Δύσκολο προμηνύεται το Νέο Έτος. Το 2015 έκλεισε με τον δήθεν ανατροπέα Τσίπρα να εφαρμόζει Μνημόνιο. Το 2016 ανοίγει με τον Μητσοτάκη, αυθεντικό προϊόν των μηχανισμών εξουσίας που μας οδήγησαν στα Μνημόνια, να τον αντιπολιτεύεται. Οι δύο μονομάχοι θα συγκρούονται σε μια Βουλή που δεν έχει προηγούμενο για το χαμηλό της επίπεδο. Αλλά οι πραγματικές τους δυσκολίες θα προκύψουν κυρίως γιατί η Ελλάδα έχει χαθεί στην έρημο των Μνημονίων χωρίς πυξίδα. Ο κ. Τσίπρας ήδη βρήκε μπροστά του όρος δύσβατο. Ο κ. Μητσοτάκης δεν φαίνεται να γνωρίζει καμία οδό διαφυγής.
Ο μνημονιακός παραλογισμός του κ. Τσίπρα
Τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ είναι αποκαλυπτικά. Οι λιανικές πωλήσεις υποχώρησαν τον Οκτώβριο κατά 3,9% σε ετήσια βάση. Ακόμη χειρότερα, οι εξαγωγές το Νοέμβριο μειώθηκαν κατά 9,8% και η συνολική μείωσή τους για το ενδεκάμηνο του 2015 ήταν της τάξης του 5,5%. Όσοι ψάχνουν για θετικά σημάδια ίσως αναθαρρήσουν με την αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής το Νοέμβριο κατά 1,8% σε ετήσια βάση. Αν κοιτάξουν λίγο πιο προσεκτικά όμως θα διαπιστώσουν ότι ήταν πολύ μικρότερη από το 3,3% της αντίστοιχης αύξησης του Νοεμβρίου 2014. Δεν υπάρχει απολύτως κανένας δυναμισμός στη βιομηχανία. Καθόλου παράδοξο ότι το επίσημο ποσοστό ανεργίας τον Οκτώβριο παραμένει στο τεράστιο 24,5%.
Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε βαθιά υφεσιακή καταστολή που θα γίνει χειρότερη με το Τρίτο Μνημόνιο, καθώς η αύξηση των φόρων θα μειώσει την κατανάλωση και το πρωτογενές πλεόνασμα θα μειώσει τη δημόσια ζήτηση. Πρόκειται για απόλυτο παραλογισμό, ο οποίος πηγάζει από την πίεση των δανειστών για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Πάνω απ’ όλα όμως πηγάζει από την πρόθεση να παραμείνει η χώρα στην αποτυχημένη ΟΝΕ πάση θυσία.
Ο κ. Τσίπρας φαίνεται να πιστεύει ότι υπάρχει τρόπος για να αλλάξουν τα πράγματα. Θα τηρήσει τους όρους του Μνημονίου, θα περάσει την αξιολόγηση και θα λάβει τις νέες δόσεις δανείων. Παράλληλα θα διαπραγματευτεί «σκληρά» με τους δανειστές για επιμέρους βελτιώσεις των μέτρων, αλλά κυρίως για να εκμεταλλευτεί τις διαφορές μεταξύ τους και να πετύχει ελάφρυνση του χρέους. Η οικονομία θα επιστρέψει στην ανάπτυξη προς το τέλος του 2016, το κράτος θα βγει στις αγορές για δανεισμό και θα ληφθούν φιλολαϊκά μέτρα που θα αναπληρώσουν τις δημοσκοπικές απώλειες. Θα παραμείνει έτσι στην εξουσία, που είναι και ο πραγματικός του στόχος.
Το σκεπτικό είναι παιδαριώδες. Δεν υπάρχει καμία προοπτική δυναμικής ανάπτυξης το επόμενο διάστημα: η κατανάλωση θα μειωθεί, η δημόσιες δαπάνες θα μειωθούν, οι εξαγωγές υποχωρούν και όσο για τις επενδύσεις, οι προοπτικές αύξησής τους με το τραπεζικό σύστημα σε ξένα χέρια και κατάφορτο με προβληματικά δάνεια είναι αμελητέες. Αν προσθέσουμε την εξαιρετικά επισφαλή κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, με την κρίση της Κίνας και τη γενικευμένη αδυναμία της Ευρώπης, το σκηνικό είναι καταθλιπτικό.
Μόνο δύο παράγοντες είναι σχετικά ευνοϊκοί για τη χώρα μας. Ο πρώτος είναι η κατάρρευση της τιμής του πετρελαίου κάτω από τα 35 δολάρια. Ο δεύτερος είναι η προοπτική σημαντικής αύξησης του τουρισμού, που μπορεί να βελτιώσει την απασχόληση και το εισόδημα από την άνοιξη και μετά. Τίποτε άλλο.
Στην πράξη ο κ. Τσίπρας θα σέρνεται από δυσκολία σε δυσκολία προσπαθώντας να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα. Δεν πρόκειται να κάνει ουσιαστικές τομές πουθενά στην άρρωστη ελληνική πραγματικότητα, πόσο μάλλον φιλολαϊκές παρεμβάσεις. Οι πρόσφατες προτάσεις για το ασφαλιστικό είναι χαρακτηριστικές γιατί δεν περιέχουν καμία δομημένη πρόταση μεταρρύθμισης. Είναι μια σειρά μέτρων χωρίς αρχή, μέση και τέλος με στόχο τη μνημονιακή μείωση των δαπανών – κατά 1,8 δις το 2016 – χωρίς όμως να υποστεί η κυβέρνηση μεγάλη δημοσκοπική ζημία, όπως θα γινόταν με την άμεση μείωση των κυρίων συντάξεων. Πρόκειται για κανονικό τετραγωνισμό του εκλογικού κύκλου και θα δούμε τι θα απαντήσουν οι δανειστές.
