Ο Δήμαρχος Χανίων σχετικά με το θέμα της κατεδάφισης των καμινάδων της ΑΒΕΑ δήλωσε τα εξής:
«Η θέση μου από το 2004, την οποία είχα επανειλημμένα δημοσίως διατυπώσει αλλά και με επιστολές μου προς τους διαδοχικά διατελέσαντες Υπουργούς Πολιτισμού κ. Ε. Βενιζέλο και κ. Κ. Καραμανλή, πριν από την κατεδάφιση του σημαντικού αυτού μνημείου, ήταν απολύτως υπέρ της διατήρησης όλων των σημαντικών τμημάτων του εργοστασίου της ΑΒΕΑ.
Δυστυχώς τότε, η λογική αυτή δεν υποστηρίχθηκε από τους τοπικούς άρχοντες και φορείς και το Κεντρικό Συμβούλιο Νεοτέρων Μνημείων και τα Χανιά έχασαν ένα βιομηχανικό μνημείο εξαιρετικής σπουδαιότητας.
Το θέμα για την αίτηση έκδοσης άδειας κατεδάφισης των δύο καμινάδων και του εναπομείναντος κτιρίου, καθώς και η αποδοχή της από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων Κρήτης που εδρεύει στο Ηράκλειο, μας κινητοποίησε άμεσα ως Δημοτική Αρχή.
Ήδη από τις 22-6-2016 έχω ζητήσει από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων και έχω λάβει όλα τα σχετικά στοιχεία και στη συνέχεια επικοινώνησα με το Υπουργείο Πολιτισμού για τον καθορισμό των ενδεδειγμένων ενεργειών για τη διάσωση του μνημείου. Από το Δημοτικό Συμβούλιο της 8-7-2016 θα ζητήσω τη σύμφωνη γνώμη του για τις απαραίτητες ενέργειες, προκειμένου να αποτραπεί η κατεδάφιση και να κηρυχθούν ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία τα εναπομείναντα κτίσματα της ΑΒΕΑ».
ΑΒΕΑ: Ολόρθες άκαπνες καμινάδες …. μνήμη βαθιά
Κείμενο ενάντια στην κατεδάφιση των καμινάδων της ΑΒΕΑ, υπογράφουν 23 φορείς της πόλης των Χανίων:
«Κατεδαφίζονται οι καμινάδες της ΑΒΕΑ»!, Με αυτό το τίτλο πληροφορηθήκαμε από τα Χανιώτικα Νέα (17/06/2016) ότι δόθηκε το πράσινο φως για τη κατεδάφιση των δύο καμινάδων καθώς και για το εναπομείνον τμήμα του πρώην εργοστασίου της ΑΒΕΑ, ενώ ο σχετικός φάκελος για να κηρυχθεί το βιομηχανικό συγκρότημα νεότερο μνημείο, απορρίφθηκε (το 2001) από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Η λακωνική αυτή είδηση ήρθε ν’ ανασκαλέψει τις μνήμες, να ταράξει ”την ένοχη σιωπή μας” και τους μύχιους φόβους μας όλα αυτά τα χρόνια, όταν υπεύθυνοι και ανευθυνοϋπεύθυνοι, παράγοντες και παραγοντίσκοι πλήγωναν το άψυχο κουφάρι του άλλοτε βιομηχανικού επιτεύγματος του προηγούμενο αιώνα της γνωστής ως ”Ανώνυμη Βιομηχανική Εταιρεία Ανατολή» δηλαδή ΑΒΕΑ.
O νέος ιδιοκτήτης του χώρου, η εταιρεία «Ανάπλαση Πλαγιάς Τεχνική και Εμπορική Α.Ε», πρώην ιδιοκτησίας Grecian Sun and Sea Development A. E., θυγατρικής του Ομίλου Επιχειρήσεων Λεπτού, και νυν ομίλου εταιρειών μεγάλης εγχώριας συστημικής τράπεζας, στηριζόμενος στην απόφαση του 2001 ζήτησε λίγους μήνες μετά την αναστύλωση των καμινάδων να προβεί στην κατεδάφισή τους! Και η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης, ενέκρινε, αρχικά την συντήρηση των καμινάδων, την οποία και επέβλεψε, και στη συνέχεια την κατεδάφισή τους! Και όλα αυτά την ίδια στιγμή που η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων τηρεί σιγήν ιχθύος!
Τον 18ο και 19ο αιώνα το λάδι και το σαπούνι αποτελούσαν βασικά εξαγώγιμα προϊόντα της Κρήτης. Τα κρητικά σαπούνια ήταν περιζήτητα εξαιτίας της μεγάλης τους περιεκτικότητας σε λάδι, και εξάγονταν σε όλη τη Μεσόγειο και στον Εύξεινο Πόντο: στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στη Θεσσαλονίκη, στην Αίγυπτο στην Συρία, στη Σικελία, στη Μασσαλία. Οι σαπουνοποιίες ζωογονούσαν σημαντικούς κλάδους της κρητικής οικονομίας όπως την ναυτιλία και φυσικά τη γεωργία, και προσέφεραν πολύτιμη εργασία τόσο στην ύπαιθρο όσο και στις πόλεις της Κρήτης.
Η ίδρυση της ΑΒΕΑ στα τέλη του 19ου αιώνα (1889) από τον Γάλλο χημικό Ιούλιο Δέις (Jules Deiss) συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό της οικονομικής ζωής του τόπου μας, καθώς ήταν από τις πρώτες βιομηχανίες του είδους της στην Ελλάδα και μία από τις μεγαλύτερες στη Μεσόγειο. Το εργοστάσιο περιελάμβανε εκχυλιστήριο, ξηραντήριο, θερμαστήριο και ελαιουργείο. Το 1916 περνάει σε Έλληνες ιδιώτες ενώ το 1920 επεκτείνονται οι εγκαταστάσεις του. Από το 1951 την πλειοψηφία των μετοχών της, αποκτούν οι Ενώσεις Γεωργικών Συνεταιρισμών και η Ελαιουργική. Σήμερα βασικός της μέτοχος είναι η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων.
Κατά τη διάρκεια της πολύχρονης ιστορία της, που εκτείνεται σε τρεις αιώνες, το εργοστάσιο της ΑΒΕΑ πέρασε πολλές δυσκολίες, γνώρισε δύο παγκόσμιους πολέμους και οικονομικές υφέσεις. Παρόλα αυτά, άφησε τα αποτυπώματα του στην κοινωνική, οικονομική ζωή της πόλης καθώς και στις καρδιές πολλών εργαζομένων και των οικογενειών τους.
Το ξεκίνημα του 21ου αιώνα συνέπεσε με τη σάρωση των σημαντικότερων υπολειμμάτων του χαρακτηριστικού αυτού βιομηχανικού μνημείου. Στον προβληματισμό για αξιοποίηση του χώρου του παλιού εργοστασίου, ακούστηκαν σοβαρές προτάσεις για διατήρηση των σημαντικότερων εγκαταστάσεων, ως μνημείων βιομηχανικής κληρονομιάς, με χρήση πολιτιστική. Δυστυχώς αυτές δεν έτυχαν της ανάλογης στήριξης από τις τοπικές αρχές και συνάντησαν πολλές αντιδράσεις. Τα κτήρια του εργοστασίου κατεδαφίστηκαν, εκτός από το λεβητοστάσιο και τις δύο μεγάλες καμινάδες, και στη θέση τους κτίστηκαν σχολεία. Είναι κρίμα που δεν μπόρεσε να γίνει κάποιος καλύτερος συνδυασμός αξιοποίησης, με παράλληλη διατήρηση περισσοτέρων στοιχείων της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς όπως ήταν το παλιό σαπωνοποιείο.
Από την αλόγιστη καταστροφή, την εγκληματική αδιαφορία και την ύποπτη πυρκαγιά που ξέσπασε τον Απρίλη του 2010 και σε πείσμα όλων αυτών που επεδίωξαν την επέλαση του μπετόν, στέκονται οι δύο υψικάμενοι, επιβλητικές, μεγαλοπρεπείς, ακέραιες να τις δέρνει ο βοριάς και να τις γλύφει η αλμύρα της θάλασσας. Οι καμινάδες στέκουν εκεί ΝΑ ΜΑΣ ΘΥΜΙΖΟΥΝ αυτά που χάσαμε και αυτά που αξίζει να κρατήσουμε ζωντανά ως σύμβολα μιας παραγωγικής δραστηριότητας, συσσωρευμένων τεχνικών δεξιοτήτων και ενός αστικού χώρου που δεν ανέχεται άλλο μπετόν, και επιζητά να ενατενίσει το μέλλον με αξιοπρέπεια και σεβασμό στη μνήμη. Η Νέα Χώρα όπως και τα Χανιά έχει ανάγκη τη διατήρηση των τόπων μνήμης. Η νέα γενιά οφείλει να μάθει ότι ο τόπος μας μπορεί κάποτε να ξαναγίνει παραγωγικός και να σταθεί στα πόδια του.
Καλούμε όλες τις συλλογικότητες της πόλης και πολίτες των Χανίων να αντιδράσουν απέναντι στην προοπτική της κατεδάφισης του μοναδικού αυτού μνημείου της Κρήτης, απέναντι στη λογική της κατεδάφισης ιστορικών κτισμάτων, και τον αβασάνιστο ακρωτηριασμό πολύτιμων κρίκων στην αλυσίδα της συλλογικής μνήμης. Καλούμε όλους τους πολίτες να δουν το άψυχο κουφάρι της ΑΒΕΑ όχι για να μελαγχολήσουν, αλλά για να υποψιαστούν και να πάρουν θέση!
Τα «ΑΚΑΠΝΑ ΦΟΥΓΑΡΑ» της δικής μας ΑΒΕΑ του εργοστασίου που σημάδεψε την συνοικία μας αλλά και όλη την πόλη μας χρειάζονται ! Είναι χρέος μας στους πατεράδες μας αλλά και στους τόσους εργαζόμενους σ’ αυτήν.
Ας ξυπνήσουμε από το λήθαργο και ας αποτρέψουμε αυτή τη θανατηφόρα επέμβαση.
Ζητάμε:
Από τον δήμο: Να μην εγκρίνει την κατεδάφιση των υψικαμίνων και του ενδιάμεσου κτίσματος. Να αναλάβει κάθε πρωτοβουλία που απαιτείται για την κήρυξή των καμινάδων και του ενδιάμεσου κτίσματος ως νεώτερου μνημείου.
Από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων: Να τοποθετηθεί δημόσια ως αρμόδιος επιστημονικός φορέας και να προτείνει το ζήτημα στο Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Κρήτης γνωμοδοτώντας υπέρ της συντήρησης και ανάδειξης του μνημείου.
Από τα αρμόδια υπουργεία: Να αναθεωρήσουν την προηγούμενη απόφασή τους και να κηρύξουν τις καμινάδες και το ενδιάμεσο κτίσμα ως διατηρητέα.
Από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών έργων Κρήτης: Να ενεργοποιηθεί λαμβάνοντας υπόψη το κοινό περί δικαίου αίσθημα, και την ομόθυμη βούληση τοπικών φορέων και να το εισάγει στο Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Κρήτης γνωμοδοτώντας για τη διατήρηση του εναπομείναντος μνημείου.
Από τη Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων, η οποία αγόρασε το 2014 το πλειοψηφικό πακέτο της ΑΒΕΑ έναντι 1.554.566€, και της οποίας τα μικτά κέρδη μόνο για το 2015 από την επιχείρηση ανήλθαν στο 1.055.605€, να τοποθετηθεί ενάντια στην κατεδάφιση και να συνδράμει τις ομόθυμες προσπάθειες της τοπικής κοινωνίας για την διάσωση και ανάδειξη του μνημείου.
Το κτίσμα του παλιού λεβητοστασίου να επισκευαστεί και αφού μεταφερθεί εκεί ο παλιός μηχανολογικός εξοπλισμός της ΑΒΕΑ και άλλων ομοειδών βιομηχανικών εγκαταστάσεων να μετατραπεί σε βιομηχανικό μουσείο.
ΕΛΜΕ ΧΑΝΙΩΝ
5ο Γυμνάσιο Χανίων
1ο Γενικό Λύκειο Χανίων
Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Χανίων
Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων 5ου Γυμνασίου Χανίων
Ένωση Γονέων και Κηδεμόνων Δήμου Χανίων
Ελληνογαλλικός Σύνδεσμος
Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία Κρήτης
Σύνδεσμος Φιλολόγων Νομού Χανίων
Τμήματα Τοπικής Ιστορίας Κέντρου Δια Βίου Μάθησης Δήμου Χανίων
Κοινωνική Κουζίνα Χανίων
Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων
Σύλλογος Ερασιτεχνών Αλιέων Νέας Χώρας
Ανοικτή Συνέλευση Κατοίκων Νέας Χώρας
Νομαρχιακό Τμήμα ΑΔΕΔΥ Χανίων
Εμπορικός Σύλλογος Χανίων
Εργατικό Κέντρο Χανίων
Σύλλογος Εργαζομένων στους ΟΤΑ Νομού Χανίων
Σύλλογος Ελεύθεροι Επαγγελματίες Μηχανικοί Τμήμα Δυτικής Κρήτης
Σύνδεσμος Ιδιωτικών Υπαλλήλων Νομού Χανίων
Ενωτική Ομοσπονδία Αγροτικών Συλλόγων Νομού Χανίων
Αγροτικός Σύλλογος πρώην Δήμου Μυθήμνης
ΟΦΧ Παγχανιακός
