Αποκαλυπτικά στοιχεία για το πόσο πραγματικά ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα η μόνιμη επίκληση της επιστημονικής επιτροπής των Λοιμωξιωλόγων – Επιδημιολόγων από την κυβέρνηση για να τεκμηριώσει τις αποφάσεις που ανακοινώνει για την πανδημία φέρνει στο φως της δημοσιότητας η Καθημερινή.
Η δημοσιογράφος Τασούλα Επτακοίλη μίλησε με μέλη της Επιτροπής για το ποιος έχει μερίδιο ευθύνης για το γεγονός ότι πλέον τα πράγματα στο «μέτωπο» του κορονοϊού δεν πάνε καλά, με άνοδο των κρουσμάτων και επιβολή πρόσθετων μέτρων σε αρκετές περιοχές.
Χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο που καταγράφει στην αρχή του άρθρου: «Δευτέρα 10 Αυγούστου, ώρα 14.45. Τα μέλη της ειδικής επιτροπής λοιμωξιολόγων – επιδημιολόγων για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού στη χώρα μας λαμβάνουν από το γραφείο του γενικού γραμματέα Δημόσιας Υγείας, Παναγιώτη Πρεζεράκου, το εξής email: “Αξιότιμες Κυρίες, Αξιότιμοι Κύριοι, καλείστε όπως συμμετάσχετε σε τηλεδιάσκεψη τη Δευτέρα 10-08-2020 και ώρα 15.00 προκειμένου να συμβάλετε επιστημονικά σε θέματα σχετικά με τον SARS-CoV-2. Ημερήσια διάταξη: Λήψη μέτρων περιορισμού της διάδοσης της νόσου Covid-19”.
Κάποιοι από τους επιστήμονες δυσανασχετούν. Πρόσκληση σε τηλεδιάσκεψη για τόσο σοβαρό θέμα μόλις δεκαπέντε λεπτά πριν από την έναρξή της και μάλιστα σε περίοδο διακοπών για τους περισσότερους; Την ίδια μέρα, λίγο πριν τα ρολόγια δείξουν πέντε, η αναπληρώτρια κυβερνητική εκπρόσωπος Αριστοτελία Πελώνη είχε ήδη ολοκληρώσει την ανακοίνωση των νέων μέτρων για την αναχαίτιση της πανδημίας –μεταξύ των οποίων ήταν η ακύρωση της φετινής Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης και η υποχρεωτική προσκόμιση αρνητικού τεστ μοριακού ελέγχου για όλους τους εισερχόμενους από τα χερσαία σύνορα– «σε συνέχεια εισήγησης της επιτροπής», όπως ανέφερε. Πότε πρόλαβε η επιτροπή να συνεδριάσει, να εκτιμήσει την κατάσταση, να συζητήσει τις εναλλακτικές που υπήρχαν και να εισηγηθεί μέτρα και, στη συνέχεια, πότε πρόλαβε η κυβέρνηση να τα αξιολογήσει και να λάβει τις τελικές αποφάσεις είναι απορίας άξιον…».
Σύμφωνα με τον καθηγητή Παθολογικής Φυσιολογίας Λοιμώξεων της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ν. Σύψα, «οι κυβερνητικές αποφάσεις δεν παίρνονται με κριτήρια αμιγώς επιστημονικά. Αν ήταν στο χέρι μας, για παράδειγμα, θα λέγαμε “κλείστε τα σύνορα”, “να μη λειτουργήσει κανένα κέντρο διασκέδασης” κ.ο.κ. Αυτό όμως δεν είναι εφικτό. Δεν μπορεί να καταστραφεί η οικονομία και να πεινάσει ο κόσμος. Στην ερώτησή σας περί χάσματος, τώρα, ρήξη δεν υπάρχει. Διαφορετικές απόψεις και διαφωνίες, ναι. Ακόμα και μεταξύ μας. Είκοσι πέντε άνθρωποι είμαστε, δεν μπορούμε να γίνουμε… Βόρεια Κορέα».
Ωστόσο, όπως αναφέρει το άρθρο στη συνέχεια «υπήρξαν όμως εκπλήξεις και αιφνιδιασμοί από την πλευρά της κυβέρνησης που δυσαρέστησαν την επιτροπή, όπως η απόφαση που πήρε αίφνης το υπουργείο Ανάπτυξης, στις αρχές Ιουλίου, για αναίρεση της υποχρέωσης χρήσης μάσκας στα εμπορικά κέντρα την ώρα που η πανδημία φούντωνε και πάλι. “Αυτό συνέβη επειδή προφανώς κάποιοι παράγοντες πίεσαν τον υπουργό. Εμείς δεν ερωτηθήκαμε. Από την άλλη μας ζητούσαν να ασχοληθούμε με λεπτομέρειες ήσσονος σημασίας: πόσα τραπέζια θα έχει ένα ρεστοράν ή από ποια πλευρά της μπουκαπόρτας θα γίνεται η επιβίβαση στα πλοία…”, λέει μέλος της επιτροπής που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του».
