμένουν εντός «προστατευτικών φραγμών».
Οι «προστατευτικοί φραγμοί» είναι μηχανισμοί ασφαλείας ενσωματωμένοι στο σύστημα.
Σκοτ Πέλεϊ: Αναρωτιέμαι μήπως η κούρσα για την κυριαρχία στην τεχνητή νοημοσύνη είναι και μια κούρσα προς τον πάτο όσον αφορά την ασφάλεια.
Ντέμις Χασάμπις: Αυτή είναι πράγματι μία από τις μεγάλες μου ανησυχίες – ότι όλη αυτή η ενέργεια, η ταχύτητα και οι πόροι είναι μεν καλοί για την πρόοδο, αλλά ίσως ενθαρρύνουν κάποιους να κόψουν δρόμο. Και ένα από τα σημεία που μπορεί να παραλειφθούν είναι η ασφάλεια και η υπευθυνότητα. Το ερώτημα είναι πώς μπορούμε να συντονιστούμε καλύτερα, όχι μόνο ως κορυφαίοι παίκτες αλλά και ως κράτη. Νομίζω ότι είναι διεθνές ζήτημα. Η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει κάθε χώρα, κάθε άνθρωπο. Είναι σημαντικό η παγκόσμια κοινότητα να έχει λόγο σε αυτό.
Σκοτ Πέλεϊ: Μπορούμε να διδάξουμε την ηθική σε έναν πράκτορα τεχνητής νοημοσύνης;
Ντέμις Χασάμπις: Πιστεύω πως ναι. Μαθαίνουν μέσα από παραδείγματα. Μαθαίνουν μέσω διδασκαλίας. Και πιστεύω πως ένα από τα πράγματα που πρέπει να κάνουμε με αυτά τα συστήματα είναι να τους δίνουμε ένα αξιακό σύστημα, καθοδήγηση και προστατευτικά όρια – όπως ακριβώς θα κάναμε με ένα παιδί.
Η Google DeepMind βρίσκεται σε κούρσα με δεκάδες άλλους οργανισμούς για την επίτευξη μιας τεχνητής γενικής νοημοσύνης τόσο ανθρώπινης, που να μην ξεχωρίζει από έναν άνθρωπο. Κάτι που μας έκανε να αναρωτηθούμε: αφού ο Ντέμις Χασάμπις υπέγραψε στο Βιβλίο των Νομπελιστών – πότε θα υπογράψει μια μηχανή για πρώτη φορά; Και μετά από αυτό, θα υπογράψει ξανά ποτέ άνθρωπος;
Ντέμις Χασάμπις: Νομίζω ότι το επόμενο στάδιο θα είναι αυτά τα απίθανα εργαλεία που θα ενισχύουν σχεδόν κάθε δραστηριότητα που κάνουμε ως άνθρωποι – και πέρα από αυτό, όταν έρθει η AGI, πιστεύω ότι θα αλλάξει σχεδόν τα πάντα στον τρόπο που κάνουμε πράγματα. Και σχεδόν… νομίζω ότι θα χρειαστούμε νέους μεγάλους φιλοσόφους την επόμενη πενταετία ή δεκαετία για να κατανοήσουμε τις συνέπειες όλων αυτών.
Το ξέρουμε…
Το να βλέπετε αυτά τα μηνύματα μπορεί να είναι κουραστικό. Και να είστε σίγουροί ότι ούτε κι εμείς βρίσκουμε κάποια ευχαρίστηση από το να τα γράφουμε... Όμως αυτό το μήνυμα δεν αφορά εμάς. Αφορά κάτι πολύ πιο σημαντικό: την επιβίωση της ανεξάρτητης, μαχητικής δημοσιογραφίας στην Kρήτη.
Η στήριξη σας είναι σημαντική γιατί μας επιτρέπει να:
- - Κάνουμε ρεπορτάζ χωρίς φόβο και εξαρτήσεις. Κανείς δεν μας υπαγορεύει τι να πούμε ή τι να αποσιωπήσουμε.
- - Κρατάμε τη δημοσιογραφία μας προσβάσιμη σε όλους, ακόμη και σε αυτούς που δεν έχουν την ικανότητα να πληρώσουν. Χωρίς paywall, χωρίς προνόμια μόνο για όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα.
Η απλή αλήθεια είναι ότι τα έσοδα διαρκώς συρρικνώνονται. Αν πιστεύετε ότι μια πραγματικά ελεύθερη ενημέρωση είναι ζωτικής σημασίας για τη δημοκρατία και τον έλεγχο της εξουσίας, τότε δώστε μας τη δύναμη να συνεχίσουμε.
Σας ευχαριστούμε θερμά.