Οι άστοχες «μεταρρυθμίσεις» του κ. Μητσοτάκη
Αυτό θα είναι το πεδίο στο οποίο θα παρέμβει ο κ. Μητσοτάκης με τις «μεταρρυθμίσεις» του. Έχοντας τη δημοσκοπική στήριξη σχετικά νεότερων ηλικιακά στρωμάτων με υψηλό εισόδημα, θα επιδιώξει να προβάλλει έναν τεχνοκρατικό αέρα «προόδου» και φυσικά Ευρωπαϊσμού. Σύντομα όμως θα διαπιστώσει ότι οι «μεταρρυθμίσεις» δε μπορούν να ικανοποιήσουν ταυτόχρονα όλα τα ισχυρά συμφέροντα μέσα στη ΝΔ, αλλά και δε συνιστούν αποτελεσματικό εκλογικό μήνυμα συνολικά για το κόμμα του. Πάνω απ’ όλα, οι «μεταρρυθμίσεις» δεν προσφέρουν καμία διαφυγή από την έρημο στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα. Ο κ. Μητσοτάκης πρεσβεύει λάθος οικονομικά, τη λάθος στιγμή, στον λάθος τόπο.
Η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως τόνωση της εγχώριας ζήτησης, καθώς από την πλευρά της προσφοράς τα Μνημόνια έχουν ήδη συντρίψει το μισθολογικό κόστος και τις συνθήκες εργασίας. Περαιτέρω «μεταρρυθμίσεις» με στόχο τα φαρμακεία, τα κομμωτήρια, τα ταξί και τα περίπτερα, ή ο περιώνυμος περιορισμός του Δημοσίου, θα έχουν ελάχιστη επίπτωση στην ανάπτυξη. Απαιτείται πλήρης αντιστροφή της μνημονιακής λογικής, με τόνωση των μισθών, τόνωση των δημοσίων επενδύσεων και επανίδρυση του Κράτους Πρόνοιας. Μόνο έτσι θα δημιουργηθεί πεδίο για πραγματικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες θα στραφούν κατά του μεγάλου κεφαλαίου και των τραπεζών, ενώ θα κάνουν θαρραλέα τομή εξορθολογισμού στη δημόσια διοίκηση.
Δεν υπάρχει εναλλακτική πορεία χωρίς διαγραφή χρέους και έξοδο από ΟΝΕ
Η αντιστροφή της μνημονιακής πορείας είναι παντελώς ανέφικτη χωρίς στάση πληρωμών στο χρέος και έξοδο από την ΟΝΕ. Αυτή παραμένει η μόνη πραγματική εναλλακτική πρόταση για τη χώρα που θα ανοίξει παράλληλα πεδίο κοινωνικής αλλαγής. Σύσσωμο το ελληνικό κατεστημένο και το πολιτικό του σύστημα την έχει πολεμήσει με λύσσα για να διαφυλάξει τα προνόμιά του, με οποιοδήποτε κόστος για τη χώρα. Τελευταίος προσήλυτος ο κ. Τσίπρας και το προσωποπαγές κόμμα του.
Δυστυχώς για το κατεστημένο, η πραγματικότητα συνεχώς επαναφέρει το θέμα της εξόδου από την ΟΝΕ, όπως δείχνουν οι πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Ο ελληνικός λαός κατανοεί ότι ο κ. Τσίπρας δεν έχει «παράλληλο πρόγραμμα» και ότι το Τρίτο Μνημόνιο ολοκληρώνει τη μετατροπή της Ελλάδας σε μια φτωχή, περιθωριακή χώρα γερόντων με ασήμαντη γεωπολιτική ισχύ. Οι κενές «μεταρρυθμίσεις» του κ. Μητσοτάκη θα γεννήσουν αντίδραση από τη μισθωτή εργασία, τους μικρομεσαίους και τα λαϊκά στρώματα. Το πρόβλημα είναι ότι ο λαός δεν έχει πειστεί ότι υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις που μπορούν να υλοποιήσουν τον άλλο δρόμο και σε μεγάλο βαθμό δεν έχει άδικο.
Ο πραγματικός νικητής των εκλογών του Σεπτεμβρίου 2015 ήταν η αποχή που έχει μάλλον αυξηθεί μετά τα τελευταία μέτρα Τσίπρα. Τεράστια στρώματα θέλουν μια πραγματικά διαφορετική πορεία για τη χώρα που θα αλλάζει τις κοινωνικές ισορροπίες και προοπτικές, χωρίς να την απομονώνει διεθνώς. Ο δρόμος αυτός είναι δύσκολος, αλλά απολύτως εφικτός. Χρειάζονται όμως καινούργιες πολιτικές δυνάμεις και καινούργιοι τρόποι για να γίνει πραγματικότητα.
Όσοι ένιωσαν βαθιά την ελπίδα του περυσινού Γενάρη έχουν εθνική και κοινωνική ευθύνη να κάνουν βήματα στην κατεύθυνση αυτή. Οι παλιές δυνάμεις έχουν παταγωδώς αποτύχει. Η ελπίδα, όπως πάντα, είναι οι ανήσυχοι, οι ανικανοποίητοι, οι ασυμβίβαστοι. Είναι εδώ, δεν έχουν φύγει.