Ιστορίες Χανιώτικες: Οι τελευταίοι σκατατζήδες

Του Θ.Γ. Λουλουδάκη

Κάθε φορά που η ατμόσφαιρα βρωμάει πολύ από ρεμούλες, σκάνδαλα, και λογής – λογής νταβατζήδες.

Κάθε φορά που νιώθω να πνίγομαι, που ζητώ απεγνωσμένα αέρα καθαρό…

Κάθε φορά ο νους μου τρέχει στους τελευταίους Σκατατζήδες.

Και τότε γεμίζει η ατμόσφαιρα από γιασεμιά, από φρεσκοψημένους καβρουμάδες.

Όλοι ζητάμε διέξοδο σε παρόμοιες στιγμές, έτσι για να γλιτώσομε την κατάθλιψη, να γελάσομε μυστικά, εμείς και μόνο εμείς, με τον εαυτό μας.

Τους πρόλαβα την δεκαετία του πενήντα.

Όλοι τους ήταν ευθυτενείς, πεντακάθαροι, φρεσκοπλυμένοι, μ’ ένα γαρύφαλλο στ’ αφτί κι’ ένα χαμόγελο περίεργο, ευγενικό, αλλά απόμακρο, αινιγματικό και μυστηριώδες.

Τι κρυβόταν πίσω απ’ αυτή την εμφάνιση, την εκλεπτυσμένη εμφάνιση, πίσω απ’ αυτή την πάστρα;

Σίγουρα μια γυναίκα. Μια σύζυγος, μια αδερφή, αυτή που έκανε τον Σκατατζή τον πιο ωραίο άνδρα.

Λένε πως στο μεσαίωνα οι συντεχνίες είχαν καθιερώσει το δικό τους λάβαρο, τη δική τους φορεσιά, εκείνη την σκοτεινή εποχή που από παιδί την φαντάζομαι σαν την πιο ενδιαφέρουσα από τότε που έγινε ο κόσμος.

Οι Σκατατζήδες, λοιπόν, των Χανίων είχαν το δικό τους λάβαρο, μια τεράστια κουτάλα.

Κάποιοι χρησιμοποίησαν κάποτε ένα κράνος γερμανικό, γιατί δεν χάλαγε ποτέ, γιατί – πού ξέρεις – έτσι αποφάσισε η Ιστορία.

Και να δεις, δεν ήταν μόνο εκλεπτυσμένοι στην εμφάνιση, αλλά και στη δουλειά περίτεχνοι και προσεκτικοί, λες και καθάριζαν καζάνια από ρυζόγαλο, από πεντανόστιμο ρυζόγαλο που δεν θα ‘πρεπε να χυθεί πουθενά, ούτε καν να στάξει.

Και η κουτάλα τρύπωνε παντού με κινήσεις σίγουρες, αποφασιστικές, γιατί οι Σκατατζήδες ήταν καλλιτέχνες που γνώριζαν τέχνη και τεχνική, που στόχο είχαν κάθε φορά ένα χαμόγελο ικανοποίησης γι’ αυτούς και για τον νοικοκύρη.

Στα (χ)εντέκια.

Εντέκια έλεγαν οι Χανιώτες την περιφερειακή τάφρο της παλαιάς πόλης μας, και συγκεκριμένα στη δυτική πλευρά του κάστρου, υπήρχε ένας κήπος καταπράσινος, κάτι σαν κήπος του Αλλάχ – κάτι σαν επίγειος παράδεισος που έζωνε την πόλη, αυτήν που ερωτεύθηκαν πολλοί, γεμίζοντας αισιοδοξία γενιές ολόκληρες, αλλά δεν μπόρεσε να διώξει την κατάθλιψη του Καρυωτάκη.

Αυτή η τάφρος δεν γέμισε ποτέ με θαλασσινό νερό, δεν μπόρεσε ή καλύτερα δεν πρόλαβε να προστατέψει την πόλη.

Fossa integra (τάφρος στεγνή) την αποκαλούν οι βενετσιάνικοι χάρτες.

Σ’ αυτή την τάφρο εναπόθεταν συνήθως το πολύτιμο φορτίο τους οι Σκατατζήδες.

Έτσι ένα χαλί καταπράσινο με πεντανόστιμα ζαρζαβατικά και τρυφερές σαλάτες, εύφραινε και ψυχαγωγούσε τους Χανιώτες.

Αχ εκείνα τα μαρούλια με τα κρεμμυδάκια τα λαχταριστά που κρεμασμένα με βούρλα σε ένα καλάμι, γυρόφερναν στις γειτονιές οι καλλιεργητές και που αστραπιαία ξεκρεμούσαν οι Χανιώτες.

Κάποτε όμως, μόνο μια χρονιά, έπεσε φθόνος και θανατικό στον κήπο της τάφρου.

Τότε τ’ αγγούρια, η τιμή τους δηλαδή, ανέβηκε στον ουρανό και οι Χανιώτες με έκπληξη και λύπη απέραντη για το γεγονός, άρχισαν να φωνάζουν περιπαιχτικά «να τ’ αγγούρια δυο στο φράγκο».

Πού και πού και κάποτε, περνάνε μπροστά μου σε ταινία ασπρόμαυρη, σε ταινία εποχής οι τελευταίοι Σκατατζήδες.

Είναι υψηλόσωμοι, πεντακάθαροι ευθυτενείς μ’ ένα γαρύφαλλο στ’ αφτί και στο χέρι το λάβαρο της συντεχνίας τους, μια μεγάλη κουτάλα.

Από δίπλα ένας πιτσιρικάς ξυπόλητος και κοντοπαντελονάς διαλαλεί τις σαλάτες του που πηγαινοέρχονται κρεμασμένες σ’ ένα καλάμι που ο ίδιος φέρνει στους ώμους του όπως παλιότερα οι νερουλάδες.

Κι’ ένας γάιδαρος, ένας τεράστιος γάιδαρος, γκαρίζει εκκωφαντικά και χυμά ακάθεκτος στις σαλάτες.

Πού βρέθηκε ο γάϊδαρος, πού βρέθηκε ο πιτσιρικάς και πού οι τελευταίοι Σκατατζήδες;

Δεν ξέρω.

Για ένα είμαι βέβαιος:

Πως οι μεγάλοι ζωγράφοι της Γης, θα ήταν ακόμα μεγαλύτεροι, αν είχαν ζήσει στα Χανιά κι’ αν είχαν ζωγραφίσει τους τελευταίους Σκατατζήδες.

Σημείωση: Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση του παραπάνω κειμένου επιτρέπεται μόνο με γραφτή άδεια του συντάκτη.