Και συνεχίζει το άρθρο: «Δεν έλειψαν και κάποια παρατράγουδα με τον ΕΟΔΥ. Όπως οι ανακοινώσεις για τα “αυτοβούλως προσερχόμενα κρούσματα», όρο που οι επιστήμονες δεν γνώριζαν ότι θα χρησιμοποιηθεί και ουδέποτε είχαν συζητήσει. Συχνά η επιτροπή δεν είχε στα χέρια της επικαιροποιημένα δεδομένα για τα κρούσματα και την κατανομή τους ανά την επικράτεια. Τους ζητούσαν, δηλαδή, να προτείνουν λύσεις χωρίς να έχουν σαφή εικόνα για το μέγεθος του προβλήματος. Γνωμοδότηση στα τυφλά…
Πρέκυψαν όμως και ζητήματα επιστημονικής φύσεως, όπως η κακή, μερικές φορές, ποιότητα των στοιχείων που τους παρείχε ο ΕΟΔΥ. Η εμμονή του να κρατηθεί χαμηλός ο δείκτης αναπαραγωγής του ιού, ο περίφημος R0, επίσης προκάλεσε δυσθυμία σε πολλούς. “Στις 28 Ιουλίου μας ενημέρωσαν ότι ο R0 ήταν πολύ χαμηλός, μόλις 0,41. Αυτό μας δημιούργησε έναν εύλογο εφησυχασμό, ότι όλα πάνε καλά, ότι η επιδημία σβήνει, ενώ στην πραγματικότητα η πορεία ήταν επικίνδυνα ανοδική”, αναφέρει ένας εκ των ειδικών.
Αλλη μία απόδειξη των όχι σπάνιων δυσλειτουργιών ανάμεσα στην επιτροπή και την κυβέρνηση είναι όσα συμβαίνουν στο μετρό και στα λεωφορεία. “Εχουν αποκλείσει ορισμένα καθίσματα ώστε οι καθήμενοι επιβάτες να τηρούν τις αποστάσεις. Αντίθετα κάτι τέτοιο δεν ισχύει για τους όρθιους, που είναι πολύ περισσότεροι. Συμπερασματικά, λοιπόν, φαίνεται ότι πιστεύουν πως ο ιός μεταδίδεται μεταξύ των καθήμενων και όχι των όρθιων. Όμως αποκλείοντας καθίσματα πυκνώνουν τις τάξεις των όρθιων», ήταν η ενδιαφέρουσα επιδημιολογική παρατήρηση που συζητήθηκε – μεταξύ σοβαρού και αστείου – από τα μέλη της επιτροπής σε μία από τις θερινές τηλεδιασκέψεις τους. Προφανώς κανείς δεν τους ρώτησε για το savoir faire της λειτουργίας των μέσων μαζικής μεταφοράς…».
Το μέλος της Επιτροπής, διευθυντής Παθολογικής – Λοιμωξιολογικής Κλινικής του ΙΑΣΩ General Μάριος Λαζανάς, εκτιμά ότι η παύση της τακτικής ενημέρωσης ήταν «μεγάλο σφάλμα, πράγματι. Ουσιαστικά έτσι κάναμε ένα βήμα πίσω. Ο κόσμος έμεινε με την εντύπωση ότι η πανδημία πέρασε, ενώ παράλληλα φούντωσε η συνωμοσιολογία και το πεδίο έμεινε ελεύθερο για τους αρνητές του ιού. Εγώ δεν θα ρίξω το φταίξιμο στους πολίτες, χωρίς να αρνηθώ ότι έχουν μερίδιο ευθύνης όσοι δεν τηρούν τα μέτρα. Ας είμαστε ειλικρινείς: η πολιτεία φταίει, που δεν μπόρεσε να τους πείσει. Υπήρξαν όμως και άλλες δυσλειτουργίες του κρατικού μηχανισμού. Ο ΕΟΔΥ όφειλε να έχει κάνει περισσότερους ελέγχους, ώστε να γνωρίζουμε ποια είναι η ακριβής επίπτωση της COVID-19 σε κάθε νομό, σε κάθε πόλη. Είναι άδικο να εφαρμόζονται οριζόντια μέτρα και η Φωκίδα, για παράδειγμα, που δεν έχει περιστατικά, να υφίσταται ό,τι η Αθήνα ή η Χαλκιδική που είναι στο κόκκινο». «Και κάτι άλλο: δεν ξέραμε τι γίνεται κάθε καλοκαίρι στη Μύκονο και στην Πάρο; Δεν ξέραμε ότι τα νέα παιδιά κάθε χρόνο επιστρέφουν από τις διακοπές τους με ιογενείς λοιμώξεις; Δεν έπρεπε να το έχουμε προλάβει; Υπάρχει και η ευρωπαϊκή ευθύνη. Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι έπρεπε να γίνει άνοιγμα του τουρισμού και είναι γεγονός ότι από τους ελέγχους στα αεροδρόμια δεν προέκυψαν πολλά κρούσματα. Δεν έπρεπε να έχει θεσπιστεί ένα ευρωπαϊκό διαβατήριο υγείας; Για να ταξιδέψεις στη Λατινική Αμερική πρέπει να διαθέτεις βεβαίωση ότι έχεις εμβολιαστεί για τον κίτρινο πυρετό. Τέλος, για να έρθω στα χερσαία σύνορά μας: το πρόβλημα κατά τη γνώμη μου ξεκίνησε από τους εισερχόμενους από την Αλβανία, η οποία είναι πολύ επιβαρυμένη επιδημιολογικά. Και αυτό θα έπρεπε να το έχουν προλάβει. Δεν το έκαναν. Και ιδού πού φτάσαμε», επισημαίνει ο Μάριος Λαζανάς.
Η Ελένη Γιαμαρέλλου, καθηγήτρια Λοιμωξιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της επιτροπής των ειδικών, τόνισε στην εφημερίδα ότι η επιτροπή είναι απλώς γνωμοδοτική και δεν αποφασίζει.
«Το σημαντικότερο λάθος είναι ότι αργήσαμε να κάνουμε υποχρεωτική τη χρήση μάσκας. Μιλούσαμε για σύσταση – κουραφέξαλα. Δεν καταλαβαίνουν οι περισσότεροι Ελληνες από συστάσεις. Πισωγυρίσματα στο θέμα αυτό όμως έγιναν σε διεθνές επίπεδο – από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και το αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών. Στη συνέχεια τους ζητήσαμε να φορέσουν μάσκα από αλληλεγγύη, γιατί έτσι θα παρείχαν προστασία στους γύρω τους. “Σιγά μην παιδεύομαι εγώ για να προστατεύσω τους άλλους”, είπαν πολλοί. Τώρα όμως ξέρουμε ότι η μάσκα προστατεύει και εμάς. Στις μάσκες τριπλής επίστρωσης η προστασία μπορεί να φτάσει το 90%», συνεχίζει η κ. Γιαμαρέλλου.
Τα fake news για τον ιό είναι ένα ακόμη μείζον πρόβλημα, κατά την άποψη της κ. Γιαμαρέλλου. «Κι εδώ πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχει έλλειμμα ενημέρωσης. Η κυβέρνηση και η Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας πρέπει να καταρρίψουν αυτούς τους επικίνδυνους μύθους που διαδίδονται ολοένα και περισσότερο. Να χρησιμοποιήσουν σοβαρά επιχειρήματα, χωρίς να ολισθήσουν ούτε στο μελό ούτε στην τρομολαγνεία. Η ενημέρωση να στοχεύσει ιδιαίτερα τους νέους. Να νιώσουν ότι δεν τους κατηγορούμε, δεν τους ενοχοποιούμε, δεν τους θεωρούμε αποδιοπομπαίους τράγους – ζητάμε τη βοήθειά τους γιατί χωρίς αυτήν δεν θα υπάρχει θετική έκβαση». «Κι αν θέλετε να πω κάτι με το χέρι στην καρδιά», συμπληρώνει η Ελένη Γιαμαρέλλου, «πιστεύω ότι η πανδημία δεν αντιμετωπίζεται με ημίμετρα. Ζητάει άμεσες λύσεις.
Τα μέσα μαζικής μεταφοράς
»Δείτε τι γίνεται στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Είπαν ότι θα αυξήσουν τα δρομολόγια, ανέστειλαν μάλιστα τις άδειες του προσωπικού. Κι όμως, η κατάσταση παραμένει τραγική. Έπρεπε να έχει διευθετηθεί το πρόβλημα του συνωστισμού στο μετρό και στα λεωφορεία. Τον Ιανουάριο θα έχουμε 300 νέα λεωφορεία, λένε. Μέχρι τότε τι θα γίνει, όμως; Θα “βράζει” ο κορωνοϊός; Επίσης, πρέπει να βρεθεί τρόπος να προληφθεί η διασπορά της COVID-19 στα γηροκομεία, στα νοσοκομεία και στις δομές μεταναστών, ενδεχομένως με “πούλινγκ” δηλαδή με συγκεντρωτικούς ελέγχους έως δέκα δειγμάτων – μια πρακτική που χρησιμοποιείται ήδη σε πολλές χώρες».