Μετά την αποτυχία της επανάστασης των Κρητών Χριστιανών κατά των Τούρκων καταχτητών το έτος 1889, άρχισε μια νέα βασανιστική περίοδος για τους Χριστιανούς του νησιού. Σε πολλά χωριά από τις αρχές του έτους 1890 εγκατασταθήκανε Τούρκοι στρατιώτες, οι οποίοι βασανίζανε τους Χριστιανούς και αρπάζανε τα υπάρχοντά τους. Πολλά χωριά του Ρεθέμνους υποφέρανε τα πάνδεινα μεταξύ των οποίων πάρα πολλά του Αμαρίου. Οι Χριστιανοί των χωριών του Αμαρίου διαμαρτυρότανε έντονα προφορικώς και εγγράφως και ζητούσανε βοήθεια της Διοίκησης, για να απαλλαγούνε από τους φυγόδικους, από τους Αλβανούς χωροφύλακες και από τους ντόπιους Μουσουλμάνους και να γλιτώσουνε από τα βασανιστήριά τους.
Στις 8-3-1890 οι κάτοικοι του Αμαρίου στείλανε πολυσέλιδο υπόμνημα στον Υποπρόξενο Ρεθύμνης Εμμανουήλ Πετυχάκη, το οποίο υπογράψανε 334 αντιπρόσωποι των χωριών, στο οποίο αναφέρανε λεπτομερώς τα παθήματά των και ζητούσανε την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων. Μετά από την ενέργεια αυτή ο Γενικός Διοικητής Κρήτης διέταξε τον Διοικητή Ρεθύμνου, να εξετάσει επιτόπου τις καταγγελίες των Χριστιανών Αμαριωτών, πλην όμως τα μαρτύρια και οι βαρβαρότητες συνεχιστήκανε. Έτσι έφτασε στο Ρέθυμνο ο βοηθός του Γενικού Διοικητή ονόματι Γαλήπ και μαζί με τον Επίσκοπο Λάμπης και Σφακίων Ευμένιο Ξηρουδάκη επισκεφτήκανε τα χωριά του Αμαρίου.
Κατά την περιοδεία του Γαλήπ και του Διοικητή Ρεθύμνης στα χωριά του Αμαρίου, οι Χριστιανοί αναφέρανε τα παθήματά τους και τους παραδώσανε έγγραφες αναφορές. Στο Αποδούλου ο Διοικητής βρήκε πλήθος αντιπροσώπων από όλα τα χωριά του ομώνυμου Δήμου Αποδούλου. Εκεί του παραδώσανε τρεις έγγραφες αναφορές[1]. Μια παρέδωσαν οι κάτοικοι του Αποδούλου, μια οι κάτοικοι του Αγίου Ιωάννου και μια τρίτη οι του Δήμου Αποδούλου από κοινού. Διαβεβαιώσανε το Διοικητή ότι, η συμπεριφορά του Σταθμάρχη Μουσταφά Σταφυλάκη ήτανε απαράδεκτη. Του καταγγείλανε τις κλοπές, τις φθορές και τα βασανιστήρια που υφίστανται και ζητήσανε από τον Διοικητή να συστήσει στον Σταθμάρχη να μην τους εκδικηθεί επειδή είχανε το θάρρος να του εκθέσουνε όσα συμβαίνανε. Λεπτομέρειες για τις περιοδείες έδωσε και ο Επίσκοπος Ευμένιος με δύο αναφορές του προς τον Έλληνα Υποπρόξενο με τίτλο: «Διοικητού Ρεθύμνης περιοδεία εις Αμάριον» και «Γαλήπ Βέη βοηθού Γεν. Διοικήσεως περιοδεία εις Αμάριον και Άγιον Βασίλειον».
Από τα παραπάνω αξίζει να τονιστεί ότι, μεταξύ των 334 αντιπροσώπων Αμαριωτών που υπογράψανε το υπόμνημα διαμαρτυρίας στις 8-3-1890 προς τον Υποπρόξενο Ρεθύμνης συμπεριλαμβάνονται δύο κάτοικοι του Αγίου Ιωάννου, οι: Τίτος Καπαρός και Συμεών Καπαρός, για τους οποίους οι απόγονοι και οι σημερινοί κάτοικοι νιώθουμε ιδιαίτερα υπερήφανοι. Πρέπει επίσης να επισημανθεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι, όπως προκύπτει από το περιεχόμενο της αναφοράς του τότε Επισκόπου Λάμπης και Σφακίων Ευμένιου Ξηρουδάκη με τίτλο «Διοικητού Ρεθύμνης περιοδεία εις Αμάριον», η μία από τις τρεις αναφορές που παραδοθήκανεαπό τους αντιπροσώπους των 14 χωριών του τότε Δήμου Αποδούλου, στον Τούρκο Διοικητή, ήτανε των κατοίκων του Αγίου Ιωάννου και αυτό εκτιμώ πως έχει ιδιαίτερη ιστορική και συναισθηματική αξία, για το χωριό μας.
Οι παραπάνω πληροφορίες συμπεριλαμβάνονται στα εκδοθέντα βιβλία μου : 1.Το χωριό μου Άγιος Ιωάννης ….[2]και 2.Στη βορεινάδα μιας κορφής ….. [3], οι οποίες προκύψανε στο στάδιο των ερευνών μου για συλλογή ιστορικού υλικού. Εκτιμώ πως παρουσιάζουνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ευρύτερη περιοχή του Αμαρίου και ξεχωριστό για το χωριό μας, από όλους όσους ενδιαφέρονται.
Νοέμβριος του 2021 Σταύρος Φωτάκης
Πηγές:
1.Ιωάννης Γρυντάκης, Το Ρέθυμνο μεταξύ δύο Επαναστάσεων 1890-1894, σ. 15-38.
2.Σταύρος Ε. Φωτάκης. Το χωριό μου Άγιος Ιωάννης …..Ρέθυμνο 2006, σελ. 70-71
3.Σταύρος Ε. Φωτάκης. Στη βορεινάδα μιας κορφής ….. Ρέθυμνο 2015, σελ. 114-116
[1] . Ιωάννης Γρυντάκης, Το Ρέθυμνο μεταξύ δύο Επαναστάσεων 1890-1894, σ. 15-38.
[2] .Σταύρος Ε. Φωτάκης. Το χωριό μου Άγιος Ιωάννης …..Ρέθυμνο 2006, σελ. 70-71
[3] .Σταύρος Ε. Φωτάκης. Στη βορεινάδα μιας κορφής ….. Ρέθυμνο 2015, σελ. 114-116