«Πυκνώνουν» συνεχώς τα μαύρα σύννεφα πάνω από τον ελληνικό τουρισμό, καθώς όσο προχωράει η τουριστική σεζόν φαίνεται να επαληθεύονται οι αρνητικότερες των προβλέψεων που σημείωναν στις πρόσφατες εκθέσεις τους ξένοι και εγχώριοι αναλυτές.
Έτσι σε νέες μελέτες τους τόσο η ιταλική Unicredit όσο και η Τράπεζα της Ελλάδος μιλούν για πτώση των τουριστικών εσόδων από το εξωτερικό που θα φτάσει το 50% ή το 60% αντίστοιχα, καθώς θεωρούν ότι η τουριστική περίοδος θα ξεκινήσει ουσιαστικά, αν όλα πάνε καλά, από τον Ιούλιο. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι η ελληνική αγορά θα χάσει φέτος κοντά στα 11 δισ. ευρώ, κάτι που, σύμφωνα με τους αναλυτές της ιταλικής τράπεζας, θα οδηγήσει την οικονομία σε τρομακτικά επίπεδα ύφεσης της τάξης του 16%.
Οι προβλέψεις αυτές, δυστυχώς, επιβεβαιώνονται πλήρως από τα στοιχεία που έχουν αποκαλύψει παράγοντες της εγχώριας τουριστικής αγοράς, οι οποίοι μιλάνε για πτώση άνω του 50% στους τζίρους τους σε νησιά και απομακρυσμένους προορισμούς, ενώ σε κάποιες περιοχές της ενδοχώρας που βρίσκονται γύρω από αστικά κέντρα η υποχώρηση περιορίζεται στο 20% επειδή σε αυτές κατευθύνεται ο εσωτερικός τουρισμός του σαββατοκύριακου.
Λάθη στρατηγικής
Επιπλέον οι επαγγελματίες του κλάδου θεωρούν ότι την ήδη αρνητική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην ελληνική τουριστική αγορά λόγω του κορωνοϊού έρχονται να επιβαρύνουν συγκεκριμένες κυβερνητικές αστοχίες σε ό,τι αφορά την υλοποίηση των μέτρων που έχουν ληφθεί για να περιορίσουν όσο είναι δυνατόν τις επιπτώσεις που προκάλεσε και συνεχίζει να προκαλεί η πανδημία στην οικονομία.
Συγκεκριμένα επισημαίνουν σημαντικά λάθη στρατηγικής όπως:
1. Την προτεραιότητα να ανοίξουν από 1η Ιουνίου οι μεγάλες κυρίως μονάδες δωδεκάμηνης λειτουργίας, οι οποίες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο συνωστισμού, συνεπώς και εξάπλωσης του ιού, από ό,τι οι μικρότερες μονάδες, που επιλέχθηκε να ανοίξουν 15 μέρες αργότερα. 2. Τα χρηματοδοτικά εργαλεία που εξήγγειλε η κυβέρνηση για στήριξη των επιχειρήσεων με κεφάλαια κίνησης, ώστε να καταφέρουν να ανοίξουν παρά τις δυσκολίες, «κολλάνε» στις περισσότερες των περιπτώσεων στην «αρτηριοσκληρωτική» φιλοσοφία των τραπεζών. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Νίκος Αναστασιάδης, ιδιοκτήτης τουριστικής μονάδας στη βόρεια Εύβοια, η οποία λειτουργεί παράλληλα και εστιατόριο με χρήση παραλίας:
2.«Οι τράπεζες ζητούν από τους επιχειρηματίες προσημείωση ακινήτου για το υπόλοιπο 20% του δανείου που δεν εγγυάται το Δημόσιο. Δηλαδή, για παράδειγμα, σε περίπτωση ενός δανείου 10.000 ευρώ για κεφάλαιο κίνησης, το Δημόσιο εγγυάται τα 8.000 ευρώ. Για τα υπόλοιπα 2.000 ευρώ οι τράπεζες ζητούν να υποθηκεύσει ο επαγγελματίες κάποιο ακίνητο ως εγγύηση. Φυσικά κανένας επαγγελματίας δεν θα δεχόταν κάτι τέτοιο».
3. Τα επιδόματα των 800 ευρώ και των 534 ευρώ βοήθησαν όντως κάποιους να ξεπεράσουν σε έναν βαθμό τις επιπτώσεις της κρίσης, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το διαθέσιμο εισόδημα των Ελλήνων δεν υπέστη μεγάλη καθίζηση.
4. Πολλές από τις επιχειρήσεις που είχαν κλείσει ή λειτουργούσαν με προσωπικό ασφαλείας λόγω του lockdown δεν θα δώσουν στο προσωπικό τους άδειες φέτος το καλοκαίρι προκειμένου να καλύψουν το χαμένο έδαφος ή θα δώσουν το πολύ μία εβδομάδα. Έτσι χάνεται ένα μεγάλο κομμάτι του εσωτερικού τουρισμού.
5. Το πρόγραμμα «Τουρισμός για όλους», ενώ είναι θετικό για τους δικαιούχους με αποτέλεσμα να υπάρχει δεκαπλάσια ζήτηση γι’ αυτό σε σχέση με πέρυσι, δεν είναι το ίδιο ελκυστικό για τις περισσότερες τουριστικές επιχειρήσεις, οι οποίες αποφεύγουν να ενταχθούν λόγω πολλαπλών γραφειοκρατικών «αγκυλώσεων».
Με βάση όλα τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι ακόμη και με βάση τα αισιόδοξα σενάρια, δεν θα πρέπει να αναμένουμε περισσότερο από το 20% με 25% των εσόδων που είχαμε πέρυσι από τον τουρισμό – υπό την αίρεση ότι δεν θα ξεσπάσει ένα νέο πανδημικό κύμα, το οποίο θα καταστήσει εξαιρετικά δύσκολη την εξίσωση για τον κλάδο.
Το σενάριο της Unicredit
Όπως τονίζει σε έκθεσή της η Unicredit, η ελληνική οικονομία είναι πιθανό να σημειώσει μια άνευ προηγουμένου συρρίκνωση του ΑΕΠ στο δεύτερο τρίμηνο λόγω των περιορισμών στα ταξίδια, οι οποίοι έχουν εφαρμοστεί σε διάφορους βαθμούς παγκοσμίως. Οι κύριες εξαγωγικές αγορές της Ελλάδας αναμένεται να είναι μεταξύ των χωρών που θα πληγούν περισσότερο από την πανδημία και αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε απότομη πτώση της ζήτησης για ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίες.
Αυτή η μείωση της ζήτησης θα ενισχυθεί επίσης από την υψηλή σημασία της ναυτιλίας και του τουρισμού στις εξαγωγές υπηρεσιών. Η ανοιξιάτικη τουριστική περίοδος, που συνήθως αντιπροσωπεύει το 25% των ετήσιων τουριστικών εσόδων της Ελλάδας (που έφτασε το 10% του ΑΕΠ το 2019), έχει χαθεί.
Επιπλέον η πτώση των κρατήσεων, που διαφορετικά θα γινόταν την άνοιξη για την καλοκαιρινή σεζόν, είναι πιθανό να σημαίνει ότι η επίδραση της πανδημίας θα είναι πιο επίμονη στον τουρισμό από ό,τι σε άλλους τομείς.
Δεδομένου ότι η «κανονική» τουριστική δραστηριότητα είναι δυνατή μόνο από τον Ιούλιο και μετά (όταν θα αρθούν οι υπόλοιποι περιορισμοί στις πτήσεις), οι λιγότερες κρατήσεις μαζί με τις επιπτώσεις στο εισόδημα στις χώρες – εταίρους και την παρατεταμένη διαταραχή στην εναέρια κυκλοφορία μπορεί να μεταφραστεί σε απώλεια άνω του 50% των τουριστικών εσόδων φέτος.
Το σενάριο της ΤτΕ
Σε ειδικό παράρτημα της έκθεσης της ΤτΕ αναφέρεται ότι μια βουτιά 60% στα τουριστικά έσοδα μεταφράζεται σε μείωση 4,1% των εισοδημάτων των εργαζομένων, προσθέτοντας ότι κάθε μείωση των ταξιδιωτικών εισπράξεων κατά 1 δισ. ευρώ οδηγεί σε μείωση κατά 0,49% του ΑΕΠ.
Στην πράξη η έκθεση της ΤτΕ, όπως και άλλες, κάνει σαφές ότι κάθε πρόβλεψη για την πορεία του τουρισμού είναι παρακινδυνευμένη, με τους παράγοντες του κλάδου να έχουν κάνει σαφές ότι ουδείς γνωρίζει πόσα ξενοδοχεία θα ανοίξουν τελικά. Στην έκθεση η ΤτΕ προβλέπει σημαντικές απώλειες της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας του τουριστικού κλάδου, τις οποίες εκτιμά στο 3,9% για το σύνολο του έτους, μιλώντας για τον τομέα της ελληνικής οικονομίας με τις σημαντικότερες απώλειες.
Οι απώλειες αυτές αναμένεται να επηρεάσουν κυρίως τους κλάδους των καταλυμάτων, της εστίασης και των μεταφορών, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν περίπου το 80% της δαπάνης των ξένων επισκεπτών στην Ελλάδα, αλλά και άλλους κλάδους άμεσα. Οι εισπράξεις από ταξιδιωτικές υπηρεσίες, οι οποίες αφορούν τον εισερχόμενο τουρισμό, ξεπέρασαν τα 18 δισ. ευρώ το 2019 και διαμορφώθηκαν σε 9,7% του ΑΕΠ. Πριν από την εμφάνιση της πανδημίας οι προοπτικές για τον ελληνικό τουρισμό διαγράφονταν θετικές.
Ωστόσο η επιβολή μέτρων περιορισμού ή αναστολής της δραστηριότητας – λόγω της πανδημίας – σε τομείς της οικονομίας που σχετίζονται στενά με τον τουρισμό (εστίαση, ξενοδοχεία, μεταφορές κ.λπ.) είχε αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην προσφορά όσο και στη ζήτηση των σχετικών υπηρεσιών.
Η ζήτηση επηρεάζεται αρνητικά από τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των ταξιδιωτών (οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό προέρχονται από οικονομίες που έχουν πληγεί) και από την αβεβαιότητα που πηγάζει από την υγειονομική κρίση όσο αυτή δεν έχει ακόμη εξαλειφθεί. Από την άλλη πλευρά η προσφορά υπηρεσιών έχει ήδη περιοριστεί από την προσωρινή διακοπή λειτουργίας της οικονομίας, ενώ η επανεκκίνηση γίνεται υπό περιορισμούς με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας.