Πρακτικές oπισθοδρομικές, απολυταρχικές, που παραπέμπουν σε καταστήματα κράτησης και όχι σε εργασιακούς χώρους εφαρμοζονται στη ΔΕΥΑΧ.
Όπως πληροφορηθήκαμε, στη ΔΕΥΑΧ υπάρχει κάμερα η οποία ενώ αρχικα ήταν στραμμένη προς τα ταμεία τώρα καταγραφει τους υπαλλήλους. Την κατάργησή της έχουν ζητήσει εγγράφως οι υπάλληλοι όμως ως τώρα δεν έχει παρθεί καμία αποφαση.
Η καταγραφή των εργαζομένων στον εργασιακό τους χώρο μέσω εικονοληπτικών μηχανών (καμερών παρακολούθησης-κυκλωμάτων βιντεοσκόπησης ή/και ηχογράφησης), είναι ένα φαινόμενο το οποίο ήδη έχει αρχίσει να λαμβάνει επικίνδυνα μεγάλες διαστάσεις στην εποχή μας, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη.
Τα συστήματα αυτά παρακολούθησης σχεδόν πάντα τοποθετούνται από τον εργοδότη με το πρόσχημα της «ασφάλειας» που θέλει να πετύχει για τον εργασιακό του χώρο και των αντικειμένων που βρίσκονται εντός αυτού, αλλά πάρα πολύ συχνά – όπως συμβαίνει στη ΔΕΥΑΧ – στην πράξη χρησιμοποιούνται ως μέσο ελέγχου της εργατικότητας/αποδοτικότητας κάθε εργαζομένου.
Πέραν αυτών εξάλλου, απλά και μόνο η ύπαρξη τέτοιων συστημάτων καταγραφής εικόνων ή/και ήχου (με κάμερες ή μικρόφωνα) στο εργασιακό περιβάλλον δημιουργεί επιπλέον άγχος στον εργαζόμενο, ο οποίος υπό το φόβο πιθανών επιπτώσεων, ωθεί τον εαυτό του σε μια κατάσταση συνεχούς εργασιακής υπερπροσφοράς, γεγονός που επίσης οδηγεί τους εργοδότες στη θέληση να συνεχίζουν ή ακόμα και να επιτείνουν τέτοιες καταστάσεις, με συνεχώς νέα κρούσματα καθημερινά στην κοινωνία.
Ως εκ τούτου, θα πρέπει να καταστεί απόλυτα σαφές και με τον πλέον ξεκάθαρο και κατηγορηματικό τρόπο ότι η καταγραφή εικόνας και ήχου εργαζομένων στους χώρους εργασίας τους δεν επιτρέπεται, δεν είναι θεμιτή με τους εθνικούς και διεθνείς κανόνες δικαίου και δεν δικαιολογείται για κανένα απολύτως λόγο παρά μόνο για πολύ συγκεκριμένες και ειδικές εξαιρέσεις και δεν θα πρέπει να γίνεται ανεκτή από κανένα εργαζόμενο καθώς συνιστά κατάφωρη παραβίαση όχι μόνο των εργασιακών του δικαιωμάτων αλλά της ίδιας της αξιοπρέπειάς του!
Με την λειτουργία καμερών που στοχεύουν τους εργαζόμενους, ο εργαζόμενος αντιμετωπίζεται ως εγκληματίας τον οποίο οφείλει ο εργοδότης να παρακολουθεί, επιβλέπει, επιτηρεί, να συλλέγει δεδομένα σε σχέση με τη συμπεριφορά του με στόχο την επιβολή μίας ορθής και παραγωγικής εργασιακής συμπεριφοράς.
Η συγκεκριμένη πρακτική πέρα από κατάφωρη καταπάτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας τίθεται απέναντι στο δικαίωμα στην ιδιωτικότητα και στο δικαίωμα στην εργασία που προβλέπονται και προστατεύονται από το ίδιο το Σύνταγμα (άρθρα 2, 4, 9Α, 22 και 25 αντίστοιχα) αλλά και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων των Ανθρώπων (ΕΣΔΑ, άρθρα 1, 8, 10 και 17) και τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρα 1, 7, 8 και 15).
Πέραν αυτών, μετά τις 25/05/2018, οι διατάξεις του Κανονισμού 679/2016 (GDPR) εφαρμόζονται και στη χώρα μας. Ο Κανονισμός αυτός προβλέπει μια σειρά από διατάξεις σχετικά με την προστασία του ατόμου από την παράνομη επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων.
Όπως αναφέρεται σε ανάλυση του Μιχάλη Δρακουλάκη για το homodigitalis.gr:
- Κάθε άτομο έχει δικαίωμα να εναντιωθεί/προβάλει αντιρρήσεις στην καταγραφή/επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων (δικαίωμα εναντίωσης) (άρθρο 21). Αυτό σημαίνει ότι το εκάστοτε άτομο/εργαζόμενος μπορεί να απαιτήσει να πάψει οποιαδήποτε καταγραφή, ηχογράφηση, βιντεοσκόπηση ή παρακολούθησή του στην οποία δεν συναινεί ή η οποία δεν είναι σύμφωνη με το νόμο. Ο εργοδότης θα πρέπει να σεβαστεί τις αντιρρήσεις αυτές και να σταματήσει την επεξεργασία ειδάλλως θα πρέπει να είναι σε θέση να καταδείξει επιτακτικούς και νόμιμους λόγους για την επεξεργασία οι οποίοι υπερισχύουν των συμφερόντων, των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του υποκειμένου των δεδομένων (ενν. του εργαζομένου).
- Επίσης προβλέπονται αυστηρότατες διοικητικές (άρθρο 83 Κανονισμού) και ποινικές κυρώσεις για τους παραβάτες των συγκεκριμένων διατάξεων καθώς και αστική ευθύνη για αποζημίωση των ατόμων που ζημιώθηκαν από αυτή την παράνομη συμπεριφορά (άρθρα 22 και 23 του Ν.2472/1997, τα οποία τυγχάνουν εφαρμογής μιας και, όπως αναφέρθηκε, δεν υπάρχει ακόμη εφαρμοστικός νόμος σχετικά με τον GDPR που να προβλέπει νέες ποινικές και αστικές κυρώσεις- βλ. και αρθρ. 82 Κανονισμού)
Ειδικά ως προς το θέμα της καταγραφής εικόνας ή/και ήχου σε χώρους εργασίας η η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα έχει εκδώσει τις οδηγίες 115/2001 και 1/2011. Από την παράθεσή τους προκύπτει ότι:
-Τα δεδομένα που συλλέγονται δεν επιτρέπεται να είναι περισσότερα από όσα είναι απολύτως αναγκαία για την εκπλήρωση του σκοπού της επεξεργασίας (όπως π.χ. η ασφάλεια του χώρου) και να μη θίγονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των προσώπων που ευρίσκονται στο χώρο.
-Το σύστημα βιντεοεπιτήρησης δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την επιτήρηση των εργαζομένων εντός των χώρων εργασίας. Αντίθετα, σε έναν τυπικό χώρο γραφείων επιχείρησης, η βιντεοεπιτήρηση πρέπει να περιορίζεται σε χώρους εισόδου και εξόδου, χωρίς να επιτηρούνται συγκεκριμένες αίθουσες γραφείων ή διάδρομοι (μάλιστα, ως ενδεικτικά παραδείγματα που θα δικαιολογούσαν εξαίρεση στον κανόνα αναφέρονται μόνο χώροι όπως στρατιωτικά εργοστάσια και εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου, ενώ ακόμη και σε χώρους με αντικείμενα μεγάλης αξίας όπως χρηματοκιβώτια, η κάμερα θα πρέπει να καταγράφει ΜΟΝΟ το προστατευόμενο αντικείμενο και ΟΧΙ τον εργαζόμενο).
-Είναι απαραίτητη η τοποθέτηση προειδοποιητικών πινακίδων που θα ενημερώνουν ότι ο χώρος καταγράφεται.
-Απαγορεύεται ρητώς οποιαδήποτε χρήση δεδομένων που έχουν συλλεγεί για τους παραπάνω σκοπούς ως κριτήριο για την αξιολόγηση της συμπεριφοράς και της αποδοτικότητας των εργαζομένων, καθώς ο διαρκής έλεγχος των χώρων εργασίας με μέσα παρακολούθησης προσβάλλει την αξιοπρέπεια και την ιδιωτικότητα των εργαζομένων.
-Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων πρέπει να ενημερώνονται και να διατυπώνουν γνώμη πριν από την εισαγωγή μεθόδων ελέγχου και παρακολούθησης των εργαζομένων καθώς και για τους λόγους για τους οποίους αυτή κρίνεται αναγκαία.
Γενικά:
Μιας εταιρεία ή επιχείρηση μπορεί να τοποθετήσει κάμερες σε:
– σημεία εισόδου/εξόδου (χωρίς όμως να λαμβάνει εικόνα από δημόσιο χώρο ή από παράπλευρες οδούς ή/και πεζοδρόμια, ούτε από εισόδους ή εσωτερικό γειτονικών κατοικιών ή κτιρίων),
– σε ταμεία, χρηματοκιβώτια και χώρους φύλαξης χρημάτων,
– σε αποθήκες εμπορευμάτων,
– σε χώρους στάθμευσης
– σε χώρους ηλεκτρολογικών ή άλλων σημαντικών εγκαταστάσεων (πχ servers).
Για χώρους πολύ μεγάλης έκτασης ή όπου διακινούνται εμπορεύματα μεγάλης αξίας μπορούν να τοποθετηθούν κάμερες και σε χώρους όπου κινούνται πελάτες, εφόσον αυτό κρίνεται απολύτως απαραίτητο. Σε αυτή την περίπτωση, η γωνία λήψης πρέπει να είναι τέτοια ώστε να εστιάζει όσο λιγότερο γίνεται σε πρόσωπα, καθώς και να προτιμώνται λήψεις όσο το δυνατόν ευρύτερης οπτικής γωνίας.
Ειδικά για χώρους όπου εκτελείται εργασία:
Ειδικότερη πρόβλεψη υφίσταται για την απαγόρευση επιτήρησης σε χώρους εργασίας. Για το περιεχόμενο του όρου “χώρος εργασίας” αναφέρουμε το παράδειγμα που δίνει η ίδια ΑΠΔΠΧ: “σε έναν τυπικό χώρο γραφείου, δεν επιτρέπεται η επιτήρηση γραφείων ή διαδρόμων”. Οι μοναδικές εξαιρέσεις που δέχεται η Αρχή στον παραπάνω κανόνα δεν αφορούν συνήθεις επιχειρηματικές ή εμπορικές δραστηριότητες παρά μόνο σε ιδιαίτερες (Τράπεζες, στρατιωτικά εργοστάσια κλπ).
Σε κάθε περίπτωση, τα δεδομένα που συλλέγονται από σύστημα βιντεοεπιτήρησης απαγορεύεται να χρησιμοποιηθούν για αξιολόγηση εργαζομένων. Υπάρχουν μάλιστα σειρά αποφάσεων πολιτικών δικαστηρίων που κρίνουν ως καταχρηστικές απολύσεις εργαζομένων οι οποίες βασίστηκαν σε δεδομένα από βιντεοεπιτήρηση.
Πέραν των διοικητικών προστίμων που επιβάλλει η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ο εργαζόμενος διατηρεί το δικαίωμα να προσφύγει στα αστικά δικαστήρια και να διεκδικήσει αποζημίωση προς αποκατάσταση της ηθικής βλάβης που προκλήθηκε από την προσβολή της προσωπικότητάς του, η οποία συντελείται τόσο από την παράνομη καταγραφή των προσωπικών δεδομένων του, όσο και λόγω της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της αξιοπρέπειας, της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και της ιδιωτικής ζωής.
Επιπλέον, η παράνομη επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μπορεί να αποτελέσει και ποινικό αδίκημα. Έτσι, ο εργαζόμενος διατηρεί το δικαίωμα υποβολής έγκλησης σε βάρος του εργοδότη και συμμετοχής στην ποινική δίκη για την υποστήριξη της κατηγορίας.