Η Ελένη Τάκη, πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων στο πρώην Θεραπευτήριο Ψυχικών Παθήσεων Χανίων, μιλά στην εφημερίδα μας για τις επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης τουριστικοποίησης στην ψυχική υγεία των κατοίκων, την εγκατάλειψη του δημόσιου συστήματος φροντίδας, την απουσία υποστήριξης από θεσμούς όπως ο Δήμος και η Εκκλησία, και την μετατροπή της υγείας σε εμπόρευμα.

Αναφερόμενη στον αυξανόμενο τουριστικό κορεσμό της πόλης και τις επιπτώσεις του στη ζωή των Χανιωτών, η Ελένη Τάκη ήταν σαφής:

«Ο χώρος του ανθρώπου δεν είναι ασύνδετος με την ψυχική υγεία του. Το ότι δεν βρίσκουν αξιοπρεπή καταλύματα για να μείνουν, το ότι τα ενοίκια βρίσκονται στα ύψη, δε μπορούν να μην επηρεάζουν τον άνθρωπο».

Όπως εξηγεί, η ψυχική υγεία δεν μπορεί να εξετάζεται ανεξάρτητα από τις συνθήκες διαβίωσης:

«Όταν η πόλη δεν είναι βιώσιμη για μας, τότε οι άνθρωποι παθαίνουν κατάθλιψη, παθαίνουν αγχώδεις διαταραχές. Η ψυχική υγεία σχετίζεται με τον χώρο. Αν βάλουμε έναν άνθρωπο να ζει σε 20 τ.μ., σε ένα απομονωμένο, χωρίς ήλιο μέρος, αυτός ο άνθρωπος μπορεί να είναι καλά; Μπορεί να είναι ευτυχισμένος; Μόνο κατάθλιψη θα δημιουργήσει, στρες, παραίτηση… και θα καταλήξει είτε στις επίσημες ουσίες που είναι τα ψυχοφάρμακα, είτε στις ανεπίσημες που είναι τα ναρκωτικά».

Τουρισμός και δημόσιος χώρος: Ένα ντοκιμαντέρ καταγράφει την ασφυξία

Η εικόνα της πόλης δεν έχει αλλάξει μόνο σε ό,τι αφορά τα ενοίκια. Η Ελένη Τάκη μας παραπέμπει στο ντοκιμαντέρ Κατοικ-όντα, που δημιουργήθηκε τα χρόνια της πανδημίας, ως καταγραφή της εμπειρίας των πολιτών.

«Μιλούν πολίτες των Χανίων και μεγάλο τμήμα του είναι για τις επιπτώσεις του τουρισμού. Μιλούν για τον χρόνο που χρειάζονται για να διασχίσουν δρόμους, για την αδυναμία να μετακινηθούν ασθενοφόρα στην παλιά πόλη, ότι τα παγκάκια ξυλώνονται, ότι δεν υπάρχουν δημόσιες βρύσες για να πιούμε νερό. Όλα αυτά έχουν επιπτώσεις στη ζωή του ανθρώπου».

Η μετατροπή της πόλης σε «χώρο κατανάλωσης» έχει, κατά την ίδια, άμεσο ψυχικό και κοινωνικό κόστος για τους κατοίκους της.

Υποστελέχωση και έξωση δομών: Μια φροντίδα υπό κατάρρευση

Την ίδια ώρα που η ψυχική επιβάρυνση των κατοίκων αυξάνεται, το δημόσιο σύστημα ψυχικής υγείας στα Χανιά αποδυναμώνεται.

«Το Κέντρο Ψυχικής Υγείας δέχεται περίπου 15.000 συνεδρίες κάθε χρόνο. Υπάρχουν μόνο τρεις ψυχίατροι και δεν υπάρχει παιδοψυχίατρος, ενώ έχουμε παιδοψυχιατρικό τμήμα».

Η πίεση είναι τεράστια. Παρά την ανάπτυξη κοινωνικών δομών, κινητής μονάδας κατ’ οίκον φροντίδας και ξενώνων, η τουριστικοποίηση απειλεί άμεσα την ίδια τη στέγαση των ευάλωτων.

«Έχουμε αναπτύξει κινητή μονάδα που παρακολουθεί 150 οικογένειες στο σπίτι τους. Έχουμε ξενώνες. Όμως οι ιδιοκτήτες δεν ανανεώνουν τις συμβάσεις, γιατί θέλουν να εκμεταλλευτούν τουριστικά τα οικήματα. Μας πετάνε έξω. Οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να είχαν αγοράσει οικήματα, να είναι δημόσια οικήματα. Ο δήμος δεν απαντάει. Η Εκκλησία δεν απαντάει».

Το αποτέλεσμα, όπως λέει, είναι να κινδυνεύουν «75 άνθρωποι να βρεθούν στον δρόμο» και δεκάδες άλλοι να περιμένουν για μία θέση σε ξενώνα που ίσως να μην υπάρξει ποτέ.

«Υπάρχει τεράστια υποστελέχωση, στις καθαρίστριες, στην τεχνική υπηρεσία…»

Ιδιωτικοποίηση υπό κρατική αιγίδα: «Τους διαφημίζει το ίδιο το κράτος»

Για την Ελένη Τάκη, το πρόβλημα δεν είναι απλώς η αδράνεια του κράτους, αλλά μια ενεργή πολιτική επιλογή να μεταβιβαστεί η φροντίδα της ψυχικής υγείας στον ιδιωτικό τομέα.

«Η ιδιωτικοποίηση είναι τεράστια. Οι εφημερίες στο νοσοκομείο λειτούργησαν όλο το καλοκαίρι με ιδιώτες. Δεν έβγαιναν αλλιώς οι εφημερίες!»

Η εικόνα είναι αποκαλυπτική: χρήματα που άλλοτε δίνονταν στον δημόσιο τομέα, κατευθύνονται πλέον σε ΜΚΟ και ΑΜΚΕ με κρατική στήριξη:

«Βλέπουμε οι ΑΜΚΕ και οι ΜΚΟ να επιχορηγούνται με χοντρά λεφτά, να ανοίγουν, να τις διαφημίζουν το ίδιο το κράτος. Στο Γενικό Νοσοκομείο υπήρχε κτίριο που για 12 χρόνια συζητούσαν να γίνει βρεφονηπιακός σταθμός για τα παιδιά των εργαζομένων και των επισκεπτών. Ξαφνικά δόθηκε σε ΜΚΟ».

Η Ελένη Τάκη θέτει με απόλυτη σαφήνεια το αίτημα του συλλόγου:

«Εμείς ζητάμε η υγεία να είναι δημόσιο αγαθό».

Από την αποασυλοποίηση στην εγκατάλειψη: «Τι θα τους κάνουμε; Θα τους βγάλουμε ως άστεγους;»

Τα Χανιά ήταν η πρώτη πόλη στην Ελλάδα που έκλεισε ψυχιατρικό ίδρυμα μετά τη Λέρο, στο πλαίσιο της αποασυλοποίησης και της στροφής προς κοινοτικές δομές. Ωστόσο, όπως τονίζει η Ελένη Τάκη, το κράτος σήμερα έχει αποσυρθεί από την ευθύνη.

«Τώρα δεν έχεις κτίρια; Τώρα τι θα κάνουν; Θα τους βγάλουν ως άστεγους έξω; Έχουμε και τώρα, αλλά σύντομα θα έχουμε και περισσότερους».

Οι ελλείψεις σε υποδομές, προσωπικό και θεσμική στήριξη συνθέτουν ένα τοπίο ασφυξίας που απειλεί να ακυρώσει δεκαετίες αγώνων για την αποϊδρυματοποίηση και την κοινωνική ένταξη.

Όσα περιγράφει η πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων στο πρώην Θεραπευτήριο Ψυχικών Παθήσεων Χανίων δεν αφορούν μόνο τον τομέα της υγείας. Αφορούν συνολικά τη βιωσιμότητα της πόλης, την υποχώρηση του δημόσιου συμφέροντος μπροστά στην τουριστική κερδοφορία και την σταδιακή διάλυση του κοινωνικού κράτους.

«Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να μικρύνει ο δημόσιος τομέας», λέει.
«Δεν είναι ότι το κράτος μεταβιβάζει ευθύνες στους ιδιώτες. Είναι ότι τα λεφτά που έδινε στον δημόσιο τομέα, τώρα τα δίνει στον ιδιωτικό